سامان‌‌دهی نظریه صحت تأهلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق خصوصی دانشگاه تهران

2 دانشجوی حقوق خصوصی دانشگاه تهران

چکیده

حد فاصل عقد باطل و عقد صحیح فعلی، وضّعیتی وجود دارد که در آن نه می‌توان عقد را هیچ پنداشت و نه می‌توان تمامی آثار عقد را بر آن بار کرد. در واقع با ایجاب و قبول، عقدی بنا نهاده می‌شود که تا حدی آثاری با خود به همراه می‌آورد، هرچند کامل نبوده و واجد تمامی آثار نیست. این وضعیت را  «صحت تأهلی» می‌نامند. عقد فضولی و عقد اکراهی، عقود عینی همانند رهن و هبه و عقد شرکت موضوع ماده (۱۷) لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۶ همگی در وضعیت صحت تأهلی به سر می‌برند و صحت فعلی آنان به ترتیب منوط به تحقق رضایت مالک، قبض و ثبت است. مفهوم صحت تأهلی و احکام و آثار آن تاکنون موضوع مطالعه مستقلی قرار نگرفته و مصادیق آن نیز به تفکیک برشمرده نشده است. تمامی این موارد لزوم ساماندهی این نظری در حقوق ایران را نمایان می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


[۱]. آخوند خراسانی، کاظم بن حسین (۱۴۰۹).کفایه الاصول، قم، موسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
[۲]. ابوعطا، محمد (۱۳۸۷).«شرطیّت قبض در رهن در حقوق ایران و فرانسه»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش۲۳.
[۳]. اسکینی، ربیعا (۱۳۸۰).شرکت‌های تجاری، چ۵، ج۱، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
[۴]. الانصاری، مرتضی (۱۴۲۰). کتاب‌المکاسب، ج۳، قم، باقری.
[۵]. الحلّی، حسین (۱۴۳۲ه).اصول الفقه، ج۱۱، قم، مکتبه الفقه و الاصول المختصه.
[۶]. الروحانی، محمدصادق (۱۴۱۲ه).زبده الاصول، ج۴، قم، مدرسه الامام صادق علیه السلام.
[۷]. النائینی، محمدحسین، منیه‌الطالب، ج۲، بی‌جا: نشر اسلامی، ۱۴۱۸.
[۸]. النجفی، محمدحسن (۱۳۶۸).جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ۳، ج۲۸، تهران، حیدری.
[۹]. المحقق‌الحلی (۱۴۰۹ه).شرایع الاسلام، چ۲، ج۲، تهران، انتشارات استقلال.
[۱۰]. امامی، حسن (۱۳۹۰).حقوق مدنی، چ۳۲، ج۱، تهران، انتشارات اسلامیه.
[۱۱]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۸۷). مجموعه محشی قانون مدنی، چ ۳، تهران، کتابخانه گنج دانش.
[۱۲]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (۱۳۸۸). مبسوط در ترمینولوژی، چ ۴، ج ۳، تهران، کتابخانه گنج دانش.
[۱۳]. حائری، محمد حسن؛ علی اکبری بابوکانی، احسان (۱۳۸۹). «عقد باطل (فاسد) در فقه امامیه و عامه حقوق ایران و مصر»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش۳۲.
[۱۴]. حائری، محمدحسن؛ انصاری حقیقی، محمدحسین (۱۳۹۱). «پژوهشی تطبیقی در دیدگاه امام خمینی (ره) در ماهیت ایجاب و قبول و ماهیت فقهی و حقوقی آن»، آموزه های فقه مدنی، ش 5.
[۱۵]. حائری شاه‌باغ، علی (۱۳۸۲). شرح قانون مدنی، چ۲، ج۱، تهران، کتابخانه گنج دانش.
[۱۶]. حامدی، محمدرضا؛ مکارم، مسعود (۱۳۸۲). کتاب‌النکاح، ج۲، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع).
[۱۷]. خدابخشی، عبدالله (۱۳۸۹).«تحلیلی دیگر از ماده ۲۲ قانون ثبت اسناد و املاک»، مجله حقوقی دادگستری، ش۷۱.
[۱۸]. دمرچیلی، محمد؛ حاتمی، علی؛ قرائی، محسن (۱۳۸۱). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چ۲، تهران، انتشارات خلیج فارس.
[۱۹]. رفیعی، احمدرضا (۱۳۸۰). «بررسی صحت یا بطلان عقد مکره»، پژوهشنامه متین، ش۱۰.
[۲۰]. شکاری، روشن‌علی؛ دشتی، محمدرضا (۱۳۹۲). «نقدی بر نظریه کاشفیت رضای متأخر مکره»، آموزه‌های فقه مدنی،  ش۷.
[۲۱]. صادقی نشاط، امیر (۱۳۸۵). «قرارداد سه جانبه ESCROW در نرم افزار»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش 72.
[۲۲]. طباطبایی، محمدصادق؛ آرایی، حمید (۱۳۹۰).«مطالعه تطبیقی مفهوم اصل صحت در تفسیر قراردادها»، نامه مفید، ش۸۸.
[۲۳]. کاتوزیان، ناصر(۱۳۸۵).عقود معین، چ۵، ج۴، تهران، شرکت سهامی انتشار.
[۲۴]. کاتوزیان، ناصر(۱۳۸۷).عقود معین، چ۷، ج۱، تهران، شرکت سهامی انتشار.
[۲۵]. کاتوزیان، ناصر(۱۳۸۸). قواعد عمومی قراردادها، ج۲، تهران، شرکت سهامی انتشار.
[۲۶]. کاشف الغطاء، حسن (؟).انوارالفقاهه (کتاب‌الرهن)، ج۱، بی‌جا، مکتبه کتشف الغطاء العامه.
[۲۷]. کریمی، عباس (۱۳۷۶). «رهن دین»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش۳۸.
[۲۸]. کریمی، عباس (۱۳۹۱). «تلاشی برای ساماندهی نظریه عدم نفوذ مراعی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش۵۸.
[۲۹]. گرجی، ابوالقاسم (۱۳۷۱).«اصل صحّت عمل غیر»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش۲۸.
[۳۰]. محقق داماد، مصطفی (۱۳۸۹). قواعد فقه، چ۲۶، ج۱، تهران، مرکز نشر علوم انسانی.
[۳۱]. موسوی، صادق (۱۳۸۶). «بررسی عنصر اصلی عقد از دیدگاه امام خمینی و آثار مترتّب بر آن»، پژوهشنامه متین، ش۳۴ و ۳۵.
[۳۲]. موسوی، صادق (۱۳۸۰). «ادعاء الغلط و اصاله الصحه فی العقود»، زبان و ادبیات فارسی، ش۳۴.