واکاوی مبانی فقهی ضمان در خسارات ناشی از استفاده از محصولات صنعتی با نشان استاندارد‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه الهیات، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

امروزه برای حفظ سلامت مردم در استفاده از کالاهای صنعتی، استانداردهایی طراحی شده؛ که این استانداردها، نشان دهنده کیفیت آن محصول می‌باشد. نصب نشان استاندارد، اطمینان خاطر مصرف‌کننده را در پی دارد. این در حالی است که شاهد خرید و فروش نشان مذکور بوده و آسیب‌هایی به این واسطه به مصرف‌کننده وارد می‌گردد و یا با وجود طی کردن آزمایشات لازم، سبب ضرر و زیان می‌گردند. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته، این نتیجه حاصل شده‌است که برخی فقهاء، در خصوص کالایی که پس از طی آزمایش‌های مختلف، نشان استاندارد بر آن نصب شده؛ ولی به هنگام مصرف، موجب خسارات جانی و مالی بر مصرف‌کننده شده‌است، با استناد به عدم تقصیر و عدم تعدی و تفریط از سوی تولید‌کننده، قائل به عدم ضمان و برخی دیگر، با استناد به مبانی فقهی از جمله آیات قرآن و روایات و قاعده لاضرر، غرور و ….، مطلقاً چه برای تولیدکنندگان کالاهای با نشان استاندارد که پس از انجام تست‌های مختلف، نشان استاندارد بر آن نصب شده و چه تولید کنندگان کالاهای با نشان استاندارد تقلبی، قائل به ضمان شده‌اند؛ به نظر می‌رسد از آن جایی که در تحقق ضمان، عدوانی بودن عمل یا تقصیر مرتکب شرط نیست؛ بلکه معیار ضمان، صرفاً استناد خسارت به عامل آن است، قول دوم، از قوّت بیشتری برخوردار باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین (1403). عوالی اللئالی. قم: سیدالشهدا.
ابن ادریس، محمد بن منصور (1410). السرائر. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ابن براج، عبدالعزیز (1406). المهذب. قم: النشر اسلامی.
ابن منظور، جمال الدین (1405). لسان العرب. قم: أدب الحوزه.
ابن‌همام، محمد بن عبدالواحد (1424). شرح فتح القدیر. بیروت: دارالکتب العلمیه.
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409). کفایه الأصول. قم: آل البیت.
اردبیلی، احمد بن محمد (1378). مجمع الفائده و البرهان. قم: النشر الاسلامی.
امامی، سید حسن (1363). حقوق مدنی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
انصاری، مرتضی (1437). کتاب المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ــــــــــ (1419). فرائدالاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
باریکلو، علی رضا (1392). مسئولیت مدنی. تهران: میزان.
بجنوردی، میرزا حسن (1371). القواعد الفقهیه. قم: اسماعیلیان.
بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی (1403). بلغه الفقیه. تهران: مکتبه الصادق.
برغانی، محمد تقی (1382). الدیات. قزوین: حدیث امروز.
بهرامی احمدی، حمید (1390). مسئولیت مدنی. تهران: میزان.
تبریزی، جواد بن علی (1428). تنقیح مبانی الاحکام «کتاب الدیات». قم:‌دار الصدیقه.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1377). دانشنامه حقوقی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407). الصحاح. بیروت: دارالعلم.
حر عاملی، محمد بن حسن (1414). وسائل الشیعه. قم: آل البیت.
حسینی روحانی، سید محمد صادق (1435). فقه الصادق. قم: آیین دانش.
حسینی شیرازی، سید محمد (1409). الفقه. بیروت: دارالعلم.
حسینی عاملی، محمد جواد (1391). مفتاح الکرامه. بیروت:‌دار احیاء التراث.
الحسینی المراغی، سید میر عبدالفتاح (1417). عناوین الاصول. قم: چاپ سنگی.
ــــــــــ (1418). العناوین الفقهیه. قم: جامعه مدرسین.
ــــــــــ (1385). عناوین ضمان «اسباب و مسقطات». تهران: میزان.
حسینی نژاد، حسینقلی (1370). مسئولیت مدنی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
خوئی، ابوالقاسم (1407). مبانی تکمله المنهاج. قم: لطفی.
ــــــــــ (1417). مصباح الفقاهه. قم: انصاریان.
ــــــــــ (1418). مبانی العروه الوثقی. بی‌جا: مؤسسه دارالعلم.
داراب پور، مهراب (1377). قاعده مقابله با خسارات. تهران: گنج دانش.
راوندی، قطب الدین (1405). فقه القرآن. قم: مکتب آیه الله مرعشی نجفی.
رشتی، میرزا حبیب الله (1322). رساله فی الغصب. تهران: چاپ سنگی.
ــــــــــ (1310). کتاب الاجاره. قم: بی‌نا.
روحانی، سید محمد صادق (1414). فقه الصادق. قم: دارالکتاب.
ریاحی، بهروز (1388). مرجع کاربردی استاندارد و کیفیت ایران. تهران: مربع.
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413). مهذب الاحکام. قم: دفتر معظم له.
سنهوری، عبدالرزاق احمد (1390). نظریه العقد. تهران: خرسندی.
شهابی، محمود (1330). دو رساله «وضع الفاظ و قاعده لاضرر». تهران: دانشگاه تهران.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1417). مسالک الافهام. قم: النشر اسلامی.
