امکان سنجی اعراض از یاخته های جنسی و جنین و پیامدهای آن در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

3 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

در درمان‌های نوظهور ناباروری به روش اهدای سلول جنسی و یا اهدای جنین، بر اساس فتاوای بعضی از فقهای معاصر و نظریه برخی فقه‌ پژوهان انتساب کودک حاصل از اهدای اسپرم، تخمک و جنین به پدر و مادر بیولوژیک، مشروط به عدم اعراض آن‌ها از یاخته‌های جنسی و یا جنین اهدایی است. این به آن معنی است که اگر اهداکننده از اسپرم یا تخمک و نیز جنین حاصل از تلقیح خارجی خود، اعراض کرده باشد، کودک تولد یافته به ایشان ملحق نیست و ملتزم به آثار تابع نسب چون ارث، حضانت، نفقه نخواهد بود. در این پژوهش با نقد و بررسی این نظریه با ماهیت شناسی اعراض از یاخته‌های جنسی و جنین و نیز بررسی مفهوم و ماهیت نسب، اثبات‌ شده است سلب نسب و آثار آن به‌وسیله اعراض ممکن نیست؛ گرچه پیامدهای دیگری چون اسقاط حق اولویت استفاده، سلب مسئولیت از تصرف کننده و جواز انهدام بسته‌های فریزشده و مانند آن بر آن مترتب است.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، لبنان، سوم، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[2]. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا، (1404 ق)، معجم مقائیس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[3]. احمدی، نرگس، (بی تا)، نگاه فقه به اهدای جنین، بی‌جا، بی‌نا.
[4]. امامی، سید حسن، (بی تا)، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیة.
[5]. ایروانی، باقر، (1426 ق)، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، قم، سوم، دار الفقه للطباعة و النشر.
[6]. ایروانی، علی بن عبد الحسین نجفی، (1406 ق)، جمان السلک فی الإعراض عن الملک، تهران، اول، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[7]. بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405 ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، اول، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[8]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، (1371 ق)، المحاسن، قم، دوم، دار الکتب الإسلامیة.
[9]. جمعی از محققین، (1382 ش)، استفتائات و دیدگاه‌های مذهبی روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، تهران، انتشارات پژوهشکده‌ی ابن‌سینا و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها‌.
[10]. جمعی از علما، (بی‌تا)، الأصول الستة عشر، قم، دار الشبستری للمطبوعات.
[11]. جمعی از مؤلفان، (بی‌تا)، مجلة فقه أهل البیت علیهم‌السلام، قم، اول، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
[12]. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1410 ق)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، لبنان، اول، دار العلم للملایین.
[13]. الجوهری، محمد بن طنطاوی، (1370 ق)، الجواهر فی تفسیر القرءان الکریم، بیروت، دار اح‍ی‍اءال‍ت‍راث‌ ال‍ع‍رب‍ی.
[14]. حائری، سید علی بن محمد طباطبایی، (1418 ق)، ریاض المسائل، قم، اول، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
[15]. حکیم، سید محسن طباطبایی، (1416 ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم، اول، مؤسسة دار التفسیر.
[16]. حلّی، ابن ادریس محمد بن منصور بن احمد، (1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دوم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[17]. حمیری، نشوان بن سعید، (1420 ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، لبنان، اول، دار الفکر المعاصر.
[18]. خامنه‌ای، سیدعلی، (1382 ش)، رساله اجوبه الاستفتاءات، تهران، پنجم، هدی.
[19]. خلفی، مسلم، (بی‌تا)، اهدای جنین در پرتو فقه و حقوق، فصلنامه کتاب زنان، شماره 33.
[20]. خمینی، سیدروح‌اللّه موسوی، (1424 ق)، توضیح المسائل محشی، قم، هشتم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[21]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412‍ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان، دار العلم الدار الشامیة.
[22]. سبزواری، سید عبد الأعلی، (1413 ق)، مهذّب الأحکام، قم، چهارم، مؤسسه المنار.
[23]. سید رضی، محمد، (1414 ق)، نهج البلاغة، قم، مؤسسه نهج البلاغه.
[24]. شاهرودی، سید محمود هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام (1426 ق)، قم، اول، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
[25]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1413 ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، اول، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[26]. شیرازی، قدرت الله انصاری و پژوهشگران مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام، (1429ق)، موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، قم، اول، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام.
[27]. صانعی، یوسف (1419 ق)، مصباح المقلدین، قم، اول، مکتب الاعلام الاسلامی.
[28]. ـــــــــــ ، (1376 ش)، مجمع المسائل استفتاءات، تهران، دوم، میثم تمار.
[29]. عاملی، محمد بن حسن، (1409 ق)، وسائل الشیعة، قم، اول، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
[30]. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (1413 ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، اول، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[31]. فاطمه رجایی، مصطفی محقق داماد، سیدمحمدصادق موسوی، (1390 ش)، بررسی فقهی حقوقی رابطه انسان با اعضای بدن خود، مجله فقه و حقوق اسلامی، دوره 3، شماره 2.
[32]. قرشی، سید علی اکبر، (1412 ق)، قاموس قرآن، تهران، ششم، دار الکتب الإسلامیة.
[33]. قمّی، سیدتقی‌طباطبایی، (1426 ق)، مبانی منهاج الصالحین، قم، اول، منشورات قلم الشرق.
[34]. قندهاری، محمد آصف محسنی، (1424 ق)، الفقه و مسائل طبیة، قم، اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[35]. کلینی، ابوجعفر محمدبن‌یعقوب، (1407 ق)، الکافی، تهران، چهارم، دار الکتب الإسلامیة.
[36]. مشکینی، میرزا علی، (بی تا)، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا.
[37]. محقق داماد، سیدمصطفی، (1406ق)، قواعد فقه، تهران، دوازدهم، مرکز نشر علوم اسلامی.
[38]. مصطفوی، سید محمد کاظم، (1421 ق)، مائة قاعدة فقهیة، قم، چهارم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[39]. مغربی، ابو حنیفه نعمان بن محمد تمیمی، (1385 ق)، دعائم الإسلام، قم، دوم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
[40]. مغنیه، محمد جواد، (1421 ق)، الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت، دهم، دار التیار الجدید.
[41]. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، (1371 ش)، استفتاءات و نظریات، مجله رهنمون، مدرسه عالی شهید مطهری، ش 2 و 3.
[42]. نجفی، محمدحسن، (1404 ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، لبنان، هفتم، دار إحیاء التراث العربی.
[43]. نراقی، احمد بن محمدمهدی، (1415 ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، اول، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
[44]. واسطی، محب‌الدین سیدمحمد مرتضی حسینی، (1414 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، اول، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[45]. یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی، (1409ق)، العروة الوثقی، لبنان، دوم، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
[46]. David B. Burr; Matthew R. Allen (2013). Basic and Applied Bone Biology. Academic. p.157.
[47]. Heinz Peter Nasheuer (2010). Genome Stability and Human Diseases. Springer. p. 328.
[48]. Juan Carlos Lacal; Rosario Perona; James Feramisco (1999). Microinjection. Springer. p. 9.
[49]. Robert D. Goldman; David L. Spector (2005). Live Cell Imaging: A Laboratory Manual. CSHL. p. 54.