تعمیم‌پذیری بدل حیلوله به موارد تعذر رد عین به مالک از سوی متصرف جاهل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دروس خارج حوزه علمیه و دانشیار جامعه المصطفی العالمیه و مدیر گروه فقه عبادی مدرسه عالی فقه تخصصی وابسته به جامعة المصطفی العالمیه؛

چکیده

دعاوی مالی از جمله معضلات کشور است که حل و فصل آنها وقت زیادی از پرسنل قوه قضائیه را می گیرد. نبود مقرراتی که موجب حل و فصل اختلاف شود، مشکلی است که قضات از آن شکوه دارند. از باب نمونه شخصی جاهلانه در مال دیگری تصرف و هزینه‌های زیادی صرف کرده است. در این موارد مشهور فقها بر این باورند که متصرف، مکلف است در صورت مطالبه مالک، مال غیر را به او برگرداند، این فتوا محور بسیاری از احکام محاکم در حکم به تخریب بناها و اموال متصرف فیه است. نوشته حاضر پس از بررسی ادله موافق و مخالف به این نتیجه رسیده که در صورت تعذر عرفی، مالک حق مطالبه رد عین را ندارد و بین مطالبه بدل و یا صبر تا رفع تعذر و دریافت عین مخیر است و با دریافت بدل باعث معاوضه قهری بین مالکیت بدل و مبدل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن
[2]. ابن ادریس، محمد بن منصور بن أحمد الحلّی (1417) سرائر:، ط/ مؤسسة النشر الاسلامی- قم،سنة
[3]. ابن جمهور، محمد بن زین الدین (1403)، عوالی الئالی، مؤسسه سیدالشهدا، قم. ایران.
[4]. ابن زهره، حمزه بن علی (1375) الغنیة، مؤسسة الإمام الصادق(ع) قم، ایران.
[5]. اصفهانی، محمدحسین(1418). حاشیه مکاسب، ط، العلمیة، قم،
[6]. انصاری، شیخ مرتضی (1423). مکاسب، ط مجمع الفکر الاسلامی، قم.
[7]. انصاری، شیخ محمدرضا (1429). العقد النضید تقریراً لابحاث سید الاعظم (آیة‌الله وحید) دارالتفسیر، قم.
[8]. ایروانی غروی میرزاعلی (1421). حاشیه مکاسب، ط، دار ذوی القربی، قم.
[9]. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406). حاشیة المکاسب، ط وزارة الارشاد الاسلامی، طهران، سنة.
[10]. حائری، سیدکاظم (1421). فقه العقود، مجمع الفکر الاسلامی، قم.
[11]. حرعاملی، محمد بن الحسن (1410). وسائل الشیعة، ط مؤسسة آل‌البیت ع، لاحیاء التراث قم.
[12]. حلبی، سید حمزة بن علی بن زهرة (1417). غنیة النزوع، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[13]. حلی، محمد بن منصور (1411). السرائر، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[14]. خمینی، روح‌الله (1368). البیع، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی قم.
[15]. خوانساری محمدباقر (سال ۱۲۷۶). جوامع الفقهیة، قرن، تهران، قمری.
[16]. خویی، ابوالقاسم (1422). محاضرات فی الفقه الجعفری، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، ایران.
[17]. ــــــــــ (1417). مصباح الفقاهه، تقریر بحث، بقلم محمد علی التوحیدی، مؤسسة انصاریان قم.
[18]. ــــــــــ (1422ق). مصباح الاصول، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، قم.
[19]. روحانی، سیدمحمدصادق (1429). فقه الصادق، انتشارات هاتف، قم.
[20]. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم (1423). حاشیه مکاسب، دارالمصطفی ص لاحیاء التراث، قم.
[21]. طوسی، محمد بن الحسن (1417). المبسوط، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[22]. ــــــــــ (1411). خلاف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[23]. طهور، صادق (1419). محصل المکاسب فی تعلیقات المکاسب، انوار الهدی، قم.
[24]. عاملی شهیدثانی، زین‌الدین (1414). مسالک الافهام، ط، مؤسسة العارف الاسلامیة، قم.
[25]. کاشف الغطاء، جعفر (1424). منهل الغمام فی شرایع الاسلام، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف اشرف.
[26]. لاری، سیدعبدالحسین (1418). حاشیه مکاسب، ط مؤسسة المعارف الاسلامیة قم.
[27]. مجلسی، محمدباقر (1410). بحارالانوار، بیروت، موسسه الطبع و النشر.
[28]. مروج جزائری، محمدجعفر(1419). هدی الطالب، مؤسسة دار الکتب (الجزایری) قم الطبعة الاولی.
[29]. مقدس اردبیلی، محمد (1405). مجمع الفائدة، ط، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[30]. نائینی، حسین (1418). منیة الطالب، تقریر بحث، بقلم موسی بن محمد نجفی خوانساری، مؤسسة نشر اسلامی، قم.
[31]. ــــــــــ (1413). المکاسب و البیع، تقریربحث، بقلم محمدتقی الآملی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
[32]. نجفی، محمدحسن (1411). جواهر الکلام، ط احیاء التراث، بیروت.
[33]. همدانی، رضا بن محمد هادی (1420). حاشیه مکاسب، محمدرضا انصاری قمی، قم.