توسعه و تضییق در احکام معاملات در پرتو مقتضیات عرفی و مقاصد شرعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

اکثر فقهاء ابراز می‌دارند قوانینی که در جامعه اجرا می­شود، اعم از کیفری، قوانین تجاری، بانکداری و­... باید عینا مطابق قوانینی باشد که در کتب فقهی آمده یا تحت یکی از آن عناوین بگنجد تا مشروعیت داشته باشد. طبق یافته‌های این تحقیق – که به روش توصیفی تحلیلی به نگارش در آمده است- نه تنها مشروعیت معاملات، صرفا در گرو معاصرت آنها با شارع و امضای شارع نسبت به آنها نیست تا از این رهگذر، اعتبار معاملات مستحدثه، نفی گردد؛ بلکه حتی نمی‌توان پذیرفت هر معامله و قانونی که در عصر نزول، مشروع و مورد امضای شارع بوده الزاماً امروزه هم مشروع باشد. به عبارت دیگر، دلالت سنت و اخبار بر امضای یک معامله، ملاک مشروعیت و اعتبار سنجی آن در اعصار و امصار دیگر نیست. بلکه قوانین – اعم از امضا شده و یا مستحدثه - با دو شرط، مشروع خواهند بود یکی آنکه متناسب با شرائط و اقتضائات موجود باشند و دیگری آنکه با مقاصد و کلیات شرعی در تعارض نباشد در این صورت در همان زمان و برای همان جامعه، مشروع خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


[1]. اراکی، محمدعلی، (1415ق) کتاب البیع (للأراکی)، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول.
[2]. امامی، سید حسن،(؟) حقوق مدنی (امامی)، تهران، انتشارات اسلامیة.
[3]. انصاری، مرتضی بن محمدامین،(1428ق)فرائد الأصول، قم، بی‌نا، چاپ نهم.
[4]. آل‌فقیه عاملی، ناجی طالب،(1421ق)دروس فی علم الأصول (شرح الحلقة الثالثة) - بیروت، بی‌نا، چاپ اول.
[5]. بهجت، محمدتقی، (1428ق) استفتاءات (بهجت)، قم، دفتر حضرت آیة الله بهجت، چاپ اول.
[6]. بحرانی، محمد سند، (1428ق) فقه المصارف و النقود، قم، مکتبة فدک، چاپ اول.
[7]. تبریزی، جواد بن علی،(؟)  استفتاءات جدید (تبریزی)، قم، بی‌نا، چاپ اول.
[8]. تبریزی، موسی بن جعفر، (1388ش) فرائدالأصول (مع حواشی أوثق الوسائل)، قم، بی‌نا، چاپ دوم.
[9]. جمعی از مولفان، (؟) مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول.
[10]. حلّی، محقق، نجم الدین جعفر بن حسن، (1418ق) المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم.
[11]. ــــــــ، (1408ق) شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم
[12]. حیدری، کمال، (1428ق) الدروس شرح الحلقة الثانیة، قم، بی‌نا، چاپ اول.
[13]. خمینی، سیدروح‌الله موسوی، (1418ق) الاجتهاد و التقلید (للإمام الخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، چاپ اول.
[14]. ــــــــــ ،(1420ق) الرسائل العشرة (للإمام الخمینی)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، اول.
[15]. ــــــــــ ،(؟)کتاب البیع (تقریرات، للقدیری)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، چاپ اول
[16]. خویی، سیدابوالقاسم موسوی، (1416ق) صراط النجاة (المحشّی للخوئی)، قم، مکتب نشر المنتخب، چاپ اول.
[17]. خویی، شهید، سیدمحمدتقی موسوی، (1414ق) الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود، بیروت، دار المؤرخ العربی، چاپ اول.
[18]. سبحانی تبریزی، جعفر، (1423ق) دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط، قم، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، چاپ اول.
[19]. صدر، سید محمدباقر، (1417ق) اقتصادنا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
[20]. ـــــــــــــ ، (1408 ق) مباحث الأصول، چاپ اول، قم.
[21]. غروی نایینی، میرزامحمدحسین، (1424ق) تنبیه الأمة و تنزیه الملة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[22]. فیاض کابلی، محمداسحاق، (1426ق) المسائل المستحدثة (للفیَّاض)، کویت، مؤسسه مرحوم محمدرفیع حسین، چاپ اول.
[23]. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، (1407ق) الکافی (ط-الإسلامیة)، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
[24]. مدنی تبریزی، یوسف، (1403ق) درر الفوائد فی شرح الفرائد، قم، چاپ سوم.
[25]. مروجی، علی، (1410ق)، تمهید الوسائل فی شرح الرسائل - قم، چاپ اول.
[26]. مکارم شیرازی، ناصر، (1428ق) انوار الأصول، قم، چاپ دوم.
[27]. ـــــــــــ ، (1425ق) أنوار الفقاهة - کتاب النکاح (لمکارم)، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، چاپ اول.
[28]. ـــــــــــ ، (1429ق) رساله توضیح المسائل (مکارم) قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ پنجاه و دوم.
[29]. ـــــــــــــ ، (؟) بررسی طرق فرار از ربا، قم، بی‌نا، چاپ اول.
[30]. مومن قمی، محمد، (1419ق) تسدید الأصول، قم، بی‌نا، چاپ اول.
[31]. نجف‌آبادی، حسین علی منتظری،(؟)رساله استفتاءات (منتظری)، قم، بی‌نا، چاپ اول.
[32]. نجفی، بشیرحسین، مصطفی الدین القیم، (1427) نجف اشرف، دفتر حضرت آیة الله نجفی، چاپ اول.
[33]. نجفی، کاشف الغطاء، علی بن محمد رضا بن هادی،(؟)باب مدینة العلم، مؤسسه کاشف الغطاء.
[34]. نجفی، کاشف الغطاء، موسی،(؟) منیة الراغب فی شرح بلغة الطالب، مؤسسه کاشف الغطاء.