عدم تغلیظ دیه ی قتل خطایی در ماه‌های حرام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور

چکیده

یکی از اموری که در تشدید مجازات اثر دارد، قتل در ماه‌های حرام است که سبب افزایش یک‌سوم دیه است. نظر مشهور فقها این است که قتل در ماه‌های حرام و حرم مکه موجب یک دیه‌ی کامل و ثلث دیه است. ماده 555 قانون مجازات اسلامی این موضوع را به طور صریح بیان داشته است.
اطلاق قتل به قتل عمد منصرف است و در قتل غیرعمدی هتک حرمت صدق نمی‌کند؛ شکستن احترام ماه حرام وقتی مصداق پیدا می‌کند که قتل، عمدی باشد. در قتل غیرعمد اصل اقتضا می‌کند، بیشتر از یک دیه‌ی کامل بر عهده­ی فرد نباشد.
در این مقاله به فلسفه و ملاک تغلیظ دیه پرداخته شده و دیدگاه طرفین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. پیشنهاد می‌شود در ماده 555 تجدیدنظر صورت پذیرد و به نظر می­رسد باور عدم تغلیظ دیه در قتل خطایی از اتقان بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


[1] ابن منظور، محمد ابن مکرم، 1410 هـ.ق ، لسان العرب، بیروت، دار احیاءالتراث العربی .
[2] اردبیلی، احمد بن محمد، 1403هـق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
[3] امام خمینی، روح الله، 1392 ش ، استفتائات، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[4] ـــــــــــــ  ،1403هـ.ق ، تحریر الوسیله، تهران، منشورات مکتبه الاعتماد.
[5] بازگیر، یدالله، 1376 ش، قانون مجازات اسلامی در آیینه اراء دیوان­عالی کشور (قتل عمد)، تهران، انتشارات ققنوس.
[6] جزایری مروج، محمد جعفر، 1388ش، منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، مطبعه الامیر.
[7] جزیری، عبدالرحمن، 1415 هـ.ق، الفقه علی مذاهب الاربعه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[8] حر عاملی، محمد بن حسن، 1403 هـ.ق ، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[9] حسینی، محمد، 1385، فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی، تهران، سروش.
[10] حلی، ابوالقاسم، 1403هـ.ق ، شرایع الاسلام، با تألیف صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال.
[11] حلی، جمال­الدین، احمد بن محمد اسدی، 1407هـ.ق، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم،انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
[12] خوانساری، سید احمد، 1355ش، جامع المدارک، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[13] دهخدا، علی­اکبر، 1377ش، لغت نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[14] ذهنی، سیدمحمدجواد، 1366 ش، تحریرالفصول فی شرح کفایه الاصول، قم، انتشارات حاذف.
[15] روحانی، سیدصادق حسینی، 1412هـ.ق، فقه الصادق علیه السلام، قم، دارلکتاب مدرسه امام صادق علیه­اسلام.
[16] زحیلی، وهبه، 1418 هـق ، الفقه الاسلامیه و ادلته، لبنان، انتشارات دارالفکر بیروت.
[17] سلار، حمزه ابن عبدالعزیز، 1404 هـ.ق، المراسم العلویه و الاحکام نبویه فی الفقه الامامه، قم، منشورات الحرمین.
[18] شرتوتی، سعید الخوری، 1403، اقرب الموارد، قم، منشورات مکتبه آیت الله مرعشی.
[19] شهید ثانی، زین الدین جبعی عاملی 1398هـ، الروضه البهیه، قم، مکتبةالداوری.
[20] شیخ بهائی، محمدبن­حسن، 1319هـ ، جامع عباسی، تهران، موسسه انتشارات فراهانی.
[21] صافی، گلپایگانی، لطف­الله، 1417هـ.ق، جامع الأحکام، قم، انتشارات حضرت معصومه سلام­الله علیها.
[22] صدوق، محمد بن علی بن بابویه، 1415 هـ.ق، المقنع، قم، موسسه امام هادی علیه السلام.
[23] طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، 1378هـ، المبسوط، فی فقه الامامیه، تهران، المکتبةالمرتضویه.
[24] ـــــــــــ ، 1400هـ.ق، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
[25] ــــــــــــ ،1428هـ ق، تهذیب الاحکام، لبنان بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
[26] فاضل هندی اصفهانی، محمد بن حسن، 1416هـ. ق، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
[27] کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، 1407 هـ.ق، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[28] مرعشی، محمدحسن،1373ش، دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر نی.
[29] مجلسی، محمدباقر، 1379ش، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[30] معین، محمد، 1388ش، فرهنگ فارسی، تهران، ناشر اشجع.
[31] مفید، محمد بن نعمان، 1417 هـ.. ق، المقنعه، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
[32] مکارم شیرازی، ناصر، 1393، استفتائات، قم، مدرسه امام علی (ع).
[33] نجفی، محمدحسن، 1367ش، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.