تحلیل و بررسی دیدگاه فقهای امامیه درباره ازدواج با زن زناکار (زانیه) با نگاهی به فقه‌النظریه و فقه‌النظام شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و حقوق امامیه، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حکم ازدواج با زن زناکار (زانیه) یکی از بحث‌برانگیزترین و پرچالش‌ترین مسائل فقهی شمرده می‌شود؛ لذا سؤال تحقیق آن است که حکم ازدواج با زانیه از منظر فقهای امامیه کدام است؟ فقهای امامیه در مشروعیت یا عدم‌مشروعیت آن بایکدیگر اختلاف دارند؛ مشهور فقها قائل به جواز ازدواج با زانیه هستند و در مقابل، این کار از دیدگاه برخی دیگر حرام است. با این حال قائلان دیدگاه اخیر درباره اینکه حرمت شامل مطلق زانیه می‌شود، یا تنها زانیه مشهور و معلنه، اختلاف دارند. پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی است، نشان می‌دهد که دیدگاه مشهور فقها که با جمع بین ادله، ازدواج با زانیه را مکروه می‌دانند، با قواعد باب تعارض سازگاری ندارد. نتیجه آنکه شاید از ظاهر برخی از روایات فقط حرمت ازدواج با زانیه مشهوره به دست آید، اما بر اساس فقه‌النظریه و فقه‌النظام شهید صدر، ازدواج دائم با مطلق زانیه حرام است؛ زیرا ازدواج با زانیه هیچ‌یک از اهداف تعیین‌شده برای ازدواج و تشکیل خانواده را تأمین نمی‌کند و در این صورت خانواده صالح و سالم شکل نمی‌گیرد و فساد در این خانواده نهادینه می‌شود.

کلیدواژه‌ها


[۱] قرآن
[۲] آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (۱۴۲۷). کفایة الاصول. قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[۳] آذرنوش، آذرتاش (۱۳۷۹). فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی: بر اساس فرهنگ عربی ـ انگلیسی هانس‌ور. تهران، نشر نی.
[۴] ابن‌براج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز (۱۴۰۶). المهذب. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۵] ابن‌زهره حلبی، حمزة بن علی حسینی (۱۴۱۷). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. قم، مؤسسه امام صادق(ع).
[۶] ابن‌قدامه مقدسی، عبدالله بن أحمد بن محمد (۱۴۱۴). الکافی فی فقه الإمام أحمد. بیروت، دار الکتب العلمیه.
[۷] ابن‌نجیم الحنفی، عمر بن إبراهیم (۱۴۲۲). النهر الفائق شرح کنز الدقائق. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[۸] ابوالصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین (۱۴۰۳). الکافی فی الفقه. اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین(ع).
[۹] اشتهاردی، علی‌پناه (۱۴۱۷). مدارک العروه. تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر.
[۱۰] امام خمینی، روح‌الله (۱۳۸۹). صحیفه امام. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
[۱۱] ایروانی، باقر (۱۴۲۷). دروس تمهیدیة فی الفقه ‌الاستدلالی علی المذهب ‌الجعفری. قم، نصایح.
[۱۲] بحرانی، حسین بن محمد (؟). المحاسن النفسانیة. بی‌جا، بی‌نا.
[۱۳] بحرانی، محمد سند (۱۴۲۹). سند العروة الوثقی - کتاب النکاح. قم، مکتبة فدک.
[۱۴] بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (۱۴۰۵). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۱۵] جمع من الباحثین (۱۴۴۱). مجموعۀ مقالات المؤتمر العالمی للإمام الشهید السید محمد باقر الصدر. قم، دارالصدر.
[۱۶] حائری، سید علی بن محمد طباطبایی (۱۴۱۸). ریاض المسائل. قم، مؤسسه آل‌البیت.
[۱۷] حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹). وسائل الشیعة. قم، مؤسسه آل‌البیت.
[۱۸] حکیم، سید محسن طباطبایی (۱۴۱۶). مستمسک العروة الوثقی. قم، مؤسسة دارالتفسیر.
[۱۹] حلی، مقداد بن عبدالله سیوری. (۱۴۲۵). کنز العرفان فی فقه القرآن. قم، انتشارات مرتضوی.
[۲۰] حمیری، عبدالله بن جعفر (۱۴۱۳). قرب الإسناد. قم، مؤسسه آل‌البیت.
