امکان سنجی فسخ قرارداد رحم جایگزین از سوی اطراف مؤثر در آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، پژوهشگر مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

3 دانشجوی دکتری رشته فقه و حقوق جزا، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

رحم جایگزین از شیوهای نوین درمان ناباروری است که در بیشتر موارد با بستن قرارداد میان زوجین نابارور، زن حامل و مؤسسه درمانگر همراه است. از آن جا که فرزنددار شدن عملی اختیاری است و زوج نابارور نمی‌توانند بدون کمک گرفتن از روش‌های کمکی تولید مثل، از جمله رحم جایگزین، فرزنددار شوند؛ برای فقه پژوهان این پرسش مطرح است: آیا همان گونه که زوجین نابارور با اراده سلول تخم خود را برای تولد انسان در اختیار مؤسسه درمانگر قرار می‌دهند تا در رحم زن حامل مستقر شود و مؤسسه درمانگر و زن حامل هم با اراده در این فرایند مؤثرند، هریک از این افراد می‌توانند در فاصله زمانی استقرار سلول تخم (جنین) در رحم زن حامل تا زایمان وی، از تصمیم خود برگردند و با برهم زدن قرارداد با زن حامل ، از ایجاد جنین یا تولد فرزند جلوگیری کنند.
بررسی برهم زدن قرارداد رحم جایگزین در قالب اقاله، فسخ ناشی از اِعمال خیار شرط، خیار تخلف وصف و خیار تخلف فعل نشان می‌دهد که اقاله یا فسخ این قرارداد از سوی هریک از اطراف مؤثر در آن پس از شانزده هفتگی که جنین دارای روح می‌شود، در هیچ صورت جایز نیست. برهم زدن قرارداد از هفته صفر تا هفته شانزدهم تنها در صورتی امکان دارد که جنین را در این فاصله زمانی، شخص انسانی ندانیم.

کلیدواژه‌ها


[1].  قرآن کریم
[2]. آخوندی، محمدمهدی و بهجتی اردکانی، زهره؛ (1387). رحم جایگزین، تعریف، انواع و ضرورت استفاده از آن در درمان ناباروری، مجموعه مقالات رحم جایگزین، چاپ دوم، تهران، سازمان سمت.
[3]. ابن بابویه، محمد بن علی؛ (1413ه‍‌.). من لایحضره الفقیه. علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[4]. ابن عربی، محمد بن عبدالله؛ (1424 ه‍‌.). أحکام القرآن. محمدعبدالقادر عطا، چاپ سوم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[5]. اراکی، محمدعلی؛ (1414 ه‍‌.). الخیارات. ‌قم، مؤسسه در راه حق.
[6]. انصاری، مرتضی بن محمد؛ (1415ه‍‌.) کتاب المکاسب. قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
[7]. ایروانی، علی بن عبدالحسین؛ (1406ه‍‌.) حاشیة المکاسب‌. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[8]. بجنوردی، سیدحسن؛ (1419ه‍‌) القواعد الفقهیة. مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، قم، نشر الهادی.
[9]. خویی، سید ابوالقاسم و تبریزی، جواد؛ (1427ه‍‌.) فقه الأعذار الشرعیة و المسائل الطبیة من صراط النجاة. قم، دار الصدیقة الشهیدة سلام الله علیها‌.
[10]. دلیر راد، محمد و دیگران؛ (1387). چالش‌های اخلاقی و مذهبی پیرامون رحم جایگزین. چاپ دوم، مجموعه مقالات رحم جایگزین، تهران، سازمان سمت،.
[11]. سبزواری، سیدعبدالاعلی؛ (1413ه‍‌.). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. چاپ چهارم، قم، مؤسسه المنار.
[12]. شاهرودی، سید محمود و دیگران؛ (1423ه‍‌.). موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل‌البیت علیهم‌السلام‌. قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام‌.
[13]. شهیدی، مهدی؛ (1388). سقوط تعهدات، چاپ نهم، تهران، انتشارات مجد.
[14]. صادقی مقدم، محمدحسن؛ «نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور، مبانی فقهی و بایسته‌های قانون»، فصلنامه مفید، 1383، شماره 46، 60ـ31.
[15]. قرطبی، محمد بن احمد؛ (1423 ه‍‌.). الجامع لأحکام القرآن. هشام سمیر البخاری، ریاض: دار عالم الکتب.
[16]. کاتوزیان، ناصر؛ (1383). مبانی حقوق عمومی، چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
[17]. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛(1407ه‍‌). الکافی، علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[18]. گرجی، ابوالقاسم و دیگران؛ (1384). بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران.
[19]. گلپایگانی، سیدمحمدرضا؛ (1413ه‍‌). ارشاد السائل‌. چاپ دوم، بیروت، دار الصفوة.
[20]. مفید، محمد بن محمد؛ (1413ه‍‌). المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
[21]. نظری توکلی، سعید و جوانمرد فرخانی، ابراهیم؛ «استقرار رحم و تأثیر آن بر احکام مترتب بر جنین در فقه اسلامی و حقوق موضوعه». فصلنامه فقه پزشکی، زمستان1390 و بهار 1391. سال سوم و چهارم،  دوره 3ـ4، شماره 9 و 10، 37ـ63.
[22]. نظری توکلی، سعید؛ «درآمدی بر مبانی حقوقی درمان ناباروری»، فصلنامه مطالعات اسلامی، مشهد، 1386، شماره 75، 175ـ223.
[23]. نظری توکلی، سعید؛ (1385). حضانت کودکان در فقه اسلامی. تهران، سازمان سمت.
[24]. نظری توکلی، سعید؛ (1381). مسائل مستحدثه پزشکی2، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
[25]. Barry, V. Bioethics in a Cultural Context (2011): Philosophy, Religion, History, Politics, Cengage Learning; 71.
[26]. Cook, R.  Day Sclater, SH. Kaganas F. Surrogate Motherhood (2003): International Perspectives, Hart Publishing; 99-100
[27]. Speroff MD, Leon; Fritz MD, Marc A (2004); Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility. Lippincott Williams & Wilkins.
[28]. Steptoe, P.C. Edwards, R.G (1978). Birth after the re-implantation of human embryo.
[29].Templeton A, Fraser C, Thompson B (1990). The epidemiology of infertility in Aberdeen, British Medical Journal.