بازخوانی ادلّه‌ی مجازات زنای محصن و محصنه با نابالغ (نقد ماده 228 ق.م.ا. 1392)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان

2 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان

چکیده

گذشته از ماده‌ 225 قانون مجازات اسلامی که مجازات رجم در زنا توسّط زانی محصن با زن بالغه و نیز زانیه محصنه با مرد بالغ را پذیرفته است، در ماده 228، در فرضی که طرف مقابل زنا، نابالغ باشد زانیه را مستحقّ فقط صد ضربه «شلّاق» می‌داند ولی حکم عکس آن، یعنی مجازات زانی محصن در زنا با دختربچه غیر بالغه را به سکوت گذاشته و گذشته است. منابع فقهی حاکی از این است که فقهای امامیّه در این موضوع، فتوای واحدی ندارند؛ به طوری که مشهور فقها محصن و محصنه را مستحقّ صد ضربه شلّاق می­دانند؛ برخی نیز در هر دو فرض، به ثبوت رجم حکم کرده اند؛ و قول سوم قائل به تفصیل شده و «مرد» زانی محصن را مستحقّ «رجم»، و «زن» زانیه محصنه را مستحقّ صد ضربه «شلّاق» می­داند. نوشتار حاضر - با روش توصیفی تحلیلی - به بازخوانی ادلّه این حکم و نقد و بررسی روایات وارده­ پرداخته و ضمن تقویت مبانی دیدگاه غیر مشهور  آن را أرجح تلقّی کرده است. یافته اصلی تحقیق حاکی از این است که ادله­ی استنادی نظیر عموم روایت ابوبصیر، اصل برائت از رجم و وجود شبهه، از صلاحیّت کافی برای نفی مجازات رجم از مرد زانی محصن برخوردار نبوده و مرد زانی محصن در فرض زنا با دختربچه محکوم به رجم خواهد بود؛ برخلاف زانیه محصنه در فرض زنا با پسربچه، که فقط به صد ضربه شلّاق محکوم می­شود. ضمناً با هدف رفع ابهام و اجمال از ماده فوق­الذکر، پیشنهاد شده است قانون­گذار با افزودن تبصره­ای به ماده 228، به مجازات «رجم» برای زانی محصن در زنا با غیر بالغه تصریح نماید.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن­بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی بن حسین (1415 ق). المقنع، قم، مؤسسه الامام الهادی (ع).
[2]. ـــــــــــــ (1386 ش). علل الشرائع، جلد دوم، نجف اشرف، مکتبه الحیدریه.
[3]. ـــــــــــــ (1404 ق). من لایحضره الفقیه، جلد چهارم، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[4]. اردبیلی(مقدس)، احمد بن محمد (1416 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد سیزدهم، چاپ اول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[5]. جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد نهم، چاپ اول، قم، انتشارات داوری.
[6]. ـــــــــــــ (1419 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد چهاردهم، چاپ اول، قم، موسسه المعارف الاسلامیه.
[7]. حجتی، سیدمهدی،؛ باری، مجتبی (1384 ش). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چاپ اول، تهران، نشر میثاق عدالت.
[8]. حرّ عاملی، محمد بن حسن (؟). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد هجدهم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[9]. حسینی، سید محمدرضا (1382 ش). قانون مجازات اسلامی در رویه قضایی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
[10]. حلبی (ابن زهره)، حمزه بن علی بن زهره (1417 ق). غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، چاپ اول، قم، موسسة الامام الصادق(ع).
[11]. حلبی، ابوالصلاح (1403 ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبه امیرالمؤمنین(ع).
[12]. حلّی(ابن ادریس)، محمد بن منصور (1411 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد سوم، چاپ دوم، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[13]. حلّی(ابن فهد)، احمد بن محمد بن فهد (1413 ق). المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، جلد پنجم، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[14]. حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1415 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، چاپ چهارم، تهران، انتشارات استقلال.
[15]. ـــــــــــــ (1410 ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه، چاپ سوم، قم، الدراسات الاسلامیه فی موسسه البعثه.
[16]. حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410 ق). ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، جلد دوم، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[17]. ـــــــــــــ (1368 ش). تبصره المتعلّمین فی احکام الدین، چاپ اول، تهران، انتشارات فقیه.
[18]. ـــــــــــــ (1422 ق)، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، ج5، قم، موسسة الامام الصادق(ع)، چاپ اول.
[19]. ـــــــــــــ (1419 ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، جلد سوم، چاپ اول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[20]. ـــــــــــــ (1419 ق). مختلف الشیعه، جلد نهم، چاپ اول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[21]. حلّی، یحیی بن سعید (1405 ق). الجامع للشرائع، قم، مؤسسه سید الشهداء العلمیّه.
[22]. حمیری قمی، عبدالله بن جعفر (1413 ق). قرب الاسناد، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
[23]. خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد هفتم، چاپ دوم، تهران، کتابخانه صدوق.
[24]. خمینی(امام)، سید روح الله (؟). تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ اول، قم، دار العلم.
[25]. خوئی، سید ابوالقاسم (؟). مبانی تکمله المنهاج، نجف اشرف، مطبعه الآداب.
[26]. روحانی، سید محمد صادق (1414 ق). فقه الصادق، جلد بیست و پنجم، چاپ سوم، قم، دار الکتاب.
[27]. زراعت، عباس (1394 ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی حدود(جرایم منافی عفت)، چاپ دوم، تهران، انتشارات جاودانه، جنگل.
[28]. شاه ملک پور، حسن (1396 ش). فقه جزایی استدلالی تحلیلی بر جرایم حدّی و احکام قصاص در فقه امامیه، چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
[29]. شکری، رضا (1395ش). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، جلد اول، چاپ اول، تهران، نشر مهاجر.
[30]. طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی (1422 ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، جلد سیزدهم، چاپ اول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[31]. طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (؟)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، قم، انتشارات قدس محمدی.
[32]. ـــــــــــــ (1365 ش). تهذیب الاحکام، جلد دهم، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[33]. عکبری بغدادی(شیخ مفید)، محمد بن محمد بن نعمان (1410 ق). المقنعه، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[34]. فاضل هندی، محمد بن حسن (1424 ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، جلد دهم، چاپ اول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[35]. فتحی، حجت­الله (1394 ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، چاپ اول، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
[36]. کلینی(شیخ)، محمد بن یعقوب (1367 ش). الکافی، جلد هفتم، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
[37]. موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1412 ق). الدرّ المنضود فی احکام الحدود، جلد اول، چاپ اول، قم، دار القرآن الکریم.
[38]. محمودی، عباسعلی (1368 ش). پژوهشی حقوقی، فقهی و اجتماعی درباره نکاح و زنا با صغیره، چاپ اول، تهران، انتشارات عطائی.
[39]. مزیدی شرف آبادی، علی (1393 ش). تحلیل فقهی حقوقی اجبار و اکراه در حدود و تعزیرات، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
[40]. مطهری، احمد (1364 ش). مستند تحریر الوسیله، ترجمه هاشم نوری، جلد سوم، قم، بی نا.
[41]. مکارم شیرازی، ناصر (1418 ق). أنوار الفقاهه، جلد اول، چاپ اول، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
[42]. منتظری نجف آبادی، حسینعلی (؟). کتاب الحدود فی مباحث الزنا و اللواط و السحق و القیاده، جلد اول، قم، دار الفکر.
[43]. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1385 ش). فقه الحدود و التعزیرات، جلد اول، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر لجامعه المفید.
[44]. نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1363 ش). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد چهل و یکم، تحقیق محمود قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
[45]. نوری، میرزا حسن (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، جلد هجدهم، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.