حق الطاعة و پاسخ برخی از نقدهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته‌ی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزوی

2 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران؛

چکیده

یکی از مباحثی که در اصول فقه مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارت است از چیستی حکم عقل در موارد شک در وجود تکلیف الزام‌آور از ناحیه خداوند. برخلاف نظر رایج میان اصولیان که در این باره به برائت عقلی قائل شده‌اند، دو تن از اصولیان معاصر یعنی شهید آیت الله صدر و آیت الله محقق داماد (ره) حکم عقل را در این باره لزوم احتیاط دانسته‌اند، که دیدگاه شهید صدر تحت عنوان نظریه حق‌الطاعة مورد توجه و نیز نقد دانشمندان قرار گرفته است. در این مقاله با طرح دیدگاه شهید صدر و مرحوم محقق داماد (ره)، مقایسه‌ای بین این دو تبیین از نظریه حق‌الطاعة صورت گرفته و نکات و نقدهایی پیرامون آنها مطرح شده است. سپس یکی از مهمترین نقدهایی که درباره نظریه حق‌الطاعة مطرح شده، یعنی نقد آیت الله آملی لاریجانی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده به ایرادات طرح شده پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. اسلامی، رضا، (1386ش)، نظریه حق الطاعة، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص22.
[2]. اصفهانی نجفی، محمد تقی، (1429)، هدایة المسترشدین، چاپ دوم، جلد3، قم، موسسة النشر الاسلامی، ص558.
[3]. حائری، سید کاظم، (1408)، مباحث الأصول (تقریرات درس شهید صدر)، جلد3، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ص328.
[4]. حائری، سید علی اکبر، (؟)، «بررسی نظریه حق الطاعه»، مجله فقه اهل بیت(ع)،  قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، شماره17ـ18، ص 133ـ178.
[5]. حکیم، سید عبدالصاحب، (1416)، منتقی الاصول (تقریرات درس آیت الله سید محمد روحانی)، جلد4، قم، الهادی، ص437.
[6]. شبیری زنجانی، سیدموسی، (1419)، کتاب النکاح، جلد2، قم، موسسه رأی پرداز، ص715.
[7]. صدر، سید محمد باقر، (1423)، دروس فی علم الأصول؛ الحلقة الثالثة (با ملحقات سید علی اکبر حائری)، قم، مجمع الفکر، ص420ـ422.
[8]. ــــــــــــ ، (1418)، دروس فی علم الأصول، چاپ پنجم، جلد2، قم، انتشارات اسلامی.
[9]. طاهری اصفهانی، سید جلال الدین، (1382ش)، المحاضرات (تقریرات درس آیت الله سید محمد محقق داماد)، جلد2، اصفهان، مبارک، ص237.
[10]. طوسی، محمدبن‌حسن، (1417)، العدة فی اصول الفقه، قم، ناشر: محمد تقی علاقبندیان.
[11]. قدسی، احمد، (1428)، انوار الاصول (تقریرات درس آیت الله مکارم شیرازی)، چاپ دوم، جلد3، قم، مدرسه امام علی ابن ابی طالب (ع)، ص45.
[12]. لاری، سید عبدالحسین، (1418)، التعلیقة علی فرائد الاصول، جلد2، قم، کنگره بزرگداشت، ص270.
[13]. لاریجانی آملی، صادق، (1381ش)، «نظریه حق الطاعة»، مجله پژوهشهای اصولی، شماره 1، پاییز، ص11ـ26.
[14]. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، (1431)، اضواء و آراء، جلد2، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ص332.
[15]. ــــــــــــــ ، (1417)، بحوث فی علم الاصول(تقریرات درس شهید صدر)، چاپ سوم، جلد5، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.