میزان مهریه زوجه غیر مدخوله در وفات یکی از زوجین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا

چکیده

یکی از آثار عقد ازدواج دائم مهریه یا صَداق است، مهریه از حقوق مالی است که با اهداف معنوی همچون تکریم زوجه، تعمیق مهر و محبت همراه است، و در صورت تعیین میزان آن؛ به مجرد إنشای عقد نکاح مرد موظف به پرداخت آن می­باشد؛ فقها اتفاق نظردارند که زوجه با عقد نکاح دائم استحقاق همه مهر را پیدا می­کند، ولی در شرائط استقرار مهر کامل اختلاف نظر دارند، البته همگی متفقند که نزدیکی و آمیزش جنسی یکی از شرائط استقرار مهر کامل است، از این جهت اگر قبل از نزدیکی طلاق اتفاق افتد نصف مهر در صورت پرداخت به زوج مسترد می­شود، اختلاف در وفات یکی از زوجین قبل از نزدیکی است که دیدگاه مشهور بر الحاق وفات به دخول و استقرار مهر کامل است، ولی دیدگاه جمع قابل توجهی از فقهیان برجسته امامیه در ادوار مختلف بر الحاق وفات به طلاق و استقرار نصف مهر بوده است، قانون مدنی ایران در این مساله بر دیدگاه مشهور تدوین شده است، مقاله حاضر با باز­خوانی و بررسی ادله و مبانی دیدگاه طرفین نقدهای جدی بر دیدگاه مهر کامل وارد دانسته، در برابردیدگاه تنصیف را برخوردار از دلایل قوی فقهی تشخیص داده و به این نتیجه رسیده که نزدیکی تنها عامل مستقل و انحصاری استقرار مهر کامل است. این پژوهش می­تواند زمینه مفیدی در جهت اصلاح قانون مدنی، و راهکار مناسبی در کاستن از شمار بدهکاران مهریه، آن هم به عامل ناخواسته وفات یکی از زوجین و همچنین از بین بردن زمینه صدور احکام متناقض قضائی باشد.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن مجید
[2]. آخوند خراسانی، محمد کاظم، (1409هق). کفایة الاصول. چاپ اول، قم المشرفه، مؤسسة آل­البیت لاحیاء التراث.
[3]. آل‌کاشف الغطاء، محمد حسین (1359هق). تحریر المجله. النجف الاشرف، المطبعة الحیدریه.
[4]. امامی، سید حسن (1357ش). حقوق مدنی. چاپ ششم، تهران، کتاب فروشی اسلامیه.
[5]. انصاری، محمد علی (1423هق). الموسوعة الفقهیة المیسرة. چاپ دوم، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
[6]. بحرانی، یوسف (1408هق). الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة. قم، موسسة النشر الاسلامی.
[7]. بهجت، محمد تقی ( 1386ش). استفتائات. چاپ اول، قم، انتشارات شفق.
[8]. جمعی از نویسندگان (1389 ش). فرهنگ­نامه اصول فقه. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[9]. جعفری، محمد جعفر (1335ش).  حقوق خانواده. چاپ اول، تهران، چاپخانه حیدری.
[10]. حرعاملی، محمد بن الحسن العاملی (1384ه‍.ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. تهران، مکتبة الاسلامیة.
[11]. حلی، حسن بن مطهر (علامه حلی) (1417هق). مختلف الشیعه. چاپ سوم، قم، موسسة النشر الاسلامی.
[12]. حلِّی، محمد بن ادریس الحلی (1410هق). السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی. چاپ دوم، قم، موسسة النشر الاسلامی.
[13]. زحیلی، وهبه (1418هق). الفقه الاسلامی و ادلته. چاپ چهارم، دمشق، دار­الفکر.
[14]. سبحانی، جعفر (1389ش). استفتائات. چاپ اول، قم، موسسه امام صادق­(ع).
[15]. سیستانی، سید علی (1317هق). منهاج الصالحین. چاپ پنجم، قم، مطبعه مهر.
[16]. عاملی شهید ثانی، زین الدین بن علی (1429ه‍. ق). الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه. چاپ ششم، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
[17]. صافی گلپایگانی، لطف الله (1380ش). جامع الاحکام. چاپ سوم، قم، موسسه انتشارات حضرت معصومه­(س).
[18]. صالحی مازندرانی، شیخ اسماعیل (1424ه‍ .ق). مفتاح الاصول. چاپ اول. قم المشرفه، نشر الصالحان.
[19]. صدوق، محمد بن علی القمی (1415ه‍. ق). المقنع. قم، موسسة الامام الهادی.
