تفسیر الفاظ معاملات با استناد به اصل صحت و فساد و آثار فقهی و حقوقی آن‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 استادیار، گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز،

چکیده

یکی از مسایل فقهی و حقوق معاملات مربوط به تفسیر ارادۀ طرف معامله و قانون‌گذار در معنای الفاظ معاملات و تعیین معاملۀ صحیح از فاسد و آثار فقهی و حقوقی آن است. مقصود از معاملات در عنوان مسئله، هر نوع عمل فقهی و حقوقی است که تحقق آن موقوف به اجرای صیغۀ خاص باشد. مسئلۀ تحقیق حاضر این است که آیا ارادۀ طرف معامله و قانون‌گذار عرفی و شرعی از الفاظ معاملات تنها شامل حالت صحیح آن است یا علاوه بر آن، شامل حالت فاسد آن هم است؟ پاسخ هر یک از سؤالات، آثار فقهی و حقوقی خاص خودش را دارد. این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام گرفته و به این نتیجه رسیده است که مرجع تشخیص عرف در اصل تفسیری صحت و فساد، حمل معانی الفاظ معاملات بر صحیح مؤثر آنهاست.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آشتیانی، محمدحسن بن‌‌جعفر (1403.ق)، بحرالفوائد فی شرح الفرائد، قم، کتابخانۀ مرعشی نجفی، چاپ1.
آنطون الیاس، الیاس (1360.ش)، القاموس العصری، تهران، نشر اسلامی، چاپ6.
ابن‌ادریس حلّی، محمد بن‌‌منصور بن‌‌احمد (1410.ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین، الطبعة الثانیة.
ابن‌حمزه، محمد بن‌‌علی طوسی (1408.ق)، الوسیلة الی نیل الفضیلة، تحقیق محمد حسون، قم، مکتبة المرعشی، الطبعة الاولی.
امامی، سیدحسن (1371.ش)، حقوق مدنی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ11.
انصاری، مرتضی (1420.ق)، المکاسب، تنظیم گروه تحقیق آثار شیخ انصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، الطبعة الاولی.
أنیس ابراهیم، عبد الحلیم المنتصر،عطیة الصوالحی و محمدخلف الله احمد (1412.ق)، المعجم الوسیط، قم، مکتب نشر الثقافة الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
باقری اصل، حیدر (1398.ش)، پژوهش‌های حقوقی در انحلال قراردادهای خیاری، تهران، انتشارات مجد، چاپ2.
ــــــــــ (1393.ش)، عقود تملیکی: تشکیل عقد بیع، تبریز، دانشگاه تبریز، چاپ1.
ــــــــــ (1399.ش)، قواعد امری قراردادها در حقوق امامیه، تهران، مجد، چاپ1.
بیگدلی، سعید و سیدمجتبی حسینی (1395.ش)، تفسیر اصولی قانون مدنی براساس آرا و اندیشههای بزرگان حقوق ایران، تهران، انتشارات مهرسا، چاپ1.
جبلی العاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) (1413.ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، تحقیق و نشر المؤسسة المعارف اسلامی، الطبعة الاولی.
جعفری ‌لنگرودی، محمدجعفر (1382.ش)، فن استدلال منطق حقوق اسلام، تهران، گنج دانش، چاپ1.
ــــــــــ (1376.ش)، مقدمۀ عمومی علم حقوق، تهران، گنج دانش، چاپ4.
ــــــــــ (1382.ش)، مکتب‌های حقوقی در حقوق اسلام، تهران،گنج دانش، چاپ2
حلّی، حسن بن‌‌یوسف (علامه) (بیتا)، تحریر الاحکام، مشهد، موسسۀ آل‌البیت، چاپ سنگی.
ــــــــــ (بیتا)، تذکرة الفقهاء، المکتبة المرتضویة، قم، الطبعة الحجریة.
ــــــــــ (1411.ق)، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ1.
ــــــــــ (1412.ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
حلبی، ابوالصلاح (بیتا)، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین.
حیدری، سیدعلینقی (1379.ق)، اصول الاستنباط، قم، مکبتة المفید.
خطیبی قمی، سیدکمال (1393.ش)، کاربرد اصول فقه در قانون مدنی، تهران، دادآفرین، چاپ1.
ــــــــــ (1389.ش)، مقدمۀ علم اصول فقه، تهران، خط سوم، چاپ1.
سلار بن‌‌عبدالعزیز الدیلمی (1414.ق)، المراسم العلویة فی احکام النبویة، تحقیق سیدمحسن حسینی امینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ1.
شوشتری، اسدلله بن‌‌اسماعیل شوشتری کاظمی (1322.ق)، مقابیس الانوار و نفائس الأسرار فی احکام النبی المختار و عترته الأطهار، چاپ سنگی.
شهیدی، مهدی (1393.ش)، حقوق مدنی 6، تهران، انتشارات مجد، چاپ17.
طوسی، محمدبن حسن (شیخ الطائفة) (1387.ق)، المبسوط فی الفقه الامامیة، تصحیح و تعلیق محمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة.
فاضل مقداد، ابوعبدالله جمال‌الدین مقداد سیوری حلّی (1404.ق)، التنقیح الرائع، قم، کتابخانه آیة الله المرعشی، الطبعة الاولی.
فیومی، احمدبن محمد (1405.ق)، المصباح المنیر، قم، افست قم.
فیض، علیرضا (1376.ش)، مبادی فقه و اصول، تهران، دانشگاه تهران، چاپ13.
قاسم زاده، مرتضی، حسن ره پیک و عبدالله کیایی (1390.ش)، تفسیر قانون مدنی اسناد، تهران، آرا و اندیشه‌های حقوقی، سمت، چاپ5.
قانون حمایت خانواده مصوب 1/12/1391.
قانون ثبت احوال مصوب 16/04/1355.
قانون مدنی ایران مورخ 18/02/1307 و اصلاحات بعدی آن.
کاتوزیان، ناصر (1372.ش)، قواعد عمومی قراردادها، تهران، مدرس، چاپ2.
گرجی، ابوالقاسم 1385.ش، آیات الاحکام، تهران، نشر میزان، چاپ3.
محمدی، ابوالحسن (1373.ش)، قواعد فقه، تهران، مؤسسۀ یلدا، چاپ5.
ــــــــــ (1358.ش)، مبانی استنباط در حقوق اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ3.
محقق ثانی، علی بن‌‌حسین (1408.ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، تحقیق و نشر مؤسسۀ آل‌البیت، الطبعة الاولی.
محقق حلی، ابوالقاسم (محقق) (1416.ق)، المختصر النافع، قم، مؤسسة البعثة.
ــــــــــ (1415.ق)، شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسة المعارف الاسلامیة، الطبعة الاولی.
مظفر، محمدرضا (1386.ق)، اصول الفقه، نجف، مؤسسة المعارف الاسلامیه، الطبعة الثانیة.
مکی عاملی، امام ابی‌عبدالله محمد جمال‌الدین مکی (شهید) (بیتا)، القواعد و الفوائد، تحقیق سیدعبدالهادی حکیم، نجف منشورات مکتبة المفید.
ــــــــــ (1412.ق)، الدروس، قم، النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
ــــــــــ (1361.ش)، نضد القواعد الفقهیة، قم، چاپخانۀ مرعشی نجفی، چاپ1.
نراقی، احمد (1369ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، تهران، المکتبة المرتضویة،.
سایت: https://www.m-feqhi.ir/index.php/2015-08-03-12-57-01/asar-osol/536، تاریح مراجعه 17/6/1401، درس خارج اصول فقه آیت الله موسی شبیری زنجانی.