بررسی ضمان مقبوض به عقد مفسوخ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانش آموحتة دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

یکی از قواعد فقهی، ضمان عین مقبوض در صورت فسخ عقد است که به «ضمان مقبوض به عقد مفسوخ» تعبیر می‌شود. این قاعده، در عقود قابل فسخ، خیاری و جایز کاربرد دارد. سؤال اصلی تحقیق آن است که مفاد، قلمرو، شرایط تحقق و مستندات قاعدۀ مقبوض به عقد مفسوخ چیست؟ در پاسخ به این سؤال و تبیین قاعدۀ مذکور تاکنون تحقیقی انجام نگرفته است. تحقیق حاضر به دنبال برطرف کردن این خلأ علمی برآمده است. مهم‌ترین یافتۀ تحقیق این است که ضمان مقبوض به عقد مفسوخ یکی از مصادیق قاعدۀ ضمان ید است و احکام و مقررات آن با قاعدۀ ضمان ید انطباق دارد.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن ابی جمهور، محمدبن علی بن ابراهیم احسایی [1403ق]، عوالی اللآلی العزیزﺓ فی الآحادیث الدینیة، تحقیق مرعشی و مجتبی عراقی، جلد 1، ص224، حدیث 106، قم، مؤسسة سید الشهداء.
[2]. ابن نجیم، زین‌الدین بن ابراهیم [1405.ق]، الاشباه و النظائر علی مذهب ابی حنیفة النعمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[3]. امامی، سیدحسن [1371ش]، حقوق مدنی، چاپ یازدهم، جلد 1، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
 [4]. انصاری، مرتضی [1420ق]، مکاسب، تنظیم گروه تحقیق آثار شیخ انصاری، جلد 6، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
[5]. -------- [1375ق]، مکاسب، چاپ دوم، کتاب البیع، ص 278، تبریز، اطلاعات.
[6]. بحرانی، یوسف [1377.ق]، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، تحقیق محمدتقی ایروانی، جلد 22، ص84، قم، نشر موسسۀ اسلامی.
[7]. جبعی ­عاملی، زین الدین [شهید ثانی] [؟]، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، جلد 7، بیروت، دارالعالم الاسلامی.
[8]. جعفری ­لنگرودی، محمدجعفر [1372ق]، ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران، گنج دانش.
[9]. حلّی، حسن بن یوسف بن علی مطهر حلّی اسدی [علامه] [؟]، تذکرﺓ الفقهاء، الطبعة الحجریة، جلد1، ص538، قم، المکتبه الرضوﻳﮥ لاحیاء التراث الجعفریه.
[10]. خویی، ابوالقاسم [1365ش]، مصباح الفقاهه: تقریرات توحیدی، جلد 7، قم، انتشارات وجدانی.
[11]. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن [1331.ق]، الاشباه و النظائر فی القواعد و الفروع علی فقه الشافعیه، جلد 1، مکه، انتشارات ترقی.
[12]. طوسی، محمد بن حسن بن علی [؟]، النهایة فی مجرد الفقه و الفتواوی، جلد 2، ص172، قم، انتشارات قدس محمد.
[13]. عمید زنجانی، عباسعلی [1386ش]، قواعد فقه: بخش حقوق خصوصی، جلد 1، ص508، تهران، سمت.
[14]. عاملی، محمد جمال‌الدین مکی [شهید] [1406ق]، اللمعة الدمشقیة، قم، دارالناصر.
[15]. غروی اصفهانی، محمدحسین [1418.ق]، حاشیۀ المکاسب، تحقیق محمد آل سباع، جلد 3، ص144، قم، دار المصطفی.
[16]. قانون مدنی ایران.
[17]. قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سیدحسن؛ عبدی‌پور، ابراهیم [1379.ش]، حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد 1، ص 221ـ222، تهران، سمت.
 [18]. محقق ثانی، علی بن حسین [1408ق]، جامع المقاصد فی شرح القواعد، تحقیق و نشر مؤسسۀ آل البیت، جلد 4، ص322، قم، مؤسسۀ آل البیت.
[19]. محقق داماد، سید مصطفی [1374.ش]، قواعد فقه، تهران، سمت؛
[20]. محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین بن حسن الحلی [1415.ق]، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 2، ص437، بیروت، موسسۀ معارف اسلامی.
[21]. محمدی، ابوالحسن [1373.ش]، قواعد فقه، تهران، نشر یلدا.
[22]. مراغی، میرفتاح الحسینی [1317.ق]، العناوین الفقیهة، جلد 2، ص477 قم، موسسۀ نشر اسلامی.
[23]. موسوی خمینی، روح الله [امام خمینی] [1390ق]، تحریر الوسیلة، الطبعة الثانیة، نجف، مطبعة الآداب.
[24]. نایینی، محمدحسین [1418ق]، منیۀ الطالب: تقریرات خوانساری، جلد 3، ص350، قم، النشر الاسلامی الطابعة لجامعۀ المدرسین.
[25]. نوری طبری، محمدحسین [1418ق]، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق و نشر مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث، جلد 1، ص8، حدیث 12، قم، مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث.