مجازات قتل ناشی از سم در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق شافعی دانشگاه کردستان

2 دانشیار گروه حقوق شافعی دانشگاه کردستان

3 دانش‌آموخته فقه شافعی کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان

چکیده

از جمله کاربردهای سم، استفاده از آن برای قتل است. فقها در ارزیابی و تحلیل قتل با سم اختلاف‌نظر دارند. خاستگاه‌های این اختلاف، تفاوت در قدرت کشندگی سموم، تفاوت تأثیر سم براساس شرایط مقتول و کیفیت استفاده از آن است. اختلافات مذکور سبب تفاوت دیدگاه فقها در تبیین نوع قتل و کیفیت مجازات در آن شده است. به این‌صورت که گروهی از فقها قتل مذکور را عمد، و قصاص را لازم‌الاجرا و گروهی آن‌را شبه عمد و مستوجب دیه می‌دانند. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی حکم قتلِ با سم در فقه اسلامی به صورت مستدل می‌پردازد. حاصل استقراء و بررسی ادله، پذیرش عمدی بودن قتلِ با سم و جواز قصاصِ قاتل در صورت وجود شرایط و درخواست اولیای دم، با ابزاری غیر از سم برای اطمینان از عدم افراط در اجرای مجازات می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


[1] ابن‌حزم، ابو محمد علی (1408). المحلی بالآثا، بی‌جا، بیت‌الأفکار الدولیه.
[2] ابن‌ رشد، محمد (1425). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت، دارالمعرفة.
[3] ابن عابدین، محمد امین (1421). حاشیة رد المختار علی‌الدر المختار، بیروت، دارالفکر.
[4] ابن‌قدامه، عبد الرحمن (بی‌تا). الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[5] ابن‌قدامه، عبد الله (1405). المغنی، بیروت، دارالفک.
[6] ابن مفلح، ابو اسحاق ابراهیم (1423). المبدع فی شرح المقنع، ریاض، دار عالم الکتب.
[7] ابن منظور، محمد (1414). لسان العرب، دارصادر، بیروت.
[8] ابن‌نجیم، زین الدین (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنزالدقائق، بیروت، دار الکتاب الاسلامی.
[9] ابوداود، سلیمان (1998). سنن ابوداود، بیروت، المکتبة العصریة.
[10] استریپ، ریچارد (1389). ابعاد قانونی سم، ت: مهدی کجانی حصاری، تهران، دانشگاه علوم پزشکی.
[11] بهوتی، منصور (1402). کشاف القناع، بیروت، دارالفکر.
[12] بیهقی، احمد (1424). السنن الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[13] پوراحمد، جلال (1385). سم‌شناسی عمومی، تهران، سماط.
[14] ترمذی، ابو عیسی محمد (بی‌تا). سنن الترمذی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
[15] جعفری، حسین (1395). چکیده سم‌شناسی، تهران، حیدری.
[16] حطاب الرعینی، شمس الدین (1412). مواهب الجلیل لشرح مختصر الخلیل، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[17] حلی(ابن علامه)، محمد بن حسن (1389). إیضاح الفوائد، قم، موسسة إسماعیلیان.
[18] حلی(محقق)، نجم الدین (1402). مختصر النافع فی فقه امامیه، تهران، موسسة النشر الإسلامی.
[19] خمینی، روح الله(امام) (1389). تحریرالوسیله، قم، موسسه نشر اسلامی.
[20] دلیلی، غلامحسین (1358). مسأله آفت کش‌ها،روش‌های‌غیرشیمیایی مبارزه با آفت، کرمانشاه، رازی.
[21] رملی، شمس الدین محمد (1404). نهایة المحتاج إلی شرح المنهاج، بیروت، دار الفکر.
[22] سرخسی، محمد (1414). المبسوط، بیروت، دار المعرفه.
[23] سیوطی، جلال الدین (1411). الأشباه و النظائر فی فروع الفقه الشافعیه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[24] شافعی، محمد بن ادریس (1410). الأم، بیروت، دار المعرفه.
[25] شربینی، محمد الخطیب (1415). مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[26] شکرزاده لموکی و سعیدی ساروی، محمد و سهیل (1386). مبانی سم‌شناسی، ساری، آوای.
[27] شیرازی، صادق (1962). شرح تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، نجف، مطبعة الأدب.
[28] صاوی، احمد بن محمد (1415). بلغة السالک لأقرب المسالک، بیروت، لبنان.
[29] طبرسی، فضل بن حسن (1379). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
[30] طبری، محمد بن جریر (1420).  جامع البیان فی تأویل آی القرآن،  بیروت، موسسه الرساله.
[31] طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). المبسوط فی فقه الإمامیة، بیروت، دار الکتب الإسلامی.
[32] عاملی(شهید ثانی)، زین الدین (1417). مسالک الأفهام، بیروت، مؤسسة المعارف الاسلامی.
[33] علیش، محمد (1409). منح الجلیل شرح مختصر سید خلیل، بیروت، دارالفکر.
[34] فیروزآبادی، محمد (1426). القاموس المحیط، بیروت، موسسة الرسالة.
[35] قرطبی، أبوالولید (1408). البیان و التحصیل، بیروت، دارالغرب الإسلامی.
[36] کاسانی، ابوبکر مسعود (1424). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیة.
[37] ماوردی، أبوالحسن (1414). الحاوی الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[38] مرداوی، علاء الدین (1419). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
[39] نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرایع الإسلام، بی‌جا.
[40] نجم‌آبادی، محمود (1379). تاریخ طب در ایران، تهران، دانشگاه تهران.
[41] نووی، یحیی بن شرف (1997). المجموع شرح المهذب. بیروت، دار الفکر.
[42] ــــــــــــ ( 1425). منهاج الطالبین و عمده المفتین فی الفقه، بیروت، دارالفکر.