نقش قرائات منقول از ائمه (ع) در برداشت‌های فقهی شیعه مطالعه موردی آیه 95 سوره مائده

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد؛

چکیده

تحلیل روایات مشتمل بر قرائات منسوب به ائمه (ع) و بررسی زمینه‌ی صدور آنها شایسته پژوهشی گسترده است. این مقاله گامی آغازین در این جهت است و بررسی کارکرد روایات ناقل قرائت ائمه(ع) در مقام استفاده حکم را هدف خویش کرده است. در این راستا، به بررسی نقش قرائت صادقین(ع) از آیه95 سوره مائده پرداخته و نتیجه گرفته است که فقیهان امامیه گرچه برداشت‌های خود را بر این قرائت متمرکز نکرده‌اند، اما حکمی که بر اساس دیگر روایات در تعیین کفاره صید در حال احرام بدان دست یافته‌اند، عملا با نتیجه حاصل از قرائت منقول از صادقین(ع) همسو بوده است. در نتیجه اخبار آحاد مشتمل بر قرائت اهل بیت(ع) نیز می‌توانند همچون سایر اخبار آحاد، در صورت برخورداری از شرایط لازم، در پژوهش‌های فقهی مورد استفاده قرار گیرند و نباید صرفا به این جهت که در قالب بیان قرائت مطرح شده‌اند، تمام آنها را کنار نهاد؛ چه‌اینکه مضمون روایت محل بحث نیز با ویژگی‌های رسم‌الخط مصاحف برجای مانده از عصر امام صادق(ع) و فتاوای فقیهان شیعه و اهل سنت تأیید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of the Readings Quoted from Imams (A.S.) in the Shi’ite Legal Interpretations A Case Study of the Qur’an, 5: 95

نویسنده [English]

  • Elaheh Shahpasand
Assistant Professor, University of Sciences and Knowledge of the Qur’an, Faculty of Qur’an’s Teacher Training, Mashhad
چکیده [English]

Analysis of the reports that include Readings attributed to Imams (A.S.) and the examining the grounds that led to their emergence requires a comprehensive research. This article is the first step to achieve this goal, by which we have tried to show what roles the reports that transmit Imams Reading have played in issuing a legal order. As a result, we have addressed the function of Ṣādiqayn’s Reading in the Qur’an 5: 95, and concluded that even if Imāmī jurisprudents didn’t focus their interpretations on this Reading alone, their ruling about atonement of hunting while at the pilgrimage that is based on the other reports of Imams are in line with the Reading quoted from Ṣādiqayn. Thus, those single transmissions that include the Reading of Imams, like other single reports, can be used in the Jurisprudential researches, provided that they possess required conditions. One cannot put them aside only because of their being set forth in the form of Reading, for the content of the Reading in question is supported by consonantal outline of the codifications of Imam Ṣādiq’s age and by the fatwas of the Shi’ites and the Sunnis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • 5: 95
  • order and profession
  • error of scribes
  • possessor of justice
  • Shi’ite jurisprudence
  • the Readings quoted by Imams

مراجع

‏‫[1]. ابن أبی حاتم. (۱۴۱۹). تفسیر القرآن العظیم. (أسعد محمد الطیب، ویراستار). المملکة العربیة السعودیة: مکتبة نزار مصطفی الباز.

‏‫[2]. ‏‫ابن اثیر، مجدالدین. (۱۳۹۹). النهایة فی غریب الحدیث والأثر. (زاوی ـ طناحی، ویراستار). بیروت: المکتبة العلمیة.

‏‫[3]. ‏‫ابن بابویه، محمد بن علی. (۱۴۱۳). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

‏‫[4]. ‏‫ابن جنی، عثمان. (۱۴۲۰). المحتسب. (ناصف، شلبی، ویراستار). وزارة الأوقاف ـ المجلس الأعلی للشئون الإسلامیة.

‏‫[5]. ‏‫ابن حنبل، احمد. (۱۴۰۳). فضائل الصحابة. (وصی الله محمد عباس، ویراستار). بیروت: مؤسسة الرسالة.

‏‫[6]. ‏‫ابن خالویه. (بی‌‌تا). مختصر فی شواذ القرآن. قاهره: مکتبة المتنبی.

‏‫[7]. ‏‫ابن عربی، محمد. (بی‌تا). احکام القرآن. (علی محمد بجاوی، ویراستار). بیروت: دارالجیل.

‏‫[8]. ‏‫ابن مجاهد، ابوبکر. (۱۴۰۰). السبعة فی القراءات. (شوقی ضیف، ویراستار). مصر: دار المعارف.

‏‫[9]. ‏‫بحرانی، هاشم. (۱۴۰۵). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

‏‫[10]. ‏‫بیضاوی، عبدالله. (۱۴۱۸). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. (محمد مرعشلی، ویراستار). بیروت: دار احیاء التراث العربی.

‏‫[11]. ‏‫پاکتچی، احمد. (۱۳۹۲). پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).

‏‫[12]. ‏‫پاکتچی، احمد. (بی‌تا). حدیث. دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۲۰، ۲۳۴ـ۲۸۰.

‏‫[13]. ‏‫تنکابنی، محمد. (۱۳۸۵). إیضاح الفرائد. تهران: مطبعه الاسلامیه (اخوان کتابچی).

‏‫[14]. ‏‫حائری، کاظم. (۱۴۱۵). القضاء فی الفقه الإسلامی. قم: مجمع اندیشه اسلامی.

