تحلیل فقهی عرضه؛ فراتر از تمکین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یزد، یزد.ایران

2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یزد، یزد ایران.

چکیده

نوشتار پیش‌رو متاثر از مطالعات میدانی پیرامون یکی از مهم‌ترین علل اختلافات منجر به طلاق، یعنی نارضایتی جنسی مردان سامان یافت. در آثار فقهی و حقوقی، برای تنظیم رابطه زناشویی، از مفهوم حداقلی «تمکین» یاد شده‌است. با وجود این، بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به وضعیت کنونی و تحولات اجتماعی، مفهوم «تمکین» اغلب برای تنظیم رابطه زناشویی کافی نمی‌نماید. بر این اساس، باید به دنبال بستری مناسب‌تر بود. پژوهش حاضر با بهره‌‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، در پی پاسخ به این پرسش بوده‌است. در این راستا، ابتدا مفهوم «تمکین» را مرور و در پی آن مفهوم «عرضه» و ارتباط این دو را بررسی نموده‌است. در ادامه فرضیه جایگزینی یا تکلیف‌انگاری توأمان عرضه در کنار تمکین را بر منابع فقهی عرضه نموده‌است. برآمد این جستار، تایید فرضیه مقاله مستند به منابع معتبر اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


  1.      قرآن کریم.

    1. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث‌والأثر، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، بی‌تا.
    2. ابن غضائری، احمد بن ابی عبدالله، رجال ابن غضائری-کتاب الضعفاء، قم، بی‌نا، بی‌تا.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع-دار صادر، 1414ق.
    4. احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404ق.
    5. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الأصول، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق.
    6. اراکی، محمد علی، رسالة فی نفقة الزوجه، قم، موسسه در راه حق.1413ق.
    7. اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، 1414ق.
    8. اف هاردی، ویلیام، نیازهای زنان نیازهای مردان، مترجمان: شمس الدین حسینی و الهام آرام نیا، تهران، انتشارات نسل نوایش، 1390ش.
    9. امامى، سید حسن، حقوق مدنى خانواده، تهران، انتشارات اسلامیة، 1372ش.
    10. آل عصفور بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1405ق.
    11. ترحینی، سیدمحمدحسین، الزبدة الفقهیة، قم، دارالفقه للطباعة و النشر، 1427ق.
    12. تفرشى، سیدمصطفى بن حسین، نقد الرجال، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، 1418ق.
    13. جوادی آملی، عبدالله، تفسیرتسنیم، قم، اسراء، 1389ش.
    14. جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده، تهران، گنج دانش، 1376ش.
    15. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح-تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، 1410ق.
    16. حائری مازندرانى، محمد بن اسماعیل، منتهى المقال فی أحوال الرجال، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1416ق.
    17. حرّعاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق.
    18. حکیم، محمد سعید، ‌الفتاوی، قم، دار الهلال، 1433ق.
    19. حلّى، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
    20. خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
    21. خوانسارى، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
    22. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، بیجا، بی‌نا، بی‌تا.
    23. ----------، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، 1418ق.
    24. راغب‌اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، 1412ق.
    25. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفة، 1995م.
    26. رفسنجانی‌مقدم، مصطفی و محمدیان، علی، «پژوهشی پیرامون ماده 1103 قانون مدنی «تکلیف زوجین نسبت به حسن معاشرت با یکدیگر»، مطالعات راهبردی زنان، 1394 (18)، شماره 70، زمستان 1394ش.
    27. روحانى، سید صادق، فقه الصادق علیه السلام، قم، دار الکتاب-مدرسه امام صادق (ع)، 1412ق.
    28. سبزوارى، سیدعبدالأعلى، مهذّب‌الأحکام،قم، مؤسسه المنار-دفتر حضرت آیة‌الله، 1413ق.
    29. سیستانى، سیدعلى، منهاج الصالحین، قم، دفتر حضرت آیة‌الله سیستانى، 1417ق.
    30. شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز‌، 1419ق.
    31. شهید ثانى، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
    32. صاحب جواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
    33. صاحب ریاض، سید على بن محمد، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1418ق.
    34. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، 1406ق.
    35. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1413ق.
    36. صفایی، حسین و امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان، 1397ش.
    37. طاهرى، حبیب‌الله، حقوق مدنى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1418ق.
    38. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، تهران، دارالکتاب الإسلامیة، 1394ق.
    39. طباطبایی قمّى، سید تقى، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، 1426ق.
    40. طباطبایی یزدى، محمدکاظم بن عبدالعظی، حاشیة فرائد الأصول، قم، دار الهدی، 1426ق.
    41. طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، قم، شریف رضى، 1412ق.
    42. ----------، مجمع البیان، بیروت، مؤسسه اعلمی، 1410ق.
    43. طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة‌، 1407ق.
    44. ----------، رجال الشیخ الطوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1427ق.
    45. ----------، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، 1387ق.
    46. علامه حلّی، حسن بن یوسف، رجال العلامة-خلاصة الأقوال، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة، 1381ق.
    47. ----------، تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1420ق.
    48. ----------، تلخیص المرام فی معرفة الاحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌، 1421ق.
    49. علامه مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
    50. غدیری، عبدالله عیسی ابراهیم، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة، بیروت، دار الرسول الاکرم (ص)، 1418ق.
    51. فاضل اصفهانى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416ق.
    52. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، 1410ق.
    53. فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى، مفاتیح الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره)، بی‌تا.
    54. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌، قم، منشورات دار الرضی‌، بی‌تا.
    55. قربان‌نیا، ناصر و حافظی، معصومه، «بررسی اصل معاشرت به معروف در میان همسران از منظر قرآن کریم»، بانوان شیعه، 1388 (6)، شماره20، تابستان 1388ش.
    56. قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1412ق.
    57. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، تهران، گنج‌دانش، 1400ش.
    58. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث للطباعة و النشر، 1429ق.
    59. گلپایگانی، محمدرضا، إرشاد السائل، بیروت، دار الصفوة، 1413ق.
    60. محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
    61. محقق سبزوارى، محمد باقر بن محمد مؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1423ق.
    62. محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، 1414ق.
    63. معروف، مجید، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، تهران، مؤسسه فرهنگی و هنری ضریح، 1374ش.
    64. معلوف، لویس، المنجد، مترجم: محمد بندر ریگی، تهران، 1382ش.
    65. مکارم شیرازی، ناصر، ‌أنوار الفقاهة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دار النشر الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، 1390ش.
    66. ----------، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب (ع)، 1424ق.
    67. نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی-فهرست أسماء مصنفی الشیعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.
    68. نراقى، میرزا ابو القاسم بن محمد، شعب المقال فی درجات الرجال، قم، کنگره بزرگداشت نراقى، 1422ق.
    69. نظری توکلی، سعید و کراچیان ثانی، فاطمه، «قلمرو حقوق همسر در روابط زناشویی از منظر فقه و حقوق خانواده»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 1397 (10)، شماره19، پاییز و زمستان 1397ش.