رابطۀ میان حسن ظاهر و عدالت انسان از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

چکیده

یکی از مسایل مورد بحث نزد فقهای امامیه، نقش حسن ظاهر در کشف عدالت انسان است برخی بر آنند که حسن ظاهر برای اثبات عدالت کافی است و نیازی به جستجو و تحقیق از حالات باطنی فرد نمی‌باشد و برخی حسن ظاهر را کشف کنندۀ عدالت نمی‌دانند. در این نوشتار ضمن بازخوانی کلمات فقها و بررسی دلایل، اثبات شده که دلایل کاشفیت حسن ظاهر از عدالت که مشتمل بر چند روایت صحیح است، هم از نظر سند و هم از نظر دلالت تمام و هماهنگ با اعتبار عقلی است. این در حالی است که دلایل مخالفان تمام به نظر نمی‌رسد، د لالت روایات مورد استناد مخدوش و اصل مورد ادعا در این مسأله جایگاهی ندارد، در نتیجه حسن ظاهر انسان برای اثبات عدالت وی کافی است، حسن ظاهری که پس از دقت و مقداری بررسی به دست آید به گونه‌ای که فریبکار از غیر فریبکار شناخته شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن برّاج، قاضی عبدالعزیز، (1406ق). المهذّب، جلد2، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
[2]. ابن فارس، أحمد، (1404ق). معجم مقاییس اللّغة، جلد2، قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
[3]. ---------- (1404ق). معجم مقاییس اللّغة، جلد3، قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
[4]. ابن منظور، محمدبن مکرّم، (؟)، لسان العرب، جلد 13، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[5]. انصاری، شیخ مرتضی، (1374ش). کتاب المکاسب، چاپ سوم، جلد3، قم، دهاقانی.
[6]. بحرانی، یوسف، (1430ق). الحدائق الناضره، چاپ دوم، جلد 10، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
[7]. تجلیل تبریزی، ابوطالب، (1363ش). معجم الثقات، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
[8]. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1419ق). الصحاح، جلد2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[9]. ---------- (1419ق). الصحاح، جلد5، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[10]. حرّ عاملی، محمدبن حسن، (1432ق). وسائل الشیعة و مستدرکها، جلد 7، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[11]. ---------- (1432ق). وسائل الشیعة و مستدرکها، ج21، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[12]. حسینی عاملی، سید محمد جواد، (1422ق). مفتاح الکرامه، جلد 8، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[13]. زمخشری، محمود بن عمر(؟)، الکشّاف، جلد1، بی جا، نشر أدب الحوزه. 
[14]. سبزواری، محدباقر، (1423ق). کفایة الفقه، جلد 1، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[15]. سیوطی، جلال‌الدّین (1421ق). الدّر المنثور فی‌التّفسیر بالمأثور، جلد2، بیروت، دارإحیاء التّراث العربی.
[16]. شهید اول، محمدبن مکّی عاملی، (1412). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، جلد1، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[17]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1429ق). الروضة البهیّة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چاپ پنجم، جلد 1، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
[18]. طباطبائی، سیدعلی، (1422ق). ریاض المسائل، جلد15، قم، مؤسسة آل البیت.
[19]. طباطبائی حکیم، محسن، (1404ق). مستمسک العروة، جلد1، قم، مکتبة المرعشی النجفی.
[20]. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، (1424ق). العروة الوثقی، چاپ دوم، جلد 1، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[21]. طبرسی، فضل بن حسن (1430ق). مجمع البیان، جلد 3، نجف، مکتبه دار المجتبی.
[22]. طوسی، محمدبن حسن، (1417ق). کتاب الخلاف، جلد6 ، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[23]. ------------ (؟). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 8، بی جا، المکتبة المرتضویه.
[24]. ------------ (1417ق). النهایه و نکتها، چاپ دوم، جلد 2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[25]. علامه حلی، حسن بن یوسف، (1422ق). خلاصة الاَقوال فی معرفة الرجال، چاپ دوم، بی جا، مؤسسة نشر الفقاهه.
[26]. ----------- (1418ق). قواعدالأحکام، جلد 3، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[27]. ----------- (1375ش). مختلف الشیعه، جلد 3، قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
[28]. علامه طباطبائی، سیدمحمدحسین(1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوّم، جلد5، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
[29]. ---------- (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوّم، جلد 18، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
[30]. فاضل لنکرانی، شیخ محمد، (1424ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله، چاپ چهارم، جلد 1، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار.
[31]. فاضل هندی، محمدبن حسن اصفهانی، (1422ق). کشف اللثام، چاپ دوم، جلد 10، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[32]. مامقانی، محمدرضا، (1412ق). معجم الرموز و الإشارات، بیروت، دارالمورّخ العربی.
[33]. محقق اردبیلی، احمد، (1418ق). مجمع الفائدة و البرهان، چاپ چهارم، جلد2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[34]. مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1410ق). المقنعه، چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[35]. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، (1363 ش). تفسیر نمونه، چاپ هشتم، جلد 4، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
[36]. موسوی خمینی، سید روح الله، (1379 ش). تحریرالوسیله، جلد 1، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[37]. موسوی خوئی، سیّد ابوالقاسم، (؟). التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر میرزاعلی غروی تبریزی، چاپ دوم، جلد 1، قم، مؤسسة آل البیت.
[38]. موسوی سبزواری، سید عبدالأعلی، (1430ق). مهذّب الأحکام، جلد 1، قم، دارالتفسیر.
[39]. موسوی عاملی، سید محمد، (1410 ق). مدارک الأحکام، جلد 4، قم، مؤسسة آل البیت.
[40]. نجاشی، احمدبن علی، (1407ق). رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[41]. نجفی، محمدحسن، (1429 ق). جواهر الکلام، چاپ دوم، جلد 13، قم، مؤسسة النشر الاسلامی