ــــــــــ (1316). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: داوری.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط. تهران: المکتبه المرتضویه.
ــــــــــ (بی تا). النهایه. قم: قدس.
ــــــــــ (1370). الخلاف. قم: دارالکتب العلمیه.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن النعمان (1410). المقنعه. قم: جامعه مدرسین.
طاهری، حبیب الله (1418). حقوق مدنی. قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی، سید علی (1418). ریاض المسائل. قم: آل البیت.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1391). مستمسک العروه الوثقی. بیروت:‌دار احیاء التراث العربی.
طباطبایی یزدی، محمد کاظم (1430). العروه الوثقی. بیروت: مؤسسه الاعلمی.
ــــــــــ (1410). حاشیه المکاسب. قم: اسماعیلیان.
علامه حلّی، حسن بن یوسف (بی تا). تذکره الفقهاء. قم: المکتبه المرتضویه.
ــــــــــ (1413). قواعد الاحکام. قم: النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1420). تحریر الاحکام الشرعیه. قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
عمید زنجانی، عباسعلی (1389). موجبات ضمان. تهران: میزان.
غروی نائینی، محمد حسین (1373). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. تهران: حیدری.
فاضل اصفهانی، محمد بن الحسن (1405). کشف اللثام. قم: کتابخانه گلپایگانی.
الفاضل اللنکرانی، الشیخ محمد (1383). القواعد الفقهیه. قم: مرکز فقه الأئمه.
ــــــــــ (1380). جامع المسائل. قم: امیر العلم.
ــــــــــ (1418). تفصیل الشریعه (کتاب الدیات). قم: مرکز فقه الأئمه.
فیض کاشانی، ملا محسن (1410). مفاتیح الشرائع. بی‌جا: مجمع الذخایر الاسلامیه.
فیومی، احمد بن محمد (1425). المصباح المنیر. قم: دارالهجره.
قطب راوندی، سعید (1405). فقه القرآن. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
کاتوزیان، ناصر (1374). ضمان قهری. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1375). حقوق مدنی«الزام‌های خارج از قرارداد-ضمان قهری». تهران: دانشگاه.
ــــــــــ (1378). عقود معیّن (1). تهران: شرکت انتشار.
ــــــــــ (1385). مسئولیت ناشی از عیب تولید. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1369). مسئولیت مدنی. تهران: دانشگاه تهران.
کاشف الغطاء، محمد حسین (1432). تحریرالمجله. تهران: مجمع العالمی للتقریب بین المذاهب.
کلینی الرازی، محمد بن یعقوب (1394). فروع کافی. قم: قدس.
کیانی، عبدالله (1376). الزامات بایع و مشتری قبل و بعد از تسلیم مورد معامله. تهران: ققنوس.
الکیدری، قطب الدین (1416). اصباح الشیعه بمصباح الشریعه. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
لطفی، اسدالله (1379). موجبات و مسقطات ضمان قهری در فقه و حقوق مدنی ایران. تهران: مجد.
مجلسی، محمدباقر (1315). بحارالأنوار. قم: دارالکتب الاسلامیه.
محقق حلی، جعفر بن الحسن (1409). شرائع الاسلام. قم: النشر الاسلامی.
محقق داماد، سید مصطفی (1376). قواعد فقه «بخش مدنی». تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق کرکی، علی بن حسین (1411). جامع المقاصد. قم: آل البیت.
مددی، صادق (1388). مسئولیت مدنی تولید کنندگان و فروشندگان کالا. تهران: میزان.
مدنی کاشانی، آقا رضا (1408). کتاب الدیات. قم: النشر اسلامی.
مرعشی نجفی، سید شهاب الدین (1415). القصاص علی ضوء القرآن. قم: مکتبه المرعشی النجفی.
مصطفوی، سید محمد کاظم (1421). مائه قاعده فقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــ (1412). القواعد. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
معین، محمد (1386). فرهنگ معین. تهران: انتشارات زرین.
مقدس اردبیلی، مولا احمد (1416). مجمع الفائده و البرهان. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1394). القواعد الفقهیه. قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب.
ــــــــــ (1378). المسائل المستحدثه فی الطب القسم الثانی. فقه اهل البیت، 3 (1).
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1416). فقه الدیات. قم: مکتبه امیرالمؤمنین.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1419). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
ــــــــــ (1385). عقد ضمان. تهران: مجد.
موسوی خمینی، سید روح الله (1410). الرسائل. قم: اسماعیلیان.
ــــــــــ (بی تا). تحریرالوسیله. قم: دارالعلم.
میرزای قمی، میرزا ابوالقاسم (1371). جامع الشتات. تهران: کیهان.
92-نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام. تهران: کتابخانه اسلامی.
نجفی خوانساری، موسی (1418). منیه الطالب. قم: النشر الاسلامی.
نراقی، احمد بن محمد (1417). عوائد الأیام،. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نوربها، رضا (1383). زمینه حقوق جزای عمومی. تهران: گنج دانش.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1423). کتاب الاجاره. قم: دائره المعارف الفقه الاسلامی.
هذلی، ابن زکریا یحیی بن احمد (1410). الجامع للشرائع. قم: مؤسسه سیدالشهداء.