اجرای حد توسط گناهکار از منظر روایات و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشکده الهیات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم؛

چکیده

یکی از مهمترین مباحث در حدود الهی، شرایطِ مجری آن است. مقاله پیش رو، که به برخی از این شرایط می‌پردازد، در پی پاسخ به این سؤالات است که: «آیا شرط خاصی در شخص مجریِ حدود وجود دارد؟ آیا تنها کسی می‌تواند حدود را اجرا نماید که خود، عامل آن گناه یا گناه مشابه نباشد؟ این حکم در تعزیرات چگونه است؟ آیا اسلام و عدالت نیز در مجریِ حد، شرط است؟ آیا توبه گناهکار، تأثیری در حکم او دارد؟ حکمِ ناظرین اجرای حد چگونه است؟ و یا این که هر کس، هرچند گناهکار به موجِب آن حد باشد، می‌تواند آن حد را در مورد دیگران اجرا نماید؟»
یافت‌های تحقیق که به همراه راهکار اجرایی آمده است، نشان می­دهد: اجرای حدود مربوط به حق الله توسط گناهکاری که مرتکب موجِب هر حدّی شده باشد، بنابر نظر فقها، بر خلاف احتیاط و یا حرام است؛ اگر مجریِ گناهکار، قبل از تصدی اجرای حد توبه نماید، می­تواند حد را جاری کند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم
[2]. آب‍ی‌، ح‍س‍ن‌ب‍ن‌ اب‍ی‌طال‍ب‌ (1410 ه‍. ق). ک‍ش‍ف‌ ال‍رم‍وز ف‍ی‌ ش‍رح‌ ال‍م‍خ‍ت‍ص‍ر ال‍ن‍اف‍ع‌، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[3]. اب‍ن‌ادری‍س‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ اح‍م‍د (1410 ه‍. ق). السرائر،جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[4]. ابن بابویه، محمد‌بن‌علی (؟). من لایحضره الفقیه،جلد 4، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[5]. اب‍ن‌ ب‍راج‌، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ب‍ن‌ ن‍ح‍ری‍ر (1406 ه‍. ق). المهذب فی الفقه،جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[6]. اب‍ن‌ح‍م‍زه‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (1408 ه‍. ق). الوسیلۀ ال‍ی‌ ن‍ی‍ل‌ ال‍ف‍ض‍ی‍ل‍ه‌،قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
[7]. اب‍ن‌ زه‍ره‌، ح‍م‍زة ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (1417 ه‍. ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
[8]. اب‍ن‌ف‍ه‍د ح‍ل‍ی‌، اح‍مد ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (1410 ه‍.ق). المقتصر من شرح المختصر،جلد 5، قم: مجمع البحوث الاسلامیة.
[9]. ــــــــــ (1413ه‍.ق). المهذب البارع فی شرح المختصرالنافع،جلد، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[10]. اع‍رج‍ی‌، ع‍ب‍دال‍م‍طل‍ب‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (1416 ه‍. ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد،جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[11]. ب‍رق‍ی‌، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (1330 ش). المحاسن،جلد 2، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
[12]. ب‍روج‍ردی‌، ح‍س‍ی‍ن‌ (1399 ه‍.ق). جامع أحادیث الشیعة،جلد 25، قم: بی‌نا.
[13]. ت‍ب‍ری‍زی‌، ج‍واد (1417 ه‍.ق). أسس الحدود والتعزیرات،قم: بی‌نا.
[14]. ــــــــــ (1429 ه‍.ق). تنقیح مبانی الأحکام: الحدودوالتعزیرات،قم: دارالصدیقةالشهیدة (س).
[15]. ح‍رع‍ام‍ل‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ح‍س‍ن (1414 ه. ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة،جلد 8، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
[16]. ــــــــــ (1414 ه‍. ق). ت‍ف‍ص‍ی‍ل‌ وس‍ائ‍ل‌ ال‍ش‍ی‍ع‍ه‌ ال‍ی‌ ت‍ح‍ص‍ی‍ل‌ ال‍م‍س‍ائ‍ل‌ ال‍ش‍ری‍ع‍ه‌،جلد 28، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
[17]. ح‍س‍ی‍ن‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (ع)، ام‍ام‌ س‍وم (1416 ه‍.ق). موسوعة کلمات الإمام الحسین (ع)،بیروت: دارالمعروف للطباعة و النشر.
[18]. خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (1390 ه‍. ق). تحریر الوسیلة،جلد 2، نجف اشرف: دارالکتب العلمیة.
[19]. خ‍ویی‌، سید‌اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ (1428 ه‍.ق). القضاء والشهادات،جلد 2، قم: منشورات مکتبة الإمام الخوئی.
[20]. ــــــــــ (1422 ه‍.ق). مبانی تکملة المنهاج ـ القضاء و الحدود،قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
[21]. ــــــــــ (1410 ه‍. ق). تکملةمنهاج الصالحین،قم: بی‌نا.
[22]. ــــــــــ (1410 ه‍. ق). کتاب الطهارة،جلد 3، قم: دار الهادی للمطبوعات.
[23]. دیاری بیدگلی، محمدتقی (7/11/1386). «بررسی حجیت مراسیل ابن ابی عمیر»،پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، شماره 1.
[24]. س‍ب‍زواری‌، سیدع‍ب‍دالاع‍ل‍ی‌ (1417 ه‍. ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال والحرام،جلد 27، بی‌جا: مکتب آیة الله العظمی السید السبزواری (قده).
[25]. ش‍ه‍ی‍د اول‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ک‍ی‌ (1411 ه‍. ق). اللمعةالدمشقیة،قم: منشورات دار الفکر.
[26]. ش‍ه‍ی‍د ث‍ان‍ی‌، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (1422 ه‍. ق). حاشیة المختصر النافع،قم: مرکز الأبحاث و الدراسات الإسلامیة.
[27]. ــــــــــ (1410 ه‍. ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة،جلد 9، قم: منشورات مکتبة الداوری.
[28]. ــــــــــ (1419 ه‍. ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام،جلد 14، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[29]. ش‍وش‍ت‍ری‌، م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی‌ (1406 ه‍. ق). النجعة فی شرح اللمعة،جلد 11، تهران: کتابفروشى صدوق.
[30]. ص‍اح‍ب‌ ج‍واه‍ر، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌ ب‍ن‌ ب‍اق‍ر (1364 ش). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام،جلد 41، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
[31]. ص‍ی‍م‍ری‌، م‍ف‍ل‍ح‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌ (1420 ه. ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام،جلد 4، بیروت: دارالهادی.
[32]. طب‍اطبائ‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌ (1409 ه‍. ق). الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع،جلد 3، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
[33]. ــــــــــ (1422 ه‍. ق). ری‍اض‌‌ال‍مس‍ائ‍ل‌ ف‍ی‌ ب‍ی‍ان‌ اح‍ک‍ام‌‌ال‍ش‍رع‌ ب‍ال‍دلائ‍ل‌،جلد 3 و 15، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
[34]. طوس‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ح‍س‍ن (؟). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی،قم: انتشارات قدس محمدی.
[35]. ــــــــــ (1363 ش). تهذیب‌الاحکام،جلد 10، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
[36]. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410 ه‍.ق). إرشاد الأذهان،جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[37]. ــــــــــ (1421 ه‍. ق). تلخیص المرام فی معرفة الأحکام،قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[38]. ــــــــــ (1419 ه‍. ق). مختلف الشیعة،جلد 9، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[39]. ــــــــــ (1367 ش). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین،تهران: انتشارات فقیه.
[40]. ــــــــــ (1422 ه‍. ق). تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة،جلد 5، قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
[41]. ــــــــــ (1419 ه‍. ق). قواعد الأحکام،جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[42]. ف‍اض‍ل‌ ل‍ن‍ک‍ران‍ی‌، م‍ح‍م‍د (1422 ه‍. ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الحدود،قم: مرکز فقه الأئمّة الأطهار علیهم السّلام.
[43]. ف‍اض‍ل‌ م‍ق‍داد، م‍ق‍داد ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ (1404 ه‍. ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع،جلد 4، قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی العامة قم المقدسة.
[44]. فاضل هندی، محمدبن‌ حسن (1416 ه‍. ق). کشف‌ اللثام و الابهام فی شرح قواعد الاحکام،جلد 10، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[45]. ف‍خ‍رال‍م‍ح‍ق‍ق‍ی‍ن‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌ (1389 ه‍. ق). ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد،جلد 4، قم: مؤسسة إسماعیلیان.
