نظریه مشروعیت سبق و رمایه در تسلیحات نظامی مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

یکی از اهداف مهم در تشریع قوانین اسلامی، حفظ کیان اسلام و دفاع از تمامیت ارضی حکومت اسلامی است. بسیاری از مقررات اسلام نیز در همین راستا تشریع شده­اند. یکی از این مقررات مشروعیت عقد سبق و رمایه است. مشروعیت این عقد در روایات زیادی مورد تأکید قرارگرفته و فقها در جواز آن هیچ اختلاف نظری ندارند. اما آنچه در این تحقیق مورد عنایت قرار گرفته این‌ است که آیا مشروعیت سبق و رمایه، چنانچه بسیاری از فقهای متقدم گفته‌اند، به موارد مذکور در روایات اختصاص دارد یا می‌توان جواز این عقد را در تسلیحات نظامی جدید نیز جاری دانست؟ در این مقاله با روش تحلیلی ـ استنباطی به این مسئله پرداخته شده و پس از نقد و بررسی اقوال فقها این نتیجه به دست آمده که عقد سبق و رمایه نه تنها در تسلیحات نظامی مدرن جایز است؛ بلکه جواز این عقد در منصوصات شرعی نیز تا زمانی است که آن وسایل کاربرد نظامی داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم
[2]. ابن ادریس حلی، محمدبن­منصور (1410ق). السرائر. ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[3]. اسدی حلی، جمال الدین احمد بن محمد (1407ق).  المهذب البارع فی شرح مختصر النافع. ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[4]. اسدی فاضل کاظمی، جوادبن سعد(؟). مسالک الافهام الی آیات الاحکام. ج3، (؟)
[5]. امام‌خمینی، سید روح الله (1367). صحیفه امام (ره). ج21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
[6]. امامی، سیدحسن (1376). حقوق‌ مدنی، قزوین. ج2، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ سیزدهم.
[7]. ایروانی، محمدباقر (1427ق). دروس التمهیدیه فی الفقه الاستدلالی. ج2، قم، (؟).
[8]. بحرانی، حسین بن محمد(؟). الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع. قم، مجمع البحوث العلمیه.
[9]. بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. ج22، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[10]. بصری بحرانی، زین الدین محمدامین (1413ق). کلمه التقوی. ج5، قم، نشر سید جواد وداعی.
[11]. تبریزی، جواد بن علی(1426ق). منهاج الصالحین (للتبریزی). ج2، قم، مجمع الامام المهدی(عج).
[12]. جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر(1381). مسبوط در ترمینولوژی حقوق. ج3، تهران، کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم.
[13]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1379). مجموعه محشی قانون مدنی. تهران، گنج دانش، چاپ چهارم.
[14]. حر عاملی، محمد بن الحسن (1409ق). وسائل الشیعه. ج3و18، قم مؤسسه آل البیت(ع).
[15]. حسینی روحانی، سیدصادق(؟). منهاج الصالحین. ج2، (؟).
[16]. حسینی سیستانی، سید علی(1417ق). منهاج الصالحین(للسیستانی). قم، دفتر آیه الله سیستانی.
[17]. حسینی شیرازی، سیدمحمد(؟). ایصال الطالب الی المکاسب. ج3، تهران، منشورات اعلمی.
[18]. راوندی، قطب­الدین(1405ق). فقه­القرآن. ج2، قم، انتشارات کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی.
[19]. سبحانی تبریزی، جعفر(؟). الاعتصام بالکتاب و السنه. قم، (؟).
[20]. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق). مهذب الاحکام. ج7، قم، مؤسسه المنار.
[21]. سبزواری، سید عبدالاعلی (؟). جامع الاحکام الشرعیه. قم، مؤسسه المنار.
[22]. شهید اول، محمد بن مکی(1414 ق). غایة المراد فی شرح نکت الارشاد. ج2، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
[23]. شهید ثانی، زین الدین جبعی عاملی(1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
[24]. شهیدثانی، زین الدین بن علی(1414ق). حاشیه الارشاد. ج2، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[25]. شیخ طوسی، محمد بن الحسن (1387). المبسوط فی الفقه الامامیه. ج6، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
[26]. صاحب جواهر، محمدحسن نجفی (1404ق). جواهر الکلام. ج 22، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[27]. صدر، سید محمدباقر(1420ق). ماوراءالفقه. ج 5، بیروت، دار الاضواء للطباعه و النشر.
[28]. طاهری، حبیب­الله (1375). حقوق مدنی. ج 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[29]. الطباطبایی الحکیم، سیدمحسن (1410 ق). منهاج الصالحین (المحشی للحکیم). ج2، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
[30]. طباطبایی حائری (1418ق). ریاض المسائل. ج2، قم، مؤسسه آل البیت(ع).
[31]. طباطبایی قمی، سیدتقی (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین. ج8، قم، منشورات قلم الشرق.
[32]. عدل، مصطفی، منصورالسلطنه (1378). حقوق مدنی. قزوین، انتشارات طه.
[33]. عراقی، آقاضیاءالدین (1421ق). حاشیه المکاسب(تقریرات، للنجم ابادی). قم، انتشارات غفور.
 [34]. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413 ق). قواعد الحکام. ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[35]. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. ج6، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[36]. علامه حلی، حسن ین یوسف بن مطهر (1388ق). تذکره الفقها. قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[37]. علامه حلی، حسن ین یوسف بن مطهر (1420ق). تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. ج3، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
[38]. فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله سیوری حلی (1404ق). التنقیح الرائع. قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
[39]. فخرالمحققین، محمدبن حسن (1378ق).  ایضاح الفوائد. قم اسماعیلیان.
[40]. فیاض کابلی، محمد اسحاق(؟). منهاج الصالحین (للفیاض). ج2، (؟).
[41]. کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی. ج2، تهران، کتابخانه گنج دانش، چاپ چهارم.
[42]. کلینی، ابو جعفرمحمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران، دارالکتب الإسلامیة.
[43]. محقق اردبیلی، احمدبن محمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[44]. محقق حلی، نجم الدین (1408ق). شرایع الاسلام. ج 2، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[45]. محقق خراسانی، محمدباقر (1423ق). کفایه الاحکام. ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[46]. مشکینی، میرزا علی (1418ق). الفقه المأثور. قم، نشر الهادی.
[47]. مصطفوی، سید محمد کاظم(1423 ق). فقه المعاملات. قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[48]. مطهری، مرتضی(؟). فقه و حقوق (مجموعه آثار). ج20، قم، (؟).
[49]. مغنیه ، محمدجواد (1421 ق). فقه الامام الصادق (ع). ج 4، قم، مؤسسه انصاریان.
[50]. منتظری نجف آبادی، حسین علی (1409 ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. ج2، قم، نشر تفکر.
[51]. منتظری نجف آبادی، حسین علی(1415 ق). دراسات فی المکاسب المحرمه. ج2، قم، نشر تفکر.
[52]. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1410 ق). منهاج الصالحین (للخویی). ج2، قم نشر مدینه العلم.
[53]. نراقی، مولی احمد (1425ق). الحاشیه علی الروضه البهیه. قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
[54]. وحیدخراسانی، حسین(1428ق). منهاج الصالحین(للوحید). ج3، قم، مدرسه الامام باقر(ع).