واکاوی مبانی فقهی اماره مجرمیت در جرم پول شویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته فقه و حقوق اسلامی دانشگاه ارومیه

2 دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه ارومیه

چکیده

در این تحقیق تلاش بر این است که با روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش­ پاسخ­ داده ­شود که با توجه به حکومت اصل ­برائت در فقه اسلامی و قوانین موضوعه ایران، این دیدگاه که جرم پول­شویی یکی از مصادیق اماره­ مجرمیت است بر چه دلایل و مبانی فقهی استوار هست؟ برای پاسخ ­دادن به این پرسش، دلایل اصول فقهی همچون تقدم اماره بر اصل، تعمیم ­حکم، قیاس اولویت و بناء ­عقلاء با تکیه به کاربردترین مصداق فقهی اماره مجرمیت که عبارت از قسامه است بررسی می­گردند و ملاک­هایی که در بحث قسامه یافت می­شود با جرم پول­شویی تطبیق داده­ می­شود. با توجه به مبانی فقهی می­توان صدق عنوان اماره مجرمیت را در جرم پول­شویی موردپذیرش قرارداد.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.
[2]. ابن منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد بن مکرم،‌(1414 ق)، ‌لسان­العرب، چاپ­سوم، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[3]. اردبیلی، سید عبدالکریم موسوی‌(1423ق)،‌ فقه­القضاء،‌ چاپ­دوم، ‌قم.
[4]. اسلامی، رضا (1387)، قواعد کلی استنباط، چاپ پنجم، قم، بوستان کتاب.
[5]. اشکنانی، محمدحسین (1380)، دروس فی اصول­الفقه، چاپ­اول، قم، نشر باقیات.
[6]. اکبری، بهنام؛ انصاری مقدم، حامد (1391)، اماره­قانونی در حقوق کیفری، نشریه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره 1، بهار و تابستان، صص 143ـ181.
[7]. اکبری، عباسعلی؛ مالمیر، محمود؛ پوربافرانی، حسن (1396)، مفهوم و مبانی عدول از اصل­برائت، فقه و حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره چهاردهم، صص 1ـ29.
[8]. انصاری، مرتضی ‌بن محمدامین (1428ق)، فرائدالاصول، چاپ­نهم، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
[9]. انصاری، مرتضی­بن محمدامین (1415ق)، کتاب­الخمس، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
[10]. آشتیانی، میرزامحمدحسن بن جعفر (1403ق)، القواعد­الفقهیة، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی (ره).
[11]. بروجردی، آقاحسین طباطبایی (1426ق)، تبیان­الصلاة، قم، گنج عرفان للطباعة و النشر.
[12]. ـــــــــــ (‌1429ق)، منابع فقه شیعه، ‌مترجمان: حسینیان قمی، مهدی و صبوری، محمدحسین،‌ چاپ­اول،‌ تهران،‌ انتشارات فرهنگ سبز.
[13]. بغدادی، مفید، محمدبن نعمان عکبری (1413)، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید ـ رحمة­الله علیه.
[14]. تبریزی، جوادبن علی (1426ق)، تنقیح مبانی­الأحکام ـ کتاب­القصاص، چاپ­دوم، قم، دار‌الصدیقة­الشهیدة سلام­الله علیها.
[15]. تبریزی، جوادبن علی (?)، أسس­القضاء و الشهادة، قم، دفتر مؤلف.
[16]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، ترمینولوژی حقوق، چاپ­بیست و یکم، تهران، کتابخانه گنج دانش.
[17]. حائری، سیدکاظم حسینی (1415ق)، القضاء فی­الفقه­الإسلامی، چاپ­اول، قم، مجمع اندیشه اسلامی.
[18]. حلّی، علامه، حسن­بن یوسف­بن مطهر اسدی (1420ق)، تحریر­الأحکام­الشرعیة علی مذهب­الإمامیة، چاپ­اول، قم، ‌مؤسسه امام­صادق علیه­السلام‌.
[19]. ـــــــــــــ (1411ق)، ‌تبصرة­المتعلمین فی أحکام­الدین،‌ چاپ­اول‌، تهران، مؤسسه چاپ وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[20]. ـــــــــــــ (1410ق)، إرشاد­الأذهان إلی أحکام­الإیمان،‌ چاپ­اول‌، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
[21]. حلّی، فخر­المحققین، محمد­بن حسن­بن یوسف (1422ق)، تحریر­الاحکام­الشرعیه علی مذهب­الامامیه، چاپ­اول‌،‌ قم، مؤسسه امام­صادق.
[22]. حلّی، محقق، جعفر­بن حسن (‌1408ق)، ‌شرائع­الإسلام فی مسائل­الحلال و الحرام‌، چاپ دوم‌، قم، مؤسسه اسماعیلیان‌.
[23]. حیدری، علی­نقی (1412ق)، اصول­الاستنباط، چاپ­اول، قم، لجنه اداره­الحوزه­العلمیه‏.
[24]. خراسانی، محمدکاظم­بن حسین (1409ق‏)، کفایة­الأصول‏، قم‏، موسسة آل­البیت علیهم‌السلام.
[25]. خمینی، روح­الله (1415ق)، انوارالهدایة فی­التعلیقة علی­الکفایأ، چاپ­دوم، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
[26]. دلشاد، ابراهیم (1388)، ماهیت و اثر فرض­حقوقی، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره 39، شماره 4، زمستان، صص 173ـ190.
[27]. رحمدل، منصور (1387)، بار اثبات در امورکیفری، چاپ­اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها.
[28]. زارع­قاجاری، فردوس و قائم­مقامی، علی(1392)، استانداردهای مبارزه با پولشویی و تامین­ مالی تروریسم، تهران، نشر تاش.
[29]. زرکشی، محمدبن بهادر (۱۴۱۳ق)، البحر­المحیط فی اصول­الفقه، به­نقل از ابن­دقیق­العید، کویت، چاپ عبدالستار ابوغدّه.
[30]. ساکی، محمدرضا (1393)، حقوق­کیفری اقتصادی، چاپ سوم، انتشارات جنگل، تهران.
[31]. سلیمی، صادق (1391)، جنایات سازمان­یافته فراملی، چاپ­دوم، تهران، انتشارات جنگل.
[32]. سمیعی، جمشید (1387)، ترجمه متن و شرح­کامل رسائل شیخ­انصاری، چاپ­چهارم، اصفهان، خاتم الانبیاء.
[33]. سیاح، احمد(1384)، فرهنگ­بزرگ جامع نوین، چاپ­پنجم، تهران، انتشارات­اسلام.
[34]. شاملو، باقر( 1383)، اصل برائت در نظامهای­نوین دادرسی، مجموعه مقالات علوم قضایی، تهران ،انتشارات سمت.
[35]. شمس­ناتری، محمدابراهیم (1380)، سیاست­کیفری ایران در قبال جرایم سازمان­یافته با رویکرد به حقوق جزای بین الملل، رساله دکترا، دانشکده علوم سیاسی و حقوق دانشگاه تربیت مدرس.
[36]. شمس­ناتری، محمدابراهیم (1381)، اصل­برائت و موارد عدول از آن در حقوق­کیفری، مجله مجتمع آموزش عالی­قم، سال چهارم، شماره چهاردهم، صص 65ـ88.
[37]. شمس، عبدالله(1385)، آیین دادرسی مدنی، چاپ­ششم، تهران، انتشارات دراگ.
[38]. شیخ­نیا، امیر­حسین (1373)، ادله اثبات دعوی، چاپ­اول، شرکت سهامی انتشار.
[39]. شیرازی، ناصر مکارم (1427ق)، ‌استفتاءات جدید،‌ چاپ­دوم، قم، انتشارات مدرسه امام علی­بن ابی­طالب علیه­السلام.
[40]. صابری (1381)، عقل و استنباط فقهی، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی.
[41]. صدارت. علی (1340)، جزا و جرم­شناسی، تهران، کانون­معرفت.
[42]. صدر، محمد باقر (1405ق)، دروس فی علم الأصول، چاپ­اول، بیروت، طبع دار المنتظر.
[43]. صفدری، اکبر (1393)، پول­شویی و مبارزه با آن در مؤسسات­خدماتی، تولیدی و تجاری، چاپ­اول، تهران، انتشارات افق بی­پایان.
[44]. الطریحی، شیخ­فخرالدین (1408ق)، مجمع­البحرین، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی.
[45]. طوسی، ابوجعفر، محمدبن­حسن (1407ق)، الخلاف، چاپ­اول، دفتر انتشارات­اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه­علمیه­قم.
[46]. طوسی، ابوجعفر، محمدبن­حسن (1428ق)، الخلاف، قم، موسسه­النشرالاسلامی.
[47]. عاملی، حرّ، محمدبن­حسن (1409ق)، ‌‌تفصیل وسائل­الشیعة إلی تحصیل مسائل­الشریعة، چاپ­اول‌،‌ قم، مؤسسه آل­البیت علیهم­السلام.