[20].  ــــــــــ (1392هق). من لایحضره الفقیه. تهران، مکتبة الصادق.
[21]. صفائی، سید حسن؛ امامی، اسدالله (1380ش). مختصر حقوق خانواده. چاپ چهارم، تهران، نشر دادگستر.
[22]. طباطبائی، سید علی (1421ه‍. ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. قم، موسسة آل­البیت.
[23]. طرابلسی، عبدالعزیز بن البراج الطرابلسی (1406ه‍. ق). المهذب. محقق: سید عبدالرسول الجهرمی، قم، موسسة النشر الاسلامی.
[24]. طوسی و محقق حلی (1412ه‍. ق). النهایة و نکتها. قم، موسسة النشر الاسلامی.
[25]. طوسی، محمد بن الحسن الطوسی (1390ه‍. ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. چاپ سوم، تهران، دار­الکتب الاسلامیه.
[26]. ـــــــــــــ (1390ه‍. ق). تهذیب الاحکام. چاپ سوم، تهران، دار­الکتب الاسلامیه.
[27]. ــــــــــــ (1387ه‍. ق). المبسوط فی فقه الامامیه. چاپ دوم، تهران، مکتبة المرتضویه.
[28]. ــــــــــــ (1387ه‍.ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم، انتشارات قدس محمدی.
[29]. طوسی، محمد بن علی بن حمزه الطوسی (1400ه‍. ق). الوسیلة الی نیل الفضیلة. تحقیق محمد حسون، قم، کتابخانه آیة­الله مرعشی.
[30]. علم الهدی، علی بن الحسین الشریف مرتضی (1417ه‍. ق). مسائل الناصریات. تهران، رابطه الثقاقة و العلاقات الاسلامیه.
[31]. فاضل لنکرانی، محمد (1428ه‍. ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله. چاپ دوم، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار.
[32]. ـــــــــــــ (1379ش). جامع المسائل. چاپ چهارم، قم، چاپخانه مهر.
[33]. قمی، میرزا ابوالقاسم (1371ه‍. ق). جامع الشتات. تهران، چاپ موسسه کیهان.
[34]. کاتوزیان، ناصر(1357ش). حقوق مدنی. خانواده، تهران، دانشگاه تهران.
[35]. کرکی، علی بن عبد العالی العاملی (1410ه‍. ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ اول، قم، مؤسسة آل­البیت.
[36]. کلینی، محمد بن یعقوب الرازی (1378ه‍. ق). الفروع من الکافی. تهران، چاپخانه حیدری.
[37]. مروارید، علی اصغر (1410ه‍. ق). سلسلة الینابیع الفقهیه. بیروت، الدار­الاسلامیه.
[38]. مظفر، محمدرضا (1386ه‍. ق). اصول الفقه. چاپ دوم، نجف اشرف، دار­النعمان.
[39]. مغنیه، محمد جواد (1377ه‍. ق). الفقه علی المذاهب الخمسه. چاپ پنجم، تهران، موسسة الصادق للطباعة و النشر.
[40]. مفید، محمد بن محمد بغدادی (1413ه‍. ق). احکام النساء. چاپ اول، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
[41]. مکارم شیرازی، ناصر(1390ش). انوار الفقاهه فی احکام العترة الطاهره. کتاب النکاح ، چاپ اول، قم، مدرسة الامام امیرالمومنین(ع).
[42]. ـــــــــــــ  (1416ه‍. ق). انوار الاصول. مقرر احمد قدسی، چاپ اول، قم، مدرسة الامام امیر المؤمنین(ع).
[43]. موسوی اصفهانی، سید ابوالحسن (1393ه‍. ق). وسیلة النجاه. قم، مهر استوار.
[44]. موسوی خمینی، سیدروح الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. نجف اشرف، المطبعة الآداب.
[45]. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم (1397ه‍. ق). منهاج الصالحین. چاپ بیست و یکم، النجف الاشرف، المطبعة النعمان.
[46]. ــــــــــــــ (1386ه‍. ق). مصباح الاصول. مقرر سید محمد سرورحسینی بهسودی، نجف اشرف، المطبعة الآداب.
[47]. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1412ه‍. ق). مجمع المسائل. چاپ سوم، قم، دارالقرآن الکریم.
[48]. نجفی، محمدحسن (1398ه‍. ق). جواهرالکلام. چاپ ششم، تهران، دار­الکتب الاسلامیه.
[49]. نوری، میرزاحسین (1407ه‍. ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. چاپ اول، قم، مؤسسة آل­البیت (ع).
[50]. وحید خراسانی، حسین (بی‌تا). منهاج الصالحین. قم، مدرسة الامام باقر العلوم­­(ع).