[۲۱] خراسانی، رضا (۱۳۹۴). «روش‌شناسی فهم اجتهادات سیاسی فقیهان در چارچوب فقه النظریه». روش‌شناسی علوم انسانی، سال ۲۱، شماره ۸۴، صص ۷-۲۹.
[۲۲] خوانساری، سید احمد بن یوسف (۱۴۰۵). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[۲۳] خویی، سید ابوالقاسم موسوی (۱۴۱۸). موسوعة الإمام الخوئی. قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
[۲۴] روحانی، سید صادق حسینی (۱۴۱۲). فقه الصادق(ع). قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق(ع).
[۲۵] الزجاج، إبراهیم بن السری بن سهل (۱۴۰۸). معانی القرآن و إعرابه. بیروت، عالم الکتب.
[۲۶] الزمخشری، جارالله (؟). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بی‌جا، بی‌نا.
[۲۷] سبزواری، سید عبدالأعلی (۱۴۱۳). مهذّب الأحکام. قم، مؤسسه المنار-دفتر حضرت آیة‌الله.
[۲۸] الشافعی، محمد ابن ادریس (۱۳۹۳). الأم. بیروت، دار المعرفة.
[۲۹] شبیری زنجانی، سید موسی (۱۴۱۹). کتاب نکاح. قم، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
[۳۰] شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (۱۴۱۳). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[۳۱] الصاوی، أحمد (۱۴۱۵). بلغة السالک لأقرب المسالک. بیروت، دار الکتب العلمیة.
[۳۲] صدر، سید محمدباقر (۱۳۹۵). پژوهش‌های قرآنی. مترجم: سید جلال میرآقایی، قم، انتشارات دارالصدر.
[۳۳] ---------- (۱۴۲۰). قاعدة لاضرر و لاضرار. قم، دارالصادقین للطباعة والنشر.
[۳۴] ---------- (۱۴۱۷). اقتصادنا. قم، دفتر تبلیغات اسلامی: شعبه خراسان.
[۳۵] صدوق، محمد بن علی بن بابویه (۱۴۱۸). الهدایة فی الأصول و الفروع. قم، مؤسسه امام هادی(ع).
[۳۶] ---------- (۱۴۱۵). المقنع. قم، مؤسسه امام هادی(ع).
[۳۷] ---------- (۱۴۱۳). من لا یحضره الفقیه. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۳۸] طبرسی، فضل بن الحسن (۱۴۱۵). تفسیر مجمع‌البیان. بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
[۳۹] طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۷). تهذیب الأحکام. تهران، دارالکتب الإسلامیة.
[۴۰] ---------- (۱۳۹۰). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران، دارالکتب الإسلامیة.
[۴۱] عاملی کرکی، علی بن حسین (۱۴۱۴)، جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم، مؤسسه آل‌البیت.
[۴۲] عاملی، محمد بن علی موسوی (۱۴۱۱). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۴۳] علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (۱۴۱۳). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۴۴] فیض کاشانی، محمدمحسن ابن شاه‌مرتضی (۱۴۰۶). الوافی. اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع).
[۴۵] ---------- (؟). مفاتیح الشرائع. قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
[۴۶] قمی، سید تقی طباطبایی (۱۴۲۶). مبانی منهاج الصالحین. قم، منشورات قلم الشرق.
[۴۷] کاشف الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر (۱۴۲۲). أنوار الفقاهة - کتاب النکاح. نجف اشرف، مؤسسه کاشف‌الغطاء.
[۴۸] کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی. تهران، دارالکتب‌الإسلامیة.
[۴۹] مجلسی اول، محمدتقی (۱۴۰۶). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
[۵۰] مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی (۱۴۱۰). بحار الأنوار. بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
[۵۱] ---------- (۱۴۰۶). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
[۵۲] ---------- (۱۴۰۴). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[۵۳] مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (۱۴۱۳). المقنعة. قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
[۵۴] مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۴). کتاب النکاح. قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع).
[۵۵] نجفی، محمدحسن (۱۴۰۴). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[۵۶] وجدانی‌فخر، قدرت‌الله (۱۴۲۶). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة. قم، انتشارات سماء قلم.
[۵۷] یزدی، سید محمدکاظم طباطبایی (۱۴۲۸). العروة الوثقی مع التعلیقات. قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع).