نظام حاکم بر بضع و منافع جنسی زنان در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده زنان دانشگاه الزهراء

2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان (حقوق زن در اسلام)، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

اسلام با پذیرش غریزه‌ی جنسی و به منظور پاسخ‌گوئی به آن، با اشراف کاملی که بر تمامی مصالح و مفاسد عالم دارد، نظامی جامع و حکیمانه هم‌سو و هماهنگ با نظام حقوق خانواده و نظام حاکم بر هستی ارائه نموده است. کاربرد واژه بضع در متون فقهی، وجود دیدگاه­های متفاوت در تبیین ماهیت آن، ادعای مالکیت زنان بر بضع و آثار مترتب بر این مالکیت، از طرفی؛ و تشابه این دیدگاه با ادعای مالکیت جنسی زنان بر بدن، به شبهاتی مانند امکان معامله جنسی با زنان در اسلام، دامن می­زند. در این پژوهش ماهیت بضع و کشف نظام حاکم بر منافع جنسی زنان در فقه امامیه، با روش توصیفی ـ تحلیلی و به‌صورت اسنادی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق، ماهیت بضع را اعم از همه ابعاد منفعت جنسی شناسایی و ضمن تبیین نوع رابطه زن با بضع به موارد ممنوع بهره‌برداری از منافع زن و انحصار حق زنان به تفویض منافع جنسی منوط به انعقاد صحیح عقد نکاح پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن ادریس حلی، محمد بن احمد (1410). السرایر، ج 3، قم، دفترانتشارات اسلامی.
[2]. ابن براج، عبدالعزیز (1406). المهذب، ج 2، قم، موسسه نشر اسلامی.
[3]. ابن سکیت (1412). اصلاح المنطق، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه ایران.
[4]. احدی، سیف الله و همکاران (1395). سبب حصول مالکیت زوج برمهر، فقه وحقوق خانواده، سال بیست ویک، شماره 65، صص 32ـ52.
[5]. ازهری، منصور محمد بن احمد (1421). تهذیب اللغه، ج 1، بیروت، دارالحیاالتراث العربی.
[6]. اشرفی شاهرودی، مرتضی (16/2/96). درس خارج فقه، به نقل ازپایگاه اینترنتی مدرسه فقاهت eshia.ir
[7]. افریقی، ابن منظور محمدبن مکرم (1408). لسان العرب، بیروت، درا احیاء التراث العربی.
[8]. امامی، سیدحسن (1377). حقوق مدنی، ج 1، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
[9]. امامی، سیدحسن و صفایی، حسین (1392). مختصر حقوق خانواده، تهران، میزان.
[10]. انصاری، مرتضی بن محمد امین (1374). کتاب النکاح، قم، موسسه الهادی.
[11]. آقمشهدی، اصغر و هاجر کاظمی افشار (1388). «نحوه­ی ارتباط انسان با اعضای بدن خود از دیدگاه فقه و حقوق»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 1، شماره 1، زمستان، صص 33ـ45.
[12]. آل بحرالعلوم، محمد (1414). بلیغه الفقیه، تهران، مکتبه الامام صادق.
[13]. تانگ، رزمری (1396). «درامدی جامع بر نظریه های فمنیسیتی»، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشر نی.
[14]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.
[15]. ـــــــــــــــ (1380). حقوق اموال، تهران، گنج دانش.
[16]. جوادی آملی، عبدالله (1394/12/9). درس خارج فقه، قم، به نقل از eshia.ir
[17]. ــــــــــــــــ (25/8/1395). درس خارج فقه، قم، به نقل از eshia.ir
[18]. حر عاملی، حسن (1409). وسایل الشیعه، ج 18، قم، موسسه آل البیت.
[19]. حسینی روحانی، محمد صادق (1413). فقه الصادق، قم، دارالکتاب.
[20]. حلی (علامه حلی)، حسن بن یوسف بن المطهرالاسدی (1421). تحریر الاحکام الشریعه علی مذهب الامامیه، جعفر سبحانی، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم، موسسه الامام صادق.
[21]. ــــــــــــــ (1414). تذکره الفقهاء، ج 2، قم، موسسه آل البیت.
[22]. ــــــــــــــ (1387). ایضاح الفواید فی شرح مشکلات القواعد، ج 3، قم، اسماعیلیان.
[23]. حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن (1408). شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام، قم، موسسه اسماعیلیان.
[24]. درگاهی، مهدی (1391). «واکاوی اثر سلطنت انسان بر اعضای بدن خود در در خرید و فروش عضو»، معرفت حقوقی، سال اول، شماره سوم، صص 111ـ131.
[25]. زبیدی المتقی، محب الدین محمد مرتضی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، دراسه و تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالفکر.
