بازشناسی موقوفات عام از موقوفات خاص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام مشهد

چکیده

تقسیم وقف به عام و خاص از مهمترین تقسیمات در حوزۀ وقف است. ناهمگونی ماهیتی این‌ دو، مبنای وضع احکام متفاوت برای آن‌ها شده است. با این همه، در حقوق، از شناسایی و جداسازی ماهیتی وقف عام و خاص به اجمال گذر شده است. در این باره، به پشتوانۀ مطالعات فقهی می‌توان به ضابطۀ دقیقی برای جداسازی این دوگونه دست یافت و این تفاوت را به عنوان مبنای تفاوت احکام شناسایی نمود. اگر واقف، اشخاص معینی را مدنظر داشته و متعلق رضایت وی در انشاء وقف واقع شده‌ باشد، وقف خاص است. اما چنانچه، واقف اشخاص معینی را مورد نظر قرار نداده بلکه رفع نیاز مادی یا معنوی اشخاص نامعین موجب رضایت وی به انشاء وقفیت شده باشد، وقف عام است. از این‌رو، وقف خاص، وقف بر اشخاص معین و وقف عام، وقف بر اشخاص نامعین است.

کلیدواژه‌ها


[1] آخوند خراسانی، ملامحمدکاظم (1413). کتاب فی الوقف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[2] ابن ادریس (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[3] اسکافی، ابن جنید (1416). مجموعة فتاوی ابن جنید، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[4] امینیان مدرس، محمد (1402). وقف از دیدگاه حقوق و قوانین، تهران، سمت و بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
[5] تبریزی، جواد (1426). منهاج الصالحین، قم، مجمع الإمام المهدی (عج).
[6] جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1398). حقوق اموال، چ‌6، تهران، گنج دانش.
[7] حائری شاه‌باغ، سیدعلی (1397). شرح قانون مدنی، چ3، تهران، گنج دانش.
[8] حسینی سیستانی، سید علی (1417). منهاج الصالحین، چ5، قم، دفتر حضرت آیة الله سیستانی.
[9] حلی، مقداد (1414). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیت ... مرعشی نجفی.
[10] حلّی، یحیی (1415). الجامع للشرائع، قم، مؤسسه سید الشهداء العلمیه.
[11] خامنه‌ای، سیدعلی (1404). استفتائات وقف، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
[12] سبزواری، محمد باقر (1423). کفایه الأحکام، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[13] سیفی مازندرانی، علی اکبر (1430). دلیل تحریر الوسیله، الوقف، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
[15] شبیری زنجانی، سید موسی، (1430). رساله توضیح المسائل، قم: سلسبیل.
[16] شهید اول (1417). الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[17] شهید ثانی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج‌5، قم، موسسه الاسلامیه.
[18] شهیدی، مهدی (1390). حقوق مدنی، ج1، تهران، مجد.
[19] شیخ صدوق (1413). من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[20] شیخ صدوق (1415). المقنع، قم، مؤسسه امام هادی ع.
[21] شیخ طوسی (1400). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
[22] شیخ طوسی (1397). المبسوط فی فقه الإمامیه، ج‌3، تهران، المکتبه المرتضویه.
[23] شیخ کلینی (1429). الکافی، قم، دار الحدیث للطباعه و النشر.
[24] شیخ مفید، (1413). المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
[25] صفائی، حسین (1398). اشخاص و اموال، چ‌10، تهران، میزان.
[26] طباطبایی حائری، علی (؟). ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
[27] طباطبایی، محمد‌سعید (1415). منهاج الصالحین، ج2، بیروت، دار الصفوه.
[28] طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1414). تکمله العروه الوثقی، ج‌1، قم، کتابفروشی داوری.
[29] عمانی، حسن بن علی بن ابی عقیل (؟). مجموعة فتاوی ابن أبی عقیل، قم، بی‌نا.
[30] علامه حلی (1398). تذکره الفقهاء، قم، موسسه آل‌البیت.
[31] کاتوزیان، ناصر (1394). عقود معین 3، چ6، تهران، گنج دانش.
[32] کاتوزیان، ناصر (1393). قواعد عمومی قراردادها، ج2، تهران، سهامی انتشار.
[33] کاتوزیان، ناصر (1383). ماهیت و اثر حقوقی اماره، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش64.
[34] کاشف الغطاء نجفی، حسن (1422). أنوار الفقاهه، کتاب الوقف، قم، موسسه کاشف‌الغطاء.
[35] مکارم شیرازی، ناصر (1424). رساله توضیح المسائل، چ2، قم، مدرسه امام علی (ع).
[36] محقق ثانی (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج9، چ2، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
[37] محقق حلی (1418). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج‌2، قم، موسسه اسماعیلیان.
[38] موسوی خمینی، روح‌ا... (1389). تحریرالوسیله، ج2، قم، موسسه مطبوعات دارالعلم.
[39] موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، ج2، قم، مدینه العلم.
[40] نجفی، محمدحسن (1414). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج28، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
[41] وحید خراسانی، حسین (1428). منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر علیه السلام.