امکان سنجی اصطیاد قاعده فقهی حسن نیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها

چکیده

قواعد فقهی در یک تقسیم‌بندی به دو بخش منصوص و اصطیادی تقسیم می‌شوند. در قواعد اصطیادی برخلاف قواعد منصوص، نص قرآنی یا روایی که تمام مفاد قاعده را دربر بگیرد و جامع و مانع باشد، وجود ندارد و فقه پژوهان آنها را از مجموعه‌ای از آیات و روایات که من حیث‌المجموع مفاد قاعده را ثابت می‌کند، اصطیاد می‌کنند. پژوهش حاضر درباره بررسی تطابق اصل رومی ژرمنی حسن‌نیت با فقه امامیه و امکان سنجی اصطیاد قاعده فقهی حسن‌نیت است. برخی محققین با استناد به وجود مصادیق اصل حسن‌نیت در فقه امامیه خصوصا در فقه العقود، قائل به وجود این اصل در فقه هستند. در این پژوهش با نقد این دیدگاه به این نتیجه می‌رسیم در خصوص حسن‌نیت امکان اصطیاد قاعده فقهی حسن‌نیت به صورت کلی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


[1]. اصفهانی، سید ابوالحسن (1419ق)، وسیله الوصول الی حقایق الاصول، به تقریر حسن سیادتی، قم: انتشارات اسلامی.
[2]. امامی، اسدالله (1349)، مطالعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه، تهران: چاپخانه مولوی.
[3]. امینی، منصور و یحیی ابراهیمی (1390)، «حسن‌نیت در قراردادها: از نظریه تا عمل؛ نگاهی به موضوع در نظام حقوقی کامن‌لا»، مجله حقوق تطبیقی، دوره 2، شماره 2، زمستان، صص 43ـ23.
[4]. انصاری، مرتضی (1415ق)، المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
[5]. الماسی، نجاد علی(1384)، تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
[6]. بهبهانی، محمدباقر (1415ق)، الفوائد الحائریّة، قم: بیجا.
[7]. جبعی عاملی، حسن بن شهید ثانی (1376)، معالم الاصول، قم: قدس.
[8]. جعفری، علی و محمدرضا رهبرپور (1393)، «بررسیانطباقمسؤولیتپزشکدرفقهامامیهبااصلحسن‌نیت»،فصلنامهفقهپزشکی،سال ششم، شماره 20  و 21، پاییز و تابستان، صص 64ـ37.
[9]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1382)، فرهنگ عناصر شناسی، تهران: گنج دانش.
[10]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378)، حقوق تعهدات، تهران: گنج دانش.
[11]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1380)، حقوق اموال، تهران: گنج دانش.
[12]. حائری یزدی عبدلکریم (بی‌تا)، درر الفوائد، ج1، قم: چاپخانه مهر.
[13]. حر عاملی، محمد بن حسن، (1412ق) وسایل الشیعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
[14]. حیدری، علی‌نقی (1381)، اصول الاستنباط، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
[15]. ‌خمینی، سیدروح الله، (1415ق) البیع، قم: مؤسسۀ اسماعلیلیان.
[16]. خویی، سیدابوالقاسم (1377)، مصباح الفقاهه، ج1، قم: مکتبه الدواری.
[17]. خویی، سید ابوالقاسم (1422ق)، محاضرات فی اصول الفقه (ج46 از موسوعه الامام خویی)، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام خویی.
[18]. سبحانی جعفر (1381)، الموجز فی اصول الفقه، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
[19]. شهید ثانی، زین الدین بن علی العامل الجبعی، (1417ق)  الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، قم: مؤسسه مطبوعاتی‌اسماعیلیان.
[20]. صفایی، سیدحسین و همکاران (1384)،  حقوق بیع بین‌المللی، تهران: دانشگاه تهران.
[21]. صفایی، سیدحسین (1375)، مقالاتی درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، تهران: میزان.
[22]. علامه حلی(1371)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج2، قم: انتشارات اسلامی.
[23]. علیدوست، ابوالقاسم (1384) فقه و عرف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
[24]. علیزاده، مهدی (1382)، احکام سوء عرضه در حقوق اسلامی، زیرنظر دکتر مصطفی محقق داماد، مشهد: دانشگاه رضوی.
[25]. علیزاده، مهدی (1384)، «مبانی اصل حسن‌نیت»، مجلۀ الاهیات و حقوق، ش16 و 15، بهار و تابستان صص 95ـ 126.
[26]. فاضل لنکرانی، محمدجواد (1388)، درس بیع،
http://www.fazellankarani.com/persian/lesson/3223
[27]. قمی، ابوالقاسم، (1378) قوانین الاصول، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
[28]. کاتوزیان، ناصر و محمدهادی عباس‌زاده (1392)، «حسن‌نیت در حقوق ایران»، فصلنامه حقوق، دوره43، شماره3، پاییز، صفحه 186ـ176.
[29]. کاتوزیان، ناصر (1380)، عقود معین، تهران: انتشار.
[30]. کاتوزیان، ناصر (1384)، قواعد عمومی قراردادها، ج 2، تهران: انتشار.
[31]. کاویانی، کورش (1383)، حقوق اسناد تجاری، تهران: میزان.
[32]. محقق حلی، (1409ق) شرائع السلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات استقلال.
[33]. موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1381)، «مسئولیت کیفری و مدنی پزشک»، متین، ش 14، بهار، صص 34ـ5.
[34]. ناجی ملاصالح، عبدالجبار، (1395ق) مبدأ حسن النیه فی تنفیذ العقود، بغداد: دارالرساله للطباعه.
[35]. نجفی، محمدحسن، (1376) جواهرالکلام، ج42، تهران: دارالکتب اسلامیه.
[36]. نقیبی، سیدابوالقاسم و همکاران (1392)، «جایگاه حسن‌نیت در عقد وکالت»، دانش حقوق مدنی، دوره 2 شماره 1، تابستان و پاییز، صفحه 39ـ49.
[37]. وائل، مارگاریت (1375)، «حسن‌نیت»، غلامعلی سیف، کانون وکلا، ش10، صص 186ـ209.
[38]. Powers, Paul (1999), defining the Undefinable: Good faith and the United nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Journal of Law and Commerce Available at:  <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/powers.html>
[39]. Storme, Matthias (2003), Good faith and the contents of contracts in European Private law, Available at: <http://www.ejcl.org/71/abs71-1.html<