ضمانت اجرای تخلّف از شرط فعل در فقه امامیه(با رویکرد نقد مادۀ ۲۳۹ قانون مدنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران،

2 استاد گروه حقوق، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

3 استادیار گروه حقوق،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

4 استادیار گروه حقوق، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

5 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران،

چکیده

قانون مدنی ایران در مادۀ 239 اثر تخلّف از شرط فعل را حقِّ فسخ و الزام به روش ترتّبِ رتبی الزام بر حقِّ فسخ دانسته است. اگر شرط را موجدِ حق و اثر وجودی آن را حمایت از منافع مشروط‌‌له بدانیم، احکام و مقررات شرط باید به نوعی تنظیم و تفسیر شود که در مقام عمل به فریاد مشروط‌له برسد. ترتیب مقرر در مادۀ 239 نه‌تنها این توقّع را برآورده نمی‌سازد، بلکه گاهی خود، موجب عُسرت و تحمیل ضرر ناروا بر مشروط‌له و نقض قاعدۀ لزوم جبران کامل خسارت قراردادی و تزلزل اصل موازنه می‌شود. از طرفی حقِّ فسخ نیز ترجیحی بر الزام ندارد تا موجب تقدیم باشد. پس تمهید هر دو حق، یعنی خیار فسخ و امکان الزام به نحو تخییر و در صورت امضاء معامله، مطالبة عوض شرط به عنوان خسارت بنا بر مصلحت و غبطه مشروط‌له در هر مورد، نظر برگزیده است که به شیوه توصیفی‌تحلیلی موضوع پژوهش حاضر قرار دارد.
 

کلیدواژه‌ها


[1] آخوند خراسانی، محمدکاظم، (1390)، کفایه الأصول، ج2و3، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
[2] انصاری، مرتضی، (1380)، فرائد الأصول، ج3، قم، مجمع الفکر الأسلامی.
[3] ----------، (1434)، مکاسب، ج6، قم، مجمع الفکر الأسلامی.
[4] جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1381)، تئوری موازنه، تهران، گنج دانش.
[5] ----------، (1382)، فلسفۀ اعلی در علم حقوق، تهران، گنج دانش.
[6] جعفری‌تبار، حسن، (1396)، دیو در شیشه، تهران، نگاه معاصر.
[7] حسینی مراغی، میرعبدالفتاح، (1429)، العناوین، ج2، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
[8] حرّ عاملی، محمدبن الحسن، (1104)، وسائل الشّیعه، قم، مؤسسۀ آل البیت.
[9] خوانساری، موسی بن محمد، (1385)، منیه الطالب، ج3، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
[10] خمینی، روح‌الله، (1368)، کتاب البیع، ج5، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[11] سنهوری، عبدالرّزاق احمد، (2000)، الوسیط، ج3، بیروت، منشورات حلبی.
[12] شهیدی، مهدی، (1393)، شروط ضمن عقد، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد.
[13] طباطبائی یزدی، محمدکاظم، (1429)، حاشیۀ مکاسب، ج3، قم، مؤسسۀ طیبه لاحیاءالتراث.
[14] عبده بروجردی، محمد، (1329)، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی محمدعلی علمی.
[15] عاملی جُبَعی، شهید ثانی، زین‌الدین بن نورالدین، (1340)، شرح لمعه، قم، ذوی القربی.
[16] کاشف الغطا، محمدحسین، (۱۳۹۰)، تحریرالمجله، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی.
[17] مکّی عاملی، شهید اول، محمدبن جمال الدین، (1340)، الّلمعه الدمشقیّه، ج5، قم، ذوی القربی.
[18] محقّق داماد، مصطفی، (1398)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات، ج 1 و 2، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
[19] میرزای قمی، ابوالقاسم، (1396)، رساله در شروط ضمن عقد، تهران، انتشارات خردمندی.