بازخوانی منابع شناخت «معروف و منکر» در فقه و قانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

 
معروف­ها و منکرها می­توانند اخلاقی، فقهی و حقوقی (قانونی) باشند و هر یک با ملاکهای خاص خود، مورد شناسایی قرار گیرند. در باره منابع شناخت آنها نیز دیدگاه‌های مختلفی در میان صاحب­نظران وجود دارد. مساله اصلی در این مقاله این است که منابع شناسایی معروف­ها و منکرهای فقهی و حقوقی چیست. این مقاله با بررسی پنج نظریه، از نظریه­ای دفاع می­کند که معروف و منکر فقهی را از معروف و منکر قانونی تفکیک می­کند؛ زیرا منابع شناخت معروف و منکر فقهی، شرع و عقل­اند، ولی اگر معروف­ها و منکرهای فقهی بخواهند مبنای امر و نهی دیگران قرارگیرند، صرفا معروف و منکرهای فقهی­ای مدنظر خواهند بود که درباره آنها اتفاق نظر باشد. اما راه‌های شناخت معروف و منکر قانونی، آن دسته از احکام شرعی است که در قالب قوانین و مقررات به تصویب رسیده باشند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن مجید
[2]. احمد بن فارس بن زکریا، ابو الحسین (1404 قمری). معجم مقائیس اللغة: قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[3]. الجبعی العاملی، زین الدین بن علی. الروضه البهیه فی شرح اللمعه.
[4]. حر عاملی، محمد بن حسن (1409 قمری). وسائل‏الشیعة: قم، مؤسسه آل البیت.
[5]. حکیم، سید محمد تقی (1379). الاصول العامه للفقه المقارن: قم، موسسه آل البیت.
[6]. حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن‏ (1408 قمری). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‏: تحقیق عبد الحسین محمد علی بقال‏، قم، مؤسسه اسماعیلیان. ‏
[7]. خرازی، سید محسن (1383)، «دلایل عقلی و نقلی وجوب امر به معروف و نهی از منکر»، فصلنامه حکومت اسلامی، قم، شماره 33.
[8]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412قمری). مفردات ألفاظ القرآن: بیروت ـ دمشق، دارالعلم ـ الدار الشامیة، اول.
[9]. راه بهشت، پایگاه اطلاع‌رسانی ستاد احیاء امر به معروف استان اصفهان؛ www.rahebehesht.org
[10]. سروش، محمد (1381). «مبانی عقلانی امر به معروف و نهی از منکر»، فصلنامه حکومت اسلامی، قم، شماره 28.
[11]. سیوطی، جلال الدین (1404 قمری‏) .الدر المنثور فی تفسیر المأثور: قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
[12]. صدر، سید محمد (1420 قمری). ماوراء الفقه: نجف اشرف، دار الاضواء.
[13]. ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1366). اسلام و حقوق بین الملل: تهران، شرکت سهامی انتشار.
[14]. طریحی، فخر الدین (1416قمری) . مجمع البحرین: تهران، کتابفروشی مرتضوی، سوم.
[15]. فنایی، ابو القاسم (1384). دین در ترازوی اخلاق: تهران، موسسه فرهنگی صراط.
[16]. فیومی، احمد بن محمد مقری (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی: قم، منشورات دارالرضی.
[17]. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
[18]. قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر.
[19]. قرشی، سید علی اکبر (1412قمری). قاموس قرآن: تهران، دار الکتب الإسلامیة، ششم.
[20]. مسعودی، محمد اسحاق (1378). پژوهشی در امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن و روایات: تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
[21]. مصطفوی، حسن (1402 قمری). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم: تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
[22]. مطهری، مرتضی (۱۳۸۲). فطرت: تهران، صدرا.
[23]. مطهری، مرتضی (1381). کلیات علوم اسلامی: تهران، صدرا.
[24]. موسوی خمینی، سید روح الله (بی تا). استفتاءات‏: تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[25]. موسوی خمینی، روح الله (1376). الاجتهاد التقلید: تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[26]. موسوی خمینی، سید روح اللَّه (بی تا). تحریر الوسیلة: قم، دار العلم‏.
[27]. موسوی خمینی، سید روح الله (1378). صحیفه امام‏: تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[28]. نجفی، محمد حسن بن باقر (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‏: بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ هفتم.  
[29]. نوری همدانی، حسین (1379). امر به معروف و نهی از منکر: ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[30]. ولائی، عیسی (1374). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول: تهران، نشر نی.
[31]. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،: قم، موسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام.