بررسی تطبیقی شرط آزاد بودن مبیع از نظر امام خمینی، شیخ انصاری و حقوق موضوعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام

چکیده

یکی از شروط عوضین آزاد بودن مبیع است یعنی مشتری بتواند هر نوع تصرف مالکانه‌ای که می‌خواهد در آن انجام بدهد. نباید کالایی که مورد معامله است به دیگری تعلق داشته باشد؛ لذا برخی از فقها شرط آزاد بودن ملکیت را به شروط عوضین افزوده‌اند. پذیرندگان این شرط آثار و فروعی را بر آن مترتب کرده‌اند. در مورد اینکه آزاد بودن، شرط مستقلی است یا نه، و آیا آزاد بودن مبیع از شرایط صحت بیع است یا از موانع نفوذ بیع، بین فقها مورد بحث قرار گرفته است. از جمله مصادیق آزاد نبودن، بیع عین مرهونه، بیع وقف و متعلق حقوق سهام‌داران در شرکت‌های سهامی و حق خیار و مشروط‌له است. در این تحقیق، اسباب و موانع آزاد بودن ملک‌، استقلالیت شرط آزاد بودن، اسباب عدم آزاد بودن ملک از نظر امام خمینی، شیخ انصاری و حقوق موضوعه مورد بررسی قرار گرفته است. از یافته‌های این تحقیق؛ تعلق حق غیر به عنوان قاعده‌ای کلی مانع نفوذ معامله است و مواردی که فقها ذکر کرده‌اند از مصادیق این قاعده می‌باشند بدون اینکه خصوصیتی را داشته باشند‌، یعنی با الغاء خصوصیت در موارد ذکر شده می‌توان به تمام موارد حق غیر تعمیم و توسعه داد، مانند حق سهام داران در شرکت‌های سهامی؛ چون منظور از آزاد بودن ملک، این است که تصرف در آن برای مالک جایز باشد، و با مانعی برخورد نکند. سهام در شرکت‌های سهامی نسبت به شرکت و مدیران شرکت آزاد نیست، و نسبت به سهام‌داران غالبا آزاد است.
 

کلیدواژه‌ها


 
]1[. اصفهانی، محمد حسین(1418ق)، حاشیة المکاسب، ج3، چ اول، قم، دار المصطفی لاحیاء التراث.
]2[. امام خمینی، سیدروح الله (1394ش/ 1436ق)، تحریرالوسیلة، ج1، چ سوم، قم، مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی.
]3[.ـــــــــــــــــــــــ (1430 ق/ 1388 ش)، کتاب البیع، ج 3 و 5، چاپ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی.
]4[. امامی، سیدحسن (1389ش)، حقوق مدنی، چ سی‌ام، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
]5[. ــــــــــــــــ (1366ش)، حقوق مدنی، ج1، چ سوم، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
]6[. انصاری، مرتضی (1434ق)، المکاسب، ج 4 و 6، چ بیستم، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
]7[. بحرانی، یوسف بن احمد (بی‌تا)، الحدائق الناضرة، ج 18، چ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
]8[. پیلوار، رحیم (1391ش)، فلسفه حق مالکیت،چ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
]9[. تستری، اسدالله (بی‌تا)، مقابس الانوار، چ اول، قم، مؤسسة آل البیت(ع).
]10[. جبعی عاملی (شهیدثانی)، زین الدین بن علی (1396ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تصحیح و تعلیق سیدمحمد کلانتر ، ج3، چ دوم، قم، انتشارات و چاپخانه علمیه.
]11[. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1379ش)، مجموعه محشی قانون مدنی،چ اول، تهران:گنج دانش.
]12[. حرعاملی، محمدبن الحسن (1391ق)، وسائل الشیعه، ج9، چ چهارم، بیروت، احیاء التراث .
]13[. خراسانی (آخوند)، محمدکاظم (1406ق)، حاشیةالمکاسب، چ اول، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
]14[. خوئی، ابوالقاسم (1377ق)، مصباح الفقاهة، ج5، چ اول، قم: انتشارات داوری.
]15[. سبزواری، محمدباقر (1423ق)، کفایة الاحکام، ج1، چ اول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
]16[. ستوده تهرانی، حسن (1375ش)، حقوق تجارت، ج2، چ اول، تهران، نشر دادگستر.
]17[. شهیدی، مهدی (1373ش)، سقوط تعهدات، چ سوم، تهران،کانون وکلای دادگستری.
]18[. ــــــــــــــ (1380ش)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چ دوم، تهران، مجمع علمی و فرهنگی فرهنگی مجد.
]19[. ـــــــــــــــــ (1388ش)، حقوق مدنی3، چ سیزدهم، تهران، انتشارات مجد.
]20[. علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام، ج1، چ اول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
]21[. عیسی تفرشی، محمد و شعاریان ستاری، ابراهیم (1381ش)، «سهم و حقوق ناشی از آن در شرکت‌های سهامی» مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره هفتم، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، صص47ـ21.
]22[. قربانی، فرج الله (1368)، مجموعه کامل قوانین و مقررات تجارت، چ دوم، تهران، انتشارات فردوسی.
]23[. کاتوزیان، ناصر (1371ش)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، چ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
]24[. ــــــــــــــــــ (1386ش)، نظریه‌ی عمومی تعهدات، چ چهارم، تهران: نشر میزان.
]25[. ــــــــــــــــــ (1392)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، چ نوزدهم، تهران، گنج دانش.
]26[. کاشف الغطاء، حسن بن جعفر (1422ق)، انوار الفقاهة (کتاب البیع)، چ اول، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء. 26.
]27[. محقق حلی، جعفربن الحسن (1403ق)، شرائع الاسلام، بیروت، ج2، چ دوم، دار الصادر.
]28[. محقق داماد، سیدمصطفی (1374ش)، قواعد فقه. بخش مدنی2، چ اول، تهران، سمت.
]29[. محمودی گلپایگانی، محمد (1379ش)، فقه اقتصاد اسلامی، چ اول، تهران، گلستان کوثر.
]30[. نائینی، محمدحسین (1424ق)، منیة الطالب، ج2، چ اول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
]31[. نجفی، محمدحسن (؟)،جواهر الکلام، ج22، چ اول، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
]32[. نراقی، احمدبن محمد مهدی (1418ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، ج14، چ اول، قم، مؤسسة آل البیت.