‏‫[15]. ‏‫حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت(ع).

‏‫[16]. ‏‫حلی، حسن بن یوسف. (بی‌تا). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.

‏‫[17]. ‏‫خلف، نجم عبدالرحمن. (بی‌تا). استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث. مدینه: دار البشائر الإسلامیة.

‏‫[18]. ‏‫خویی، ابوالقاسم. (۱۴۱۰). المعتمد فی شرح المناسک. قم: دارالعلم ـ لطفی.

‏‫[19]. ‏‫دروش، فرانسوا. (۱۳۹۴). قرآن‌های عصر اموی. (مرتضی کریمی‌نیا و آلاء وحیدنیا، مترجم). تهران: هرمس.

‏‫[20]. ‏‫روحانی، سیدصادق. (۱۴۱۲). فقه الصادق(ع). قم: دارالکتاب.

‏‫[21]. ‏‫سزگین، فؤاد. (۱۴۱۱). تاریخ الثراث العربی. (محمود فهمی حجازی، مترجم) (ج ۱). الریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.

‏‫[22]. ‏‫شاه‌پسند، الهه. (۱۳۹۳). «دلالت و مصداق روایت اقرأ کما یقرأ الناس». پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال 47(ش2)، 221ـ245.

‏‫[23]. ‏‫طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان. (یزدی طباطبایی ـ رسولی، ویراستار). تهران: ناصر خسرو.

‏‫[24]. ‏‫طبری، ابو جعفر. (۱۴۲۰). جامع البیان فی تأویل القرآن. (احمد شاکر، ویراستار). بیروت: مؤسسة الرسالة.

‏‫[25]. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

‏‫[26]. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷‌). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

‏‫[27]. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۰). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی. بیروت: دار الکتاب العربی.

‏‫[28]. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷‌). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.

‏‫[29]. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۲۰). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول. قم: ستاره.

‏‫[30]. ‏‫علی، جواد. (۱۴۲۲). المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. دار الساقی.

‏‫[31]. ‏‫عمر، احمد؛ و مکرم، عبدالعال. (۱۴۰۸). معجم القراءات القرآنیة. کویت: مطبوعات جامعة کویت.

‏‫[32]. ‏‫عیاشی، محمد بن مسعود. (۱۳۸۰). التفسیر. (هاشم رسولی، ویراستار). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.

‏‫[33]. ‏‫فاضل جواد. (۱۳۶۵). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام. (کشفی و شریف زاده، ویراستار). تهران: مرتضوی.

‏‫[34]. ‏‫فاضل مقداد. (۱۳۷۳). کنز العرفان فی فقه القرآن. (شریف‌زاده ـ بهبودی، ویراستار). تهران: مرتضوی.

‏‫[35]. ‏‫فراء، یحیی بن زیاد. (بی‌تا). معانی القرآن. (أحمد یوسف النجاتی وآخرون، ویراستار). مصر: دار المصریة للتألیف والترجمة.

‏‫[36]. ‏‫فیض کاشانی، محمدمحسن. (۱۴۰۶). الوافی. اصفحان: کتابخانه امیرالمؤمنین(ع).

‏‫[37]. ‏‫کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۸۷). الکافی. قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.

‏‫[38]. ‏‫کیاهراسی، علی بن محمد. (۱۴۲۲). احکام القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.

‏‫[39]. ‏‫لاری، عبدالحسین. (۱۴۱۸). التعلیقة علی ریاض المسائل. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.

‏‫[40]. ‏‫مازندرانی، مولی صالح. (۱۴۲۹). شرح فروع الکافی. (محمودی ـ درایتی، ویراستار). قم: دارالحدیث.

‏‫[41]. ‏‫مجلسی، محمدباقر. (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. (هاشم رسولی، ویراستار). تهران ـ ایران: دار الکتب الاسلامیه.

‏‫[42]. ‏‫مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۶). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

‏‫[43]. ‏‫مجلسی‌، محمدتقی‌. (۱۴۰۶). روضه‌ المتقین‌ فی‌ شرح‌ من‌ لا یحضره‌ الفقیه‌. قم: کوشانبور.

‏‫[44]. ‏‫مغربی، قاضی نعمان. (بی‌تا). دعائم الإسلام. قم: ۱۳۸۵.

‏‫[45]. ‏‫مقدس اردبیلی. (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن. (محمدباقر بهبودی، ویراستار). تهران: المکتبة الجعفریة.

‏‫[46]. ‏‫نجاشی. (۱۳۶۵). رجال النجاشی‏. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم المشرفه‏.

‏‫[47]. ‏‫نجفی، محمد حسن. (۱۴۰۴). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. (قوچانی، آخوندی، ویراستار). بیروت: دار احیاء التراث العربی.

‏‫[48]. ‏‫نراقی، مولی احمد. (۱۴۱۵). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع).

‏‫[49]. ‏‫نسائی، احمد. (۱۴۲۱). السنن الکبری. (حسن شلبی، ویراستار). بیروت: مؤسسة الرسالة.

‏‫[50]. ‏‫نسفی، عبدالله بن احمد. (۱۴۱۶). مدارک التنزیل و حقایق التاویل. بیروت: دارالنفائس.

[51]. Kohlberg, Etan & Mohammad Ali Amir-Moezzi, Revelation and Falsification, Leiden: Brill, 2009.

فقه و مبانی حقوق اسلامی

دوره 51، شماره 1
بهار و تابستان 1397
صفحه 111-130

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار