رویکردی انتقادی به تعارض مبنای قانون‌گذار در رویش دندان مجنی‌علیه قبل و بعد از قصاص (موضوع ماده‌های 413 و 415 ق. م. ا. مصوب 1392)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شاهد

2 استادیار حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکتری حقوق جزا دانشگاه خوارزمی،

چکیده

یکی از مسائل مرتبط با جنایت بر دندان‌ها، مسئله‌ی رویش دندان مجنی‌علیه قبل و بعد از قصاص است. مسئله‌ای که فقهای امامیه دیدگاه‌های مختلفی درباره‌ی آن ارائه داده‌اند. در این راستا، قانون‌گذار در مواد 413 و 415 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 دو رویکرد و حکم متفاوت اتخاذ کرده است. وفق ماده‌ی 413 رویش دندان قبل از قصاص موجب سقوط قصاص و محکومیت مرتکب به پرداخت ارش می‌باشد و بر اساس ماده‌ی 415 روئیدن دندان بعد از قصاص، مسئولیتی برای مجنی‌علیه در پی ندارد. این در حالی است که دیدگاه فقهی معیار در این دو ماده یکسان است و این اقتضا دارد که ماده‌های مورد اشاره منسجم باشند. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده، بیانگر آن است که بر پایه‌ی عدم انسجام بین ماده‌های 413 و 415 یکی از آن‌ها با موازین شرعی مغایرت دارد و در نتیجه اصلاح آن ضروری می‌نماید.
 

