‫«انعزال از منصب»؛ ماهیت، شرایط و آثار آن در نظام حقوقی اسلام‬

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

3 استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

اگر ماهیت انعزال از منصب به خوبی تبیین شده و شرایط تحقق آن به صورت ضابطه‌ای مشخص و قابل شمول نسبت به مناصب گوناگون استخراج شود، آثار متفاوتی را نسبت به عزل از منصب در پی خواهد داشت. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی پس از تبیین ماهیت انعزال از منصب، سه شرط وقوع نصب، وجود اهلیت ابتدایی در متصدی و زوال آن در اثناء تصدی به عنوان شرایط تحقق انعزال از منصب استخراج شده که از طریق ادله اقرار، بینه، خبر واحد و شیاع مفید علم قابل اثبات است. پس از احراز و اثبات انعزال از منصب توسط نهاد صالح مانند دادگاه، حکم صادره مبنی بر انعزال از منصب ماهیتی اعلامی داشته و آثار وضعی ضمان قهری و بطلان تصرفات و آثار تکلیفی حرمت استمرار تصرف و مجازات در صورت تجمیع عناصر به صورت اجمالی از زمان تحقق انعزال در عالم ثبوت بر آن مترتب و قابل پیگیری خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آل‌‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین؛ تحریر المجلة؛ قم، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، 1422ق.
  2. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة؛ قم، دار سید الشهداء، اول، 1405 ق.
  3. ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر؛ المهذب؛ قم، موسسة النشر الإسلامی، 1406 ق.
  4. ابن‌حمزه، محمد بن علی؛ الوسیلة إلی نیل الفضیلة؛ قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1408 ق.
  5. ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد؛ المهذب البارع فی شرح المختصر النافع؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1407 ق.
  6. اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی؛ ‌الباقیات الصالحات؛ قم، محمدعلی اسماعیل پورقمشه‌ای، 1387 ش.
  7. اعرجی، عبد المطلب بن محمد؛ کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
  8. انصاری، محمد علی؛ الموسوعة الفقهیة المیسرة؛ قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1415 ق.
  9. بحرانی، یوسف بن احمد؛ الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1363 ش.
  10. تبریزی، جواد؛ تنقیح مبانی الأحکام؛ قم، دار الصدیقة الشهیدة (سلام الله علیها)، 1387 ش.
  11. حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد؛ مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ط. الحدیثة)؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1419 ق.
  12. حسینی مراغی، عبد الفتاح؛ العناوین الفقهیة؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1417 ق.
  13. حر عاملى، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة؛ قم، آل البیت، 1409 ق.
  14. حلبی، علی بن حسن؛ إشارة السبق (قاعدة ضمان الید)؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1414 ق.
  15. خمینی، سید روح الله؛ تحریر الوسیله؛ تهران، مکتبة الاعتماد، 1403 ق.
  16. روحانی، محمد صادق؛ منهاج الصالحین؛ بیروت، دار بلال للطباعة و النشر، 1435 ق.
  17. سبحانی تبریزی، جعفر؛ نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة الغراء؛ قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1418 ق.
  18. سرور، ابراهیم حسین؛ المعجم الشامل للمصطلحات العلمیة و الدینیة؛ بیروت، دار الهادی، 1429 ق.
  19. شهید اول، محمد بن مکی عاملی؛ موسوعة الشهید الأول؛ قم، مکتب الاعلام الاسلامی فی الحوزة العلمیة، 1430 ق.
  20. شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی عاملی؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة؛ محقق محمد کلانتر، قم، مکتبة الداوری، 1410 ق.
  21. .----------؛ مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام؛ قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ق.
  22. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان؛ المقنعة؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1410 ق.
  23. صیمری، مفلح بن حسن؛ غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام؛ بیروت، دار الهادی، 1420 ق.
  24. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم؛ سوال و جواب؛ تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1376 ش.
  25. ----------؛ العروة الوثقی محشی؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1421 ق.
  26. طباطبایی، سید علی؛ ریاض المسائل؛ قم، مؤسسة آل البیت، 1418 ق.
  27. طوسی، محمد بن حسن؛ المبسوط فی فقه الإمامیة؛ تهران، مکتبة المرتضویة، 1387 ق.
  28. ----------؛ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی؛ بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
