امکان‌سنجی اجرای قصاص در جنایت عمدی بر مو (نقد رویکرد قانون مجازات اسلامی، مواد 576 تا 586)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران؛

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.

چکیده

مستنبط از ادلۀ فقهی و حقوقی، اصل اولیه در جنایات عمدی قصاص است و عدول از این اصل جایز نیست، مگر در صورت فقدان عضو و یا خوف تلف و تعدّی. از همین رو، رویکرد قانونگذار در مواد 576 تا 586 ق.م.ا. مبنی بر الزام مجرم به پرداخت دیه و یا ارش در جنایات عمدی بر مو، محل تأمل قرار می­گیرد. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی، دیدگاه‌های رایج فقها در این زمینه را مورد ارزیابی قرار داده و با ترجیح دیدگاه فقهای قائل به اجرای قصاص مو، نتیجه می­گیرد که به لحاظ پیشرفت­های نوین و دقیق علم پزشکی در حوزۀ پوست و مو، رعایت شرط مماثلت در قصاص مو امکان­پذیر است؛ بطوری که عملیّات کاشت مو با روش‌های مختلف و ابزارهای بسیار دقیق که امروزه در کلینیک­های تخصصی انجام می­پذیرد، شاهدی بر این مدعاست. لذا اجرای قصاص مو، به عنوان امری ممکن تلّقی می­شود. ضمن اینکه در این وضعیت اصل تناسب جرم و مجازات رعایت شده و حقوق بزه‌دیده نیز بهتر تأمین می‌شود. بر این اساس بازنگری در مواد مذکور پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. قرآن کریم.
    2. ابن زهره حلبی، حمزة بن علی، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1417ق.
    3. ابن­مکی­عاملی (شهید اول)، محمد، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت، دارالتراث - الدار الإسلامیة، 1410ق.
    4. ادریس، عوض احمد، دیه، مترجم: علیرضا فیض، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372.
    5. اصفهانی (مجلسی دوم)، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
    6. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، 1371ق.
    7. پورفخاران، محمد و همکاران، «بررسی مورد خشاب کاشت مو، وسیله­ای جدید برای کاهش زمان کاشت مو»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دوره هفدهم، شماره 2 (پیاپی 64)، 1391.
    8. تبریزی، جواد، تنقیح مبانی الأحکام - کتاب القصاص، قم، دار الصدیقة الشهیدة سلام الله علیها، 1426ق.
    9. حسینی روحانی، سید صادق، فقه الصادق علیه‌السلام، قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه‌السلام، 1412‍ق.
    10. حیدری، فاطمه؛ یاری، اباذر؛ نوبخت، ملیحه، «سلول­های بنیادی bulge فولیکول مو: منبعی جدید برای بازسازی پوست»، فصلنامۀ پوست و زیبایی، دوره 6، شماره 3، 1394.
    11. خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، 1422ق.
    12. شوشتری، محمدتقی، النجعة فی شرح اللمعة، تهران، کتابفروشی صدوق، 1406ق.
    13. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
    14. طباطبایی حائری، سیدعلی‌بن محمد، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1418ق.
    15. طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب­الإسلامیة، 1407ق.
    16. ..........................، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة­لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
    17. عاملی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1419ق.
    18. عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتابفروشی داوری، 1410ق.
    19. ..........................، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
    20. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، قواعد الأحکام فی­معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
    21. عمید زنجانی، عباس علی، فقه سیاسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1421ق.
    22. فاضل لنکرانی، محمد. تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم، ناشر مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام، بی­تا.
    23. فخرالمحققین حلّی، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
    24. قارزی، احمد، کالین جاهودا، «آشکار سازی پتانسیل تکثیر سلول­های اپیدرمی زاینده­ی فولیکول مو به دنبال کندن مداوم رشته­ی مو و ارتباط آن با سلول­های بنیادی و کنترل چرخه­ی رشد مو»، مجله سلول و بافت، جلد۳، شماره۲، 1391.
    25. قمّی سبزواری، علی، جامع الخلاف و الوفاق، قم، زمینه­سازان ظهور امام عصر علیه السلام، 1421ق.
    26. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
    27. کیدری، محمدبن‌حسین، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1416ق.
    28. محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
    29. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّه، تحریر الوسیلة – ترجمه، مترجم: علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1425ق.
    30. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت – لبنان، دار إحیاء­التراث العربی، 1404ق.
    31. نیلفروش‌زاده، محمد علی و همکاران، «بررسی میزان مؤفقیت پیوند مو به روش فولیکولار یونیت (FUT) در بیماران با موهای خاکستری»، مجله دانشکده پزشکی اصفهان، پیاپی 356، 1394.
    32. Alfredo Rossi. PhD, Luca Barbieri, MD, Giuseppe Pistola, MD, Paola Bonaccorsi, MD, and Stefano Calvieri, PhD. Hair and nail structure and function. Department of Dermatology and Plastic Surgery - Policlinico Umberto I - Univ. La Sapienza -Rome – ltaly. 2003.
    33. Slezak, Michael, Painful baldness cure: Regenerate hair by plucking what's left, new scientist, 10 April 2015, pp 1-5.