کلیدواژه‌ها


[1] اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن‌ (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. 11 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[2] اصفهانی، محمد باقر بن محمد تقی‌ (1406 ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. 16 جلد، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی ـ ره.
[3] اصفهانی، محمد تقی ‌(1406 ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم، 14 جلد، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
[4] ایزدی، جلیل؛ صالح زاده، ثریا‌ (1397 ش). شناخت آناتومی و مورفولوژی دندان. تهران، آرتین طب.
[5] بغدادی محمّد بن محمد بن نعمان عکبری‌ (1413 ق). المقنعة. قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید‌(ره).
[6] بهناز، حسن؛ شفق، ایرج ‌(1383 ش). آناتومی و مورفولوژی دندان (تئوری ـ عملی). تهران، شایان نمودار.
[7] بی جی جنسن ون رنسبرگ ‌(1388 ش). بیولوژی دهان و دندان. مترجم: آذر، دربندی؛ حسن، سمیاری؛ پروین، قدمی؛ تهران، آزما.
[8] پژوهشکده شورای نگهبان ‌(1397 ش). مبانی نظرات شورای نگهبان در خصوص قانون مجازات اسلامی مصوب 92. تحقیق و تنقیح: محمدهادی، توکل‌پور؛ مصطفی، مسعودیان؛ کاظم کوهی اصفهانی؛ تهران، انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.
[9] تِن کیت؛ آنتونی نانسی ‌(1396 ش). بافت‌شناسی دهان (رشد و نمو ساختار و اعمال) با اطلس رنگی. مترجم: فریده اعتصام؛ مهسا، محمدزاده؛ ویرایش هفتم، تهران، حیدری.
[10] جی. او. اندریاسن؛ اِف. اِم. اندریاسن ‌(1384 ش). مبانی صدمات ناشی از ضربه به دندان. مترجم: شجاع، شکرالهی، تهران، شایان نمودار.
[11] حاجی‌ده‌آبادی، احمد ‌(1385 ش). بایسته‌های تقنین. چاپ سوم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
[12] حائری، سید علی بن محمد طباطبایی ‌(1418 ق). ریاض المسائل. 16 جلد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
[13] حلّی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد ‌(1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. چاپ دوم، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[14] حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی ‌(1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[15] ـــــــــــــ (1413 ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. چاپ دوم، 9 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[16] حلّی، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن‌ (1408 ق). شرائع الإسلام. چاپ دوم، 4 جلد، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[17] ـــــــــــــ ‌(1418 ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. چاپ ششم، 2 جلد، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة.
[18] حلّی، مقداد بن عبد اللّه سیوری ‌(1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. 4 جلد، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی ـ ره.
[19] حیدری، زهرا؛ محمودزاده، حمیدرضا‌ (1391 ش). تکامل و بافت‌شناسی دهان و دندان. تهران، شایان نمودار.
[20] خمینی، سید روح‌اللّه موسوی ‌(؟). تحریر الوسیلة. 2 جلد، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم.
[21] خویی، سید ‌ابو القاسم ‌(1422 ق). مبانی تکملة المنهاج. 42 جلد، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام‌ الخوئی‌ ره.
[22] زراعت، عباس ‌(1393 ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی بخش قصاص. چاپ دوم، 2 جلد، تهران، جاودانه.
[23] سبزواری، سید عبد الأعلی ‌(1413 ق). مهذّب الأحکام. چاپ چهارم، 30 جلد، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر حضرت آیة‌الله.
[24] شاهرودی، سیدمحمودهاشمی ‌(1419 ق). بایسته‌های فقه جزا. تهران، نشر میزان ـ نشر دادگستر.
[25] صیمری، مفلح بن حسن ‌(حسین)‌(1408 ق). تلخیص الخلاف و خلاصة الاختلاف ـ منتخب الخلاف. 3 جلد، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی ـ ره.
[26] طبرسی، فضل بن حسن ‌(1410 ق). المؤتلف من المختلف. 2 جلد، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
[27] طرابلسی، ابن براج، قاضی، عبد العزیز ‌(1406 ق). المهذب (لابن البراج). 2 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[28] طوسی، محمد بن علی بن حمزه‌ (1408 ق). الوسیلة. قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی‌ـره.
[29] طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن ‌(1407 ق). تهذیب الأحکام. چاپ چهارم، 10 جلد، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[30] ــــــــــ (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربی.
[31] ــــــــــ (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم، 8 جلد، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
[32] ــــــــــ ‌(1407 ق). الخلاف. 6 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[33] عاملی شهید اول، محمد بن مکی ‌(1410 ق). اللمعة الدمشقیة. بیروت، دار التراث ـ الدار الإسلامیة.
[34] ــــــــــ (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. 4 جلد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[35] عاملی، زین الدین بن علی ‌(1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. 10 جلد، قم، کتابفروشی داوری.
[36] ــــــــــ ‌(1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. 15 جلد، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[37] عاملی، سید جواد بن محمد حسینی ‌(؟). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط ـ القدیمة). 11 جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[38] عاملی، سید محمد حسین ترحینی ‌(1427 ق). الزبدة الفقهیة. چاپ چهارم، 9 جلد، قم، دار الفقه للطباعة و النشر.
[39] قمّی، سید صادق حسینی روحانی ‌(؟). منهاج الصالحین (للروحانی). بی‌چا، 3 جلد، بی‌جا، بی‌نا.
[40] کابلی، محمد اسحاق فیاض ‌(؟). منهاج الصالحین (للفیاض). بی‌چا، 3 جلد، بی‌جا، بی‌نا.
[41] کاشانی، حاج آقا رضا مدنی ‌(1410 ق). کتاب القصاص للفقهاء و الخواص. چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[42] گودرزی، فرامرز؛ کیانی، مهرزاد‌ (1394 ش). پزشکی قانونی برای دانشجویان حقوق. تهران، سمت.
[43] لنکرانی، محمد فاضل موحدی ‌(1421 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ القصاص. قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام.
[44] معظمی، سید‌مصطفی؛ توکلی‌زاده، سارا؛ مجیدی‌نیا، سارا؛ محمودی هاشمی، الهه؛ حاجی‌زاده، هیلا‌ (1394 ش). آناتومی و فورمولوژی دندان. تهران، رویان‌پژوه.
[45] نجفی، محمد حسن‌ (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم، 43 جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[46] ویژه، محمدرضا ‌(1390 ش). «امنیت حقوقی به مثابه شرط تحقق امنیت قضایی». راهبرد، تهران، سال بیستم، شماره 58، بهار، ص111ـ112.