  29. ----------؛ الخلاف؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1407 ق.
  30. عقبایی، حوریه؛ فهرستی، زهرا؛ روش‌های فقهی-حقوقی برون رفت از سکوت قانون در ارتباط با ناتوانی، عدالت و خیانت وصی؛ حقوق پزشکی، ویژه نامه نوآوری حقوقی، ص305-318، 1400 ش.
  31. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1410 ق.
  32. ----------؛ تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین؛ تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411 ق.
  33. __________؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد، آستان قدس رضوی، 1412 ق.
  34. ----------؛ قواعد الأحکام؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1413 ق.
  35. ----------؛ تذکرة الفقهاء (ط الحدیثة)؛ قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام)، 1414 ق.
  36. ----------؛ تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة؛ قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام، 1420 ق.
  37. غدیری، عبدالله عیسی ابراهیم؛ القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة؛ بیروت، دار الرسول الاکرم(ص)، 1418 ق.
  38. فاضل لنکرانی، محمد؛ تفصیل الشریعة (الوقف و الصدقة و الوصیة و الأیمان و النذور و العهد و الکفارات و الصید و الذباحة)؛ قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، 1382 ش.
  39. فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله؛ التنقیح الرائع لمختصر الشرائع؛ قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، 1404 ق.
  40. فاضل هندی، محمد بن حسن؛ کشف اللثام عن قواعد الأحکام؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
  41. قانع، احمدعلی؛ محمدپور، اسماعیل؛ اوصاف اختصاصی وصی از دیدگاه مذاهب خمسه و حقوق؛ مبانی فقهی حقوق اسلامی، ش 23، ص119-161، 1398 ش.
  42. قوامی، سید صمصام الدین؛ عقد نصب، از ماهیت شناسی تا درآمدی بر نظریه پردازی؛ مدیریت در اسلام، ش 29 و 30، ص9-28، 1395 ش.
  43. کاشف‌الغطاء، حسن؛ أنوار الفقاهة؛ نجف اشرف، مؤسسة کاشف الغطاء العامة، 1422 ق.
  44. مجلسی، محمد تقی؛ دوره کامل فقه فارسی؛ تهران، فراهانی، 1400 ق.
  45. محقق اردبیلی؛ احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1402 ق.
  46. محقق حلی، جعفر بن حسن؛ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
  47. ----------؛ المختصر النافع فی فقه الإمامیة؛ قم، مطبوعات دینی، 1376 ش.
  48. محقق داماد، سید مصطفی؛ قواعد فقه (بخش مدنی)؛ تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1384 ش.
  49. محقق سبزواری، محمدباقر؛ کفایة الفقه؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1381 ش.
  50. محقق کرکی، علی بن حسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ قم، مؤسسة آل البیت، 1414 ق.
  51. مرادی، خدیجه؛ امیری، مستانه؛ آثار تخلف ولی قهری از دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی و حقوق ایران، فقه مقارن، ش 9، ص 41-76، 1396 ش.
  52. مشکینی اردبیلی، علی؛ مصطلحات الفقه؛ قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، 1392 ش.
  53. مصطفوی، محمد کاظم؛ القواعد الفقهیة؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1421 ق.
  54. مطهری، مرتضی؛ آشنایی با قرآن، ج13؛ تهران، صدرا، 1389 ش.
  55. ----------؛ حماسه حسینی؛ ج1، تهران، صدرا، سی ام، 1378 ش.
  56. ----------؛ سیری در سیره نبوی؛ تهران، صدرا، نوزدهم، 1377 ش.
  57. معطوف؛ المنجد فی اللغة؛ قم، اسماعیلیان، 1371 ش.
  58. مغنیه، محمدجواد؛ فقه الإمام جعفر الصادق؛ قم، انصاریان، 1379 ش.
  59. ----------؛ الفقه علی المذاهب الخمسة؛ بیروت، دار التیار الجدید، 1421 ق.
  60. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)، 1370 ش.
  61. موسوی بجنوردی، سید حسن؛ القواعد الفقهیة؛ قم، نشر الهادی، 1377 ش.
  62. موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1379 ش.
  63. موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی؛ جامع الأحکام الشرعیة؛ قم، مؤسسة المنار، بی تا.
  64. میر شفیعی، سید علیرضا؛ موارد انحلال یا عزل وکالت؛ کاوش هنر، اول، 1398 ش.
  65. نجفى، محمد حسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام؛ بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق.
  66. هاشمی شاهرودی، سید محمود؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، 1382 ش.
  67. ----------؛ موسوعة الفقه الإسلامی المقارن؛ قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، 1432 ق.

 

فقه و مبانی حقوق اسلامی
دوره 56، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 103-121

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار