تبیین فقهی- حقوقی ضمانت اجرای شرط بکارت در عقد نکاح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز،

چکیده

در سنت اسلامی و ایرانی بکارت امری مطلوب و هم‌تراز با پاکدامنی، شرافت، شایستگی و نجابت است از این‌رو اغلب مردان، وجود این پاکدامنی را از ضروریات شروع زندگی می‌دانند. هرچند نبود بکارت (ثیبوبت) از عیوب منصوص نکاح در فقه و قانون نیست، اما سوال این پژوهش آن است که فقدان بکارت دارای چه ضمانت اجرای حقوقی است؟ نظر فقها در خصوص فقدان این وصف متفاوت است؛ برخی با شرایطی قائل به حق فسخ و بعض دیگر آن را از موجبات کاهش در مهریه دانسته و اعتقاد به عدم حق فسخ دارند. عده‌ای نیز قائل به تفصیل هستند. قریب به اتفاق حقوقدانان آن را مشمول ماده 1128 قانون مدنی و از موجبات فسخ نکاح می‌دانند. با وجود ورود نیافتن اکثریت نویسندگان حقوقی به بحث تکلیف مهریه در صورت عدم فسخ، کاوش در مبانی فقهی و روایی، نشان می‌دهد به اعتقاد بسیاری از فقها در صورت عدم ایجاد حق فسخ یا عدم اعمال فسخ نکاح، تقلیل مهریه به نسبت تفاوت مهرالمثل باکره و ثیبه، اثر فقدان بکارت است، ایجاد وحدت رویه قضائی نیازمند افزودن تبصره‌ای بر ماده یاد شده در خصوص مقدار مهریه در صورت ادامه نکاح است.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن‌ادریس حلی، محمد (1410ق). سرائر، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[2]. ابن‌منظور، ابو الفضل، جمال‌الدین، محمد بن مکرم‌، (1414‍ ق‌). لسان العرب‌، ج4، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع- دار صادر‌.
 [3]. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا‌ (1404 ق‌). معجم مقائیس اللغة‌، ج1،  چاپ اول‌، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
 [4]. ابی‌الصلاح حلبی، تقی الدین (1403ق). الکافی فی الفقه، ج18، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین (ع).
[5]. احسان‌پور، رضا؛ مدیحه هاشم‌پور (1392). «مفهوم فقهی بکارت»، فصلنامه پزشکی قانونی، سال پنجم، شماره 17، صص109-132.
[6]. احسائی، (ابن ابی جمهور)، محمد بن علی (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه، ج1، قم، دار سیدالشهدا للنشر.
[7]. اراکی، محمدعلی (1419 ق). کتاب النکاح، چاپ اول، قم: نورنگار.
[8]. اشتهاردی، علی پناه (1417 ق). مدارک العروه (للإشتهاردی)، ج30، چاپ اول، تهران، دار الأسوه للطباعه و النشر.
[9]. اشعث‌کوفی، محمد بن محمد (بی تا). الجعفریات- الأشعثیات‌، تهران، مکتبه نینوی الحدیثه‌.
[10]. اصفهانی(مجلسی دوم)، محمدباقر بن محمد تقی،(1404ق )، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج20، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
 [11]. ــــــــــــ (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج‌12، قم، انتشارات کتابخانه آیه اله مرعشی نجفی.
[12]. ـــــــــــــ (1410ق). بحارالانوار، ج100، بیروت، موسسه الطبع و النشر.
[13]. اصفهانی، ابوالحسن (1393 ق). وسیله النجاه، ج3، قم، چاپخانه مهر، قم.
[14]. اصفهانی، محمدتقی‌ (مجلسی اول) (1406 ق). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه‌، ج8، چاپ دوم، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور‌.
[15]. امامی، سید حسن (1375). حقوق مدنی، ج4، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
[16]. انصاری شیرازی، قدرت الله (1429 ق). موسوعه الاحکام الاطفال و ادلتها، ج1، چاپ اول ، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
[17]. بحرانی، شیخ یوسف (1405ق). حدائق الناضره، ج 24 ، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[18]. بحرانی، محمد (1429‍ ق‌). سند العروه الوثقی- کتاب النکاح‌، ج2، چاپ اول‌، قم، مکتبه فدک‌.
[19]. بسامی، مسعود (1389). «هایمنوپلاستی؛ ضمان بیمار و پزشک معالج»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال چهارم، شماره پانزدهم، صص129-160.
[20]. بهرامی احمدی، حمید (1381). کلیات عقود و قراردادها، حقوق مدنی، ج3، تهران، نشر میزان.
[21]. تبریزی، جواد بن علی (1426 ه‍ ق). منهاج الصالحین، ج2، مجمع الإمام المهدی (عج)، قم
[22]. ترحینی عاملی، سیدمحمدحسین (1427 ه‍ ق‌). زبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، ج6، چاپ چهارم‌، تهران، دارالفقه للطباعه و النشر‌.
[23]. تمیمی مغربی، ابو حنیفه، نعمان بن محمد‌ (1385 ق‌). دعائم الإسلام‌، ج2، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
[24]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1368).  حقوق خانواده، تهران،گنج دانش.
[25]. ـــــــــــــ (1369). دوره حقوق مدنی: حقوق تعهدات، ج1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[26]. جوهری، اسماعیل بن حماد (1407 ق-1987م). الصحاح تاج اللغه وصحاح العربیه، ج2، چاپ چهارم، بیروت، دارالعلم للملایین.
[27]. حبیبی‌تبار، جواد (1380). گام به گام با حقوق خانواده، نشر خرم، تهران.
[28]. حر عاملی، محمد (1409 ق). وسائل الشیعه، ج21،  قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
[29]. حسینی روحانی‌قمّی، سید صادق (1412 ق‌). فقه الصادق علیه السلام‌، ج22، چاپ اول، قم، دار الکتاب- مدرسه امام صادق علیه السلام‌.
[30]. حسینی روحانی‌قمّی، سید محمد (1417 ‍ ق‌). المسائل المنتخبه‌،کویت، شرکه مکتبه الألفین‌.
[31]. حلی، جمال‌الدین احمد  (ابن فهد) ( 1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[32]. حلّی، نجم‌الدین، جعفر بن حسن ‌(1408 ق‌). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، ج2، مؤسسه اسماعیلیان‌، چاپ دوم‌، قم.
[33]. حمیری، نشوان بن سعید‌ (1420 ‍ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‌، ج1، چاپ اول، بیروت.
[34]. خمینی، امام روح‌اله الموسوی (بی‌تا). تحریر الوسیله، ج2. قم، موسسه دارالعلم.
[35]. ـــــــــ (1424 ق). توضیح المسائل (محشّی - امام خمینی)، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[36]. خوانساری، سیداحمد (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج4، چاپ دوم، قم، موسسه اسماعلیان.
[37]. خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق). منهاج الصالحین، ج2، قم، النشرالمدینه.
[38]. ـــــــــــ (1418ق‌). موسوعه الإمام الخوئی‌، ج33، چاپ اول، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره).
‌[39]. خویی، سید ابوالقاسم- تبریزی، جواد بن علی‌ (1427 ق‌). فقه الأعذار الشرعیة و المسائل الطبیه من صراط النجاه (المحشّی)، چاپ اول، قم، دار الصدیقه الشهیده (س)‌.
[40]. دیانی، عبدالرسول  (1379). حقوق مدنی خانواده، تهران، امید دانش.
[41]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد‌ (1412 ق‌). مفردات ألفاظ القرآن‌، چاپ اول‌، لبنان-دمشق: دارالعلم- الدار الشامیه‌.
[42]. رباط جزی، مهری؛ سیمبر، معصومه؛ ناهیدی، فاطمه؛ قره داغی، جابر؛ ودادهیر، ابوعلی؛ امام هادی، محمدعلی؛ جعفری، آسیه (1396). «بررسی مفهوم باکرگی و آسیب شناسی آن»، مجله علمی پزشکی قانونی، سال بیست و سوم، شماره اول، صص25-36.
[43]. سبحانی، جعفر (1417ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغرا، ج2، قم، موسسه الامام الصادق.
[44]. سبزواری، عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام، ج24 و 25 چاپ چهارم، قم، دفتر آیت اله سبزواری.
[45]. سیمایی صراف، حسین (1380). شرط ضمنی، پژوهشی تطبیقی در فقه، قانون مدنی ایران و قانون خارجی، قم، بوستان کتاب.
[46]. شایگان، علی (1375). حقوق مدنی، تهران، انتشارات طه.
[47]. شبیری زنجانی، سید موسی (1419 ق‌).‌کتاب نکاح‌، ج11 و 21، چاپ اول‌، قم،  مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز‌.
[48]. شوشتری، محمد تقی‌ (1416 ق)‌. النجعه فی شرح اللمعه‌، ج 9، چاپ اول‌، تهران، کتابفروشی صدوق‌.
[49]. شهیدی، مهدی (1379). اصول قراردادها و تعهدات، ج2، تهران، عصر حقوق.
[50]. ـــــــــــــ (1386). شروط ضمن عقد، ج4، تهران، انتشارات مجد.
[51]. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان (‌1413ق‌). المقنعه‌، چاپ اول، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید (ره‌).
[52]. شیروی، عبدالحسین (1395). حقوق خانواده: ازدواج، طلاق، فرزندان، تهران، سمت.
[53]. صاحب بن عباد، کافی الکفاه، اسماعیل بن عباد‌ (1414 ق‌). المحیط فی اللغه‌، ج6، چاپ اول‌، بیروت، عالم الکتاب‌.
[54]. صفایی، حسین (1393). حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، ج1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[55]. طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1415ق). منهاج الصالحین، بیروت، دارالصفوه.
[56]. طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق). تفسیر المیزان، ج19، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[57]. طباطبایی حکیم، سید محسن‌ (1410 ق‌). منهاج الصالحین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‌. 
[58]. ــــــــــ (1416 ق‌). مستمسک العروه الوثقی‌، ج14، چاپ اول، قم، مؤسسة دار التفسیر‌.
[59]. طباطبایی‌، سید علی بن محمد (1418 ق‌). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج11، چاپ اول‌، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.  
[60]. طرابلسی، قاضی ابن براج، عبد العزیز ‌(1406ق). المهذب‌، ج2، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[61]. طوسی، محمد (1407 ق). تهذیب الاحکام، ج7، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
[62]. ــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، المتن، چاپ دوم، بیروت، دارالکتاب العربی.
[63]. طوسی، محمد بن علی بن حمزه‌  (1408 ق‌). الوسیله إلی نیل الفضیله‌، قم، انتشارات کتابخانه آیت اله مرعشی نجفی‌.
[64]. عاملی (شهید ثانی) زین الدین جبعی (1410ق).  الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج5، قم: کتابفروشی داوری.
[65]. ـــــــــ (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج7 و 8، قم، موسسه المعارف الاسلامیه.
[66]. عاملی، محمد بن علی موسوی  (1411 ق). نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، ج، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[67]. علامه حلی، حسن بن یوسف (1420ق). تحریرالاحکام، ج2 و 3، قم، موسسه امام صادق(ع).
[68]. عمیدی، سید عمید الدین (1416 ق‌). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد‌، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[69]. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416 ق). کشف اللثام ، ج7،  قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[70]. فیاض کابلی، محمد اسحاق  (بی‌تا). منهاج الصالحین، بی‌نا.
[71]. قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سیدحسن؛ عبدی پور، ابراهیم (1379). حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج1، تهران، سمت.
[72]. کاتوزیان، ناصر (1368). قواعد عمومی قراردادها، ج3و 5، تهران، انتشارات بهنشر.
[73]. ـــــــــــــ (1368). حقوق خانواده، ج1، تهران،  انتشارات بهنشر.
 [74]. گودرزی، فرامرز، «طرز تشخیص دخول جنسی «باکره بودن با نبودن» در پرده‌های بکارت ازاله ناپذیر» (1378). مجله علمی پزشکی قانونی، ش18، صص61-65.
[75]. لطفی، اسداله،(1389). حقوق خانواده، ج2، تهران،  انتشارات خرسندی.
[76]. محدث نوری، میرزاحسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج14، بیروت، موسسه آل‌البیت علیهم السلام.
[77]. محقق داماد، مصطفی (1388). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
[78]. مدنی، جلال الدین (1385). حقوق مدنی: حقوق خانواده، ج9، تهران، پایدار.
[79]. معاونت آموزش قوه قضاییه (1387). رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاههای خانواده، ج4، تهران، انتشارات جنگل.
[80]. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، ج23، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[81]. ـــــــــــ (1427ق). استفتائات جدید، ج1، چاپ دوم، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام.
[82]. ـــــــــــ (1428 ق). احکام بانوان، چاپ یازدهم، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام.
[83]. ــــــــ (1425 ق‌). أنوار الفقاهه- کتاب النکاح‌، ج5، چاپ اول‌، قم، انتشارات مدرسه الإمام علی بن أبی طالب علیه‌السلام‌.
[84]. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا ‌(1390 ق‌). مختصر الأحکام‌، قم، دارالقرآن الکریم‌.
[85]. میرداداشی، سید مهدی (1391). تبیین فقهی حقوقی شروط ضمن عقد ازدواج، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه.
[86]. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد (1413ق). جامع‌الشتات، ج4، تهران، موسسه کیهان.
[87]. نجفی. محمدحسن(؟). جواهرالکلام، ج30 و 31، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاءالتراب العربی.
[88]. نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی‌(1415ق‌). مستند الشیعه فی أحکام الشریعه‌، ج16، چاپ اول: قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
[89]. نظری توکلی، سعید؛ فرخانی، ابراهیم، «امکان استناد به قاعده «حرمت تعاون بر اثم» در اثبات عدم مشروعیت بکرنمایی» (1394). فقه پزشکی، 94، شماره 24 و 25، صص 199-220.
[90]. نیکوند، شکراله (1393). حقوق خانواده، تهران، بهنامی.
[91]. وحید خراسانی، حسین (1428 ق‌). منهاج الصالحین،‌ چاپ پنجم، قم، مدرسه امام باقر علیه‌السلام‌.
[92]. وفادار، علی (1380). حقوق خانواده، تهران، انتشارات وفادار.
[93]. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386)، فرهنگ قرآن، ج6، چاپ پنجم، قم، بوستان کتاب.
[94]. ـــــــــ (1384). تفسیر راهنما، ج15، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
[95]. یزدی، محمدکاظم (1409ق). العروهالوثقی، ج 2، چاپ دوم، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات
[96]. http://j.ijri.ir/SubSystems/Jpri2/Search.aspx