[46]. ف‍ی‍ض‌ ک‍اش‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ش‍اه ‌م‍رت‍ض‍ی (1411 ه‍. ق). الوافی،ج15، اصفهان: مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی (ع) العامة.
[47]. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
[48]. ق‍ب‍ان‍ج‍ی‌، ح‍س‍ن‌ (1421 ه‍. ق). مسند الإمام علی (ع)،جلد 6، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
[49]. ق‍م‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌م‍ح‍م‍د (؟). جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة الحجاز و العراق،قم: انتشارات زمینه سازان ظهور إمام عصر (عج).
[50]. ق‍م‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ اب‍راه‍ی‍م‌ (1404 ه‍. ق). تفسیرالقمی،جلد 2، قم: مؤسسة دارالکتاب للطباعة و النشر.
[51]. ک‍اش‍ان‍ی‌، ح‍ب‍ی‍ب‌ال‍ل‍ه ‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (1404 ه‍. ق). تسهیل المسالک إلى المدارک فی رؤوس القواعد الفقهیة،قم: بی نا.
[52]. ک‍لین‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب‌ (1362 ش). الأصول من الکافی،جلد 7، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
[53]. م‍ج‍ل‍س‍ی‌، م‍ح‍م‍د‌ب‍اق‍رب‍ن‌ م‍حم‍دت‍ق‍ی (1403 ه‍. ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،جلد 10 و 23، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
[54]. ــــــــــ (1403 ه‍. ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبارالأئمة الأطهار،جلد 40، بیروت: مؤسسة الوفاء.
[55]. ــــــــــ (1407 ه‍. ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار،جلد 16، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
[56]. محقق حلی، ج‍ع‍ف‍رب‍ن‌ ح‍س‍ن‌ (1409 ه‍. ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام،جلد 4، تهران: انتشارات استقلال.
[57]. ــــــــــ (1412 ه‍. ق). النهایة و النکت،جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[58]. م‍ظف‍ر، م‍ح‍م‍درض‍ا (؟). أصول الفقه، جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[59]. م‍ف‍ی‍د، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (1410 ه‍. ق). ال‍م‍ق‍ن‍ع‍ه‌،قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[60]. م‍ق‍دس‌ اردب‍ی‍ل‍ی‌، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (1416 ه‍. ق). م‍ج‍م‍ع‌ ال‍ف‍ای‍ده‌ و ال‍ب‍ره‍ان‌ ف‍ی‌ ش‍رح‌ ارش‍اد الاذه‍ان،جلد 13، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[61]. م‍غ‍ن‍ی‍ه‌، م‍ح‍م‍دج‍واد (1421 ه‍. ق). فقه الإمام جعفر الصادق علیه السلام،جلد 6، قم: مؤسسة أنصاریان للطباعة و النشر.
[62]. م‍وس‍وی‌ خ‍وان‍س‍اری‌، اح‍م‍د (1405 ه‍. ق). جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع،جلد 7، تهران: کتابفروشى صدوق.
[63]. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1386). تقریرات الحدود و التعزیرات [منبع الکترونیکی]،جلد 1، قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
[64]. ــــــــــ (1412 ه‍. ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود،جلد 1، قم: دار القرآن الکریم.
[65]. م‍وم‍ن‌ ق‍م‍ی‌، م‍ح‍م‍د (1422 ه‍.ق). مبانی تحریر الوسیلة،جلد 2، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قده).
[66]. م‍ن‍ت‍ظری‌، ح‍س‍ی‍ن‍ع‍ل‍ی‌ (؟). ک‍ت‍اب‌ ال‍ح‍دود ف‍ی‌ م‍ب‍اح‍ث‌ ال‍زن‍ا و ال‍ل‍واط و ال‍س‍ح‍ق‌ و ال‍ق‍ی‍اده‌،قم: دارال‍ف‍ک‍ر.
[67]. نجفی، هادی (1423 ه‍. ق). موسوعة أحادیث أهل البیت (ع)،جلد 8، بیروت: دار إحیاء التراث العربی للطباعة و النشر و التوزیع.
[68]. The Holy bible, (1976). Pasadena: Giant Print
سایت‌ها
[70]. http://www.tohid.ir/fa/index/lessonview?aId=3730                         (28/3/1396)