بررسی میزان اعتبار مفهوم موافق در تفسیر قوانین کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران

2 مربی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛

چکیده

فقیهان امامیه، به‌رغم باطل دانستن قیاس، در مورد اعتبار مفهوم موافق و قیاس اولویت، تردید نکرده‌اند. حقوقدانان نیز، در قلمرو قوانین مدنی تسری حکم به موضوع غیر‌مذکور را بدلیل اولویت پذیرفته‌اند. اما در ساحت تفسیر قوانین کیفری، پرسش اساسی این است‌که با عنایت به اصل تفسیر مضیق و به نفع متهم و اصل قانونی‌بودن جرم و مجازات، مفهوم موافق تا چه میزان اعتبار دارد؟ به نظر می‌رسد هرجا مفهوم موافق به نظر عرف، جزء مدلول کنایی کلام باشد و انتساب آن به قانونگذار، نیازمند به "تأمل در علت حکم" و "اولویت موضوع مسکوت در علت حکم" نباشد می‌توان مفهوم موافق را در قوانین کیفری پذیرفت. اما در مواردی که قاضی از راه کشف فلسفه مجازات و مصلحت مورد نظر مقنن، بخواهد حکم مذکور را با عنایت به اولویتی که خود درک کرده، به موارد مسکوت تسری دهد این امر با اصول مذکور، سازگاری نداشته و مفهوم موافق اعتباری ندارد.
 

کلیدواژه‌ها


[1] قرآن کریم
[2] امیدی، جلیل (1397). نظریه اسلامی تفسیر نصوص جزایی، منتشرشده در دایره‌المعارف علوم جنایی، ج3، چاپ اول، تهران، میزان.
[3] امیدی، جلیل، (1398). تفسیر قوانین جزایی، چاپ اول، تهران، میزان.
[4] حسنی، محمود نجیب (1989م). شرح قانون العقوبات القسم العام، چاپ ششم، قاهره، دار النهضة العربیة.
[5] حلی، جعفر بن حسن(محقق) (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه، چاپ ششم، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیه.
[6] ـــــــــــــــ (1423ق). معارج الأصول (طبع جدید)، چاپ اول، لندن.
[7] حلی، حسن بن یوسف (علامه) (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر، چاپ اول، قم، مؤسسه سیدالشهداء علیه‌السلام.
[8] ـــــــــــــــ (1425ق). نهایة الوصول الى علم الأصول، قم.
[9] خمینی، سیدروح‌الله (1376). جواهر الأصول، مقرر: سید محمدحسن مرتضوی لنگرودی، چاپ اول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
[10] شامبیاتی، هوشنگ (1372). حقوق جزای عمومی، چاپ سوم، تهران، ویستار.
[11] شعرانی، ابوالحسن (1373). المدخل إلی عذب المنهل فی أصول الفقه، قم.
[12] صانعی، پرویز (1372). حقوق جزای عمومی، گنج دانش.
[13] صدر، سیدمحمدباقر (1417ق). بحوث فی علم الأصول، چاپ اول، بیروت.
[14] طباطبایی المجاهد، محمد بن على (1296ق). مفاتیح الأصول، قم.
[15] طوسی، محمد بن حسن (1417ق)، العُدة فی أصول الفقه، چاپ اول، قم.
[16] عاملی، زین‏الدین بن علی (شهید ثانی) (1416ق). تمهید القواعد، قم.
[17] عاملی، محمد بن‌ مکی (شهید اول) (1419ق). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعه، چاپ اول، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.‍
[18] علم الهدی، علی بن حسین (1376). الذریعة إلی أصول الشریعه، تهران.
[19] قافی، حسین و سعید شریعتی (1398). اصول فقه کاربردی، مباحث الفاظ، چاپ هجدهم، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مشترک با سمت.
[20] قیاسی، جلال‌الدین (1379)، روش تفسیر قوانین کیفری، قم، دفتر تبلیغات.
[21] قیاسی، جلال‌الدین؛ عادل ساریخانی و قدرت‌الله خسروشاهی (1388)، مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی اسلام و حقوق موضوعه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[22] کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفه حقوق، ج2، شرکت سهامی انتشار.
[23] کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
[24] گلدوزیان، ایرج (1377). بایسته‌های حقوق جزای عمومی، میزان.
[25] مظفر، محمدرضا (1375)، أصول الفقه، چاپ پنجم، قم، اسماعیلیان.
[26] معاونت آموزش قوه قضائیه(1388). رویه قضایی ایراندر ارتباط با دادگاههای عمومی جزایی، چاپ دوم، تهران، جنگل.
[27] نراقی، محمدمهدی (1388). انیس المجتهدین فی علم الأصول، چاپ اول، قم.
[28] وحید بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل (1416ق). الرسائل الأصولیه، قم.
[29] ولیدی، محمدصالح، (1372). حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران، نشر داد.