[48]. عاملی، شهیدثانی، زین­الدین­بن­علی (1413ق)، مسالک­الأفهام إلی تنقیح شرائع­الإسلام، چاپ­اول، قم، مؤسسة المعارف­الإسلامیة.
[49]. عراقی، ضیاءالدین (1417ق)، نهایةالأفکار، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[50]. فیومی، احمدبن محمدمقری (?)، المصباح­المنیر فی غریب­الشرح­الکبیر للرافعی‌، چاپ­اول، قم، منشورات دارالرضی.
[51]. قربانی، علی؛ موحدی، جعفر(1390)، اصل­برائت در اندیشه­فقهی و فرض بی­گناهی در اندیشه­اروپایی، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق­اسلامی، سال­هشتم، شماره بیست و ششم، زمستان90، صص127ـ152.
[52]. قریشی، سید علی اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، چاپ­ششم، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[53]. قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه (1386ق)، علل الشرائع، چاپ­اول، قم، کتابفروشی داوری.
[54]. قنبری، حمیرا (1383)، اصل­برائت و اماره­مجرمیت، پایان­نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم­سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی.
[55]. کاتوزیان، ناصر(1383)، ماهیت و اثر اماره­حقوقی، مجله حقوق و علوم­سیاسی دانشگاه تهران، دوره 64، صص125ـ154.
[56]. ــــــــــــــ (1388)، اثبات و دلیل اثبات ،چاپ­ششم، تهران، میزان.
[57]. کرمانشاهی، آقامحمدعلی بن وحید بهبهانی (1421ق)، مقامع­الفضل، چاپ­اول، قم، مؤسسه علامه وحید­بهبهانی.
[58]. کلینی، ابوجعفر، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ­چهارم، تهران، دارالکتب‌ الإسلامیة.
[59]. گل­خندان، سمیرا (1383)، بررسی تطبیقی اصل­برائت و استثنائات آن در حقوق کیفری ایران و اسناد بین­الملل، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
[60]. گیلانی، فومنی، محمدتقی بهجت (1428ق)، ‌استفتاءات، چاپ­اول‌، قم، دفتر حضرت آیةالله بهجت.
[61]. محمدی، علی (1387)، شرح­رسائل، چاپ­هفتم، قم، دارالفکر.
[62]. محمدی، علی(?)، شرح اصول استنباط، چاپ­سوم، دارالفکر، قم.
[63]. مرتضوی، مسعود (1388)، اصل­برائت در نظام­حقوقی ایران و مبانی فقهی آن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت­مدرس، دانشکده ادبیات و علوم­انسانی.
[64]. مرکز اطلاعات و مدارک­اسلامی (1389)‏، فرهنگ­نامه اصول­فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ­اسلامی،‏ چاپ­اول، قم، معاونت پژوهشی دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[65]. مظفر، محمدرضا (1387)، أصول الفقه، چاپ­پنجم، قم، بوستان­کتاب.
[66]. ملکی­اصفهانی، مجتبی (1379)، فرهنگ­اصطلاحات­اصول، چاپ­اول، قم، نشرعالمه.
[67]. موحدی، جعفر، (1391)، معکوس کردن بار اثبات دلیل در آئین­دادرسی­کیفری، مجد، تهران.
[68]. موسوی­بجنوردی، محمد (1387)، استصحاب­شرح کفایة­الأصول، چاپ­اول، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد.
[69]. نجفی، صاحب­الجواهر، محمدحسن (1404ق)، جواهر ­الکلام فی شرح شرائع­الإسلام‌، چاپ­هفتم،‌ بیروت،‌ دار إحیاءالتراث­العربی.
[70]. نراقی، مولی احمدبن محمدمهدی (1415ق(، مستندالشیعة فی أحکام­الشریعة، چاپ­اول، قم، مؤسسه آل­البیت علیهم­السلام.
[71]. ولایی، عیسی (1387)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، چاپ­ششم، تهران، نشر نی.
[72]. یزدانی، محمدمهدی و صابری، حسین (1389)، تعمیم­حکم به استناد کشف علت از دیدگاه امام­خمینی، پژوهش­های­فقهی، سال ششم، شماره­دوم، تابستان، صص 121ـ146.
[73]. یزدی، سیدمصطفی محقق­داماد (1406)، قواعدفقه، چاپ­دوازدهم، تهران، مرکز نشر علوم‌ اسلامی.
[74]. Donald A. gillies, 1956, The Presumption Of Innocences For Speeding Violations, journal Of Criminal Law And Criminology, Volome 47, Issue 1.