تبیین قاعده درأ در حقوق کیفری ایران و نهاد معادل آن در حقوق آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

یکی از قواعد بسیار مهم جزائی که عرصه مشترک حقوق اسلام و نظام کیفری ایران و آمریکا می باشد، قاعده درأ است. مفاد این قاعده این است که در صورت وجود شک و تردید یا جهل به حکم و موضوع از طرف متهم یا تردید در انتساب فعل مجرمانه از سوی قاضی یا تردید در شرایط مسئولیت کیفری، مسئولیت کیفری و مجازات منتفی است.
اهمیت  این مقاله در این است که ظرفیتها و کارکردهای کمتر شناخته شده این قاعده را به مخاطب نشان داده و از رهگذر مطالعه تطبیقی به دستاوردهای جدیدی خواهد رسید که به منظور اصلاح قوانین و رویه قضائی مفید می‌باشد. روش تحقیق مقاله حاضر کتابخانه‌ای است و از متون حقوقی و قوانین مدون استفاده شده است. پرسش اساسی که در این میان وجود دارد این است که نهاد مشابه و معادل قاعده درأ در نظام کیفری آمریکا چیست؟ و کارکردهای آن کدامست؟ مهمترین نتیجه مقاله حاضر، این است که نظام کیفری آمریکا ـ در مجموعه نظام حقوقی کامن‌لا قرار می‌گیرد ـ  چارچوب و رویه ثابت و مشخصی درباره اشتباهات حکمی و موضوعی ندارد و از معیارهای متفاوت پیروی کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


[1]. آقائی‌نیا، حسین (1393)، حقوق کیفری اختصاصی، جرائم علیه اشخاص، چاپ دوازدهم، تهران، نشر میزان.
[2]. اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی ایران، چاپ 37، جلد دوم، نشر میزان.
[3]. آشوری، محمد (1388)، آئین دادرسی کیفری جلد دوم، تهران، انتشارات سمت.
[4]. البحرانی، یوسف ابن احمد (1405ق)، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، قم، انتشارات اسلامی.
[5]. حاجی ده‌آبادی، احمد (1387)، قواعد فقه جزائی، تهران، پژوهشگاه حوزه دانشگاه.
[6]. حر عاملی، محمد بن حسن (1410ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه، بیروت داراحیاء التراث العربی.
[7]. حلی (محقق)، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن حسن یحیی بن سعید هذلی (1410ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، بیروت، انتشارات دارالفکر.
[8]. حلی، حسن ابن یوسف بن مطهر (1410ق)، قواعد الاحکام الی معرفه الحلال و الحرام، بیروت، دارالفکر.
[9]. حلی، محمد بن حسن، فخرالمحققین، (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، جلد چهارم، قم، انتشارات اسماعیلیان.
[10]. خوئی، سید ابوالقاسم (1400ق)، مبانی تکمله  المنهاج، قم، انتشارات موسسه آثار امام خوئی.
[11]. خمینی (امام)، روح الله، (1410ق)، تحریرالوسیله، جلد دوم قم، انتشارات دارالعلم.
[12]. زراعت، عباس (1393)، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات جنگل.
[13]. سبزواری نژاد، حجت (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد اول، تهران، انتشارات جنگل.
[14]. شامبیانی، هوشنگ (1384)، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، انتشارات مجد.
[15]. صدوق، محمد بن علی بن حسن بن موسی این بابویه قمی (1400ق)، من لایحضره الفقیه، بیروت.
[16]. طباطبائی، سیدعلی (1422ق)، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، چاپ اول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
[17]. طوسی، محمد بن حسن (1420ق)، المبسوط فی الفقه الامامیه، قم، موسسه نشر الاسلامی، قم.
[18]. عاملی، زین الدین بن علی بن احمد، شهید ثانی، (1419ق)، مسالک الافهام فی تنقیح شرایع الاسلام، موسسه المعارف الاسلامیه، 1419 ق.
[19]. کاتوزیان، ناصر (1377)، مقدمه علم حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار.
[20]. گلدوزیان، ایرج (1394)، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات مجد.
[21]. ـــــــــــــــ (1380)، با بسته‌های حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان.
[22]. محقق داماد، سیدمصطفی (1381)، قواعد فقه4 (جزائی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
[23]. موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، موسسه النشر لجامعه المفید.
[24]. مکارم شیرازی، ناصر (1410ق)، انوار الفقاهه، قم، انتشارات موسسه امام علی ابن ابیطالب.
[25]. مجموعه نظریات مشورتی اداری حقوقی قوه قضائیه (1376)، چاپ دوم، تهران، انتشارات مجد.
[26]. نوربها، رضا (1383)، زمینه جزای عمومی، تهران،گنج دانش.
[27]. نجفی، محمدحسن، (صاحب جواهر)، (1410ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
[28]. ولیدی، محمدصالح (1388)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، انتشارات جنگل.
[29]. الوحید البهبهانی، باقر (1411ق)، الرسائل الفقهیه، موسسه علامه المجد و الوحید البهبهانی.
[30]. Fletcher, George (2006) "basic concept of criminal law", third edition, boston little brown.
]31]. Glanvil, Williams (2005), "textbook of Criminal law", second edition, sweetland and maxwell.
]32]. Hall, Jerome (2002), "general principals of criminal law", the law book exchange l.t.d.
]33]. Kaplin. Jhon (2001), "criminal law cases and materials", wolterskluver, aspen casebook series.
]34]. Lafave, R. wayn, (1980) "the mental states in criminal law", second edition, university of illinoise.
]35]. M. s. cheb, Jhone (2007), "criminal law", second edition, an international Thomson publishing company.
]36]. Ormerd, David, smith (2012), "criminal law" eleventh edition, oxford university press.
]37]. Padfild, C. F, (2004),"law made simple", oxfored university press.
]38]. Smith &hagan (2005), "criminal law", oxford university press.
]39]. Spark, Jhon (2006), "practical approach to criminal process", oxford university press.
]40]. Turner. J.w.c (2006), "the mental element in criminal process", Cambridge law faculty.
]41]. W. nebuare, David (2007), "American courts and criminal justice system", American law institute press.