[26]. زمخشری، جارالله (1417). الفایق فی غریب الحدیث، ج 1، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[27]. سایت پاسخ به شبهات www.x-shobhe.com
[28]. سبحانی، جعفر (18/2/90). درس خارج فقه، قم، به نقل از eshia.ir
[29]. شرف الدین، احمد (1403). الاحکام الشرعیه للاعمال الطبیه، کویت، المجلس الوطنی المثقافه والفنون والاداب.
[30]. شفایی، عبدالله (1382). حق التالیف از دیدگاه فقه تطبیقی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی قم.
[31]. شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، مجد.
[32]. طباطبایی حکیم، سید محسن (1404). مستمسک العروه، ج 6، قم، کتابخانه عمومی ایت­الله مرعشی نجفی.
[33]. طباطبایی یزدی، محمد کاظم (1423). عروه الوثقی، ج 6، قم، موسسه نشراسلامی.
[34]. طریحی، فخرالدین بن محمد (1408). مجمع البحرین، قم، نشرفرهنگ اسلامی.
[35]. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 8، تهران، مکتب المرتضویه الاحیاء الاثار الجعفریه.
[36]. عکبری ملقب به شیخ مفید، محمد بن محمد بن النعمان (1410). مقنعه، قم، دفترانتشارات اسلامی.
[37]. فاضل هندی، محمد بن حسن (?). کشف اللاثام والبهام عن قواعدالحکام، ج 10، قم، موسسه نشراسلامی التابعه الجماعه المدرسین به قم المشرفه.
[38]. فیومی، احمد بن محمد (1405). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 1، قم، موسسه دارالهجره.
[39]. کاتوزیان، ناصر (1386). قواعد عمومی قراردادها، تهران، میزان.
[40]. ــــــــــــــ (1384). اموال و مالکیت، تهران، میزان.
[41]. ــــــــــــــ (1382). دوره مقدماتی حقوق مدنی: حقوق خانواده، تهران، میزان.
[42]. کرکی، شیخ علی بن حسن محقق ثانی (1411). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 13، بیروت، موسسه آل بیت.
[43]. کریمی، عباس و اسماء موسوی (1390). «بیع اموال فکری از نظر حقوق اسلامی»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 2، سال 44، پاییز و زمستان، صص 53ـ73.
[44]. گرجی، ابوالقاسم (1369). مقالات حقوقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[45]. مجلسی، محمدباقر (1404). بحارالانوار، ج 101، بیروت، موسسه الوفا.
[46]. محقق داماد، مصطفوی و فاطمه رجایی (1395). «بررسی فقهی حقوقی مالیت اعضای بدن انسان»، فقه پزشکی، سال هشتم، شماره 6 و 27، صص 138ـ173.
[47]. محقق داماد، سیدمصطفی (1379). اصول فقه: دفتراول، تهران، مرکزنشرعلوم اسلامی.
[48]. ــــــــــــــــــــ (1406). قواعدفقه، ج 1، تهران، مرکزنشر علوم اسلامی.
[49]. محقق داماد، سیدمصطفی، محمدصادق موسوی و فاطمه رجایی (1390). «بررسی فقهی حقوقی رابطه انسان با اعضای بدن خود»، فقه وحقوق اسلامی، سال اول، شماره 2، صص 42-65.
[50]. مدرسی یزدی، محمد (1415 ه‍‌.ق) فقه القران، قم، اسماعیلیان.
[51]. مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی www.pasokhgoo.ir
[52]. مروارید، علی اصغر (1413). سلسله الینابیع الفقهیه، ج 18/19/38، بیروت، موسسه فقه شیعه.
[53]. مطهری، مرتضی (1375). اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب، تهران، انتشارات صدرا.
[54]. موسوی خمینی، روح الله (1410). البیع، ج 1، قم، اسماعیلیان.
[55]. مومن، رقیه (1392). «جایگاه و محدوده حقوق جنسی زوجین»، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، صص 96.
[56]. نائینی، میرزا محمدحسین (1418). فقه الطالب، تحقیق: موسی نجفی خوانساری، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[57]. نجفی، محمدحسن بن باقر (1365). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[58]. نراقی، احمدبن محمد مهدی (1375). عوائد الایام، قم، مکتب العلوم اسلامی.
[59]. نوری همدانی، حسین (28/10/88). درس خارج فقه، قم، به نقل از eshia.ir
[60]. هانری، فردریک (1332). اصول فیزیولوژی عمومی، مترجم: عبدالله شیبانی، تهران، دانشگاه تهران.
[61]. Lennon.kathleen.Feminist perspective on the body (2014) Stanford Encyclopedia of Philosophy.