تحلیل فقهی ـ حقوقی سرقفلی در قانون موجر و مستأجر مصوب سال 1376

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

 
هرچند در حقوق موضوعه ایران حق سرقفلی با عنوان "حق کسب و پیشه و یا تجارت" در قانون موجر و مستأجر سال 1339 شناسایی و در قانون موجر و مستأجر سال 1356 با عنوان "حق کسب یا پیشه یا تجارت" مورد حمایت بیشتری  قرار گرفته است؛ اما صاحب نظران حقوق اسلامی شرایط شناسایی این حق را مغایر با قواعد فقه اسلامی، به ویژه اصل حرمت تصرف در مال غیر بدون رضایت مالک توصیف کرده و مشروعیت آن را مورد تردید قرار داده‌اند. از این رو، شورای نگهبان حق مزبور را فاقد عنوان شرعی اعلام کرد. بااین حال، به واسطه رواج این حق در رابطه موجر و مستأجر اماکن تجاری در عرف بازار، در قانون موجر ومستأجر سال 1376 عنوان یادشده به حق سرقفلی تغییر یافت و مشروعیت آن مورد توجه قرار گرفت؛ هرچند ابعاد حقوقی این حق و شرایط آن و مدیریت حقوقی روابط موجر و دارنده حق مورد بحث قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها


[1].  اصفهانی، محمد حسین ( 1409 ه‍ ق). الإجارة، چ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[2]. انصاری، مرتضی بن محمد امین (1415 ه‍ ق). کتاب المکاسب، 6 جلد، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
[3]. باریکلو، علی رضا (1390). اموالوحقوقمالی، تهران، سمت.
[4]. بحرانی، محمد سند (۱۴۲۸ق). فقه المصارف و النقود، قم، محبین.
[5]. جزیری، عبد الرحمن و غروی، سیدمحمد و مازح، یاسر ( 1419 ه‍ ق). الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج 3، چ اول، بیروت، دار الثقلین.
[6]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1423 ه‍ ق). موسوعةالفقهالإسلامیطبقالمذهبأهلالبیتعلیهمالسلام، ج4، چ اول، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
[7]. حسینی حائری، سیدکاظم (1423 ه‍‌ ق). فقهالعقود، ج‌1، چ دوم، قم، مجمع اندیشه اسلامی.
[8]. حسینی روحانی، سید صادق (۱۳۸۴ق). المسائلالمستحدثة، قم. دارالفکر.
[9] . حلی، حسین ( 1415ه‍ ق). بحوثفقهیة، چ چهارم، قم، مؤسسة المنار.
[10]. شهیدالثانی، زین الدین بن علی عاملی (1413 ه‍ ق). مسالکالأفهامإلیتنقیحشرائعالإسلام، ج12، چ اول، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[11]. طباطبایی حکیم، سیدمحسن (1410ه‍ ق). منهاجالصالحین، ج2، چ اول، بیروت، دارالمعارف للمطبوعات.
[12]. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407 ه‍ ق). الخلاف، ج 3، چ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[13]. عبدی پورفرد، ابراهیم (1391). مباحثیتحلیلیازحقوقتجارت، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[14]. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1420 ه‍ ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، ج2، چ اول، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
[15]. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1425 ه‍ ق). جامع المسائل، چ اول، قم، انتشارات امیر قلم.
[16]. کاتوزیان، ناصر (1384). حقوقمدنی: عقودمعین ‏1، چاپ ششم، تهران، شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا و انتشارات مدرس.
[17]. کشاورز، بهمن (1381). بررسی تحلیلی قانون جدید روابط موجر و مستأجر 1376، تهران، نشرکشاورز.
[18]. محقق الثانی علی بن حسین عاملی کرکی (1414ه‍ ق ). جامعالمقاصدفیشرحالقواعد، ج‌4 جلد، چ دوم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
[19]. محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408 ه‍ ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[20]. مطهری، مرتضی (۱۳۸۱). مجموعه آثار استاد شهید مطهری: بخش فقه و حقوق، قم صدرا.
[21]. معروف حسنی، هاشم (۱۹۸۴). نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت، منشورات مکتبة هاشم.
[22]. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی (1427). فقهالشیعة: کتابالإجارة، چ اول، تهران، مرکز فرهنگی انتشارات منیر.
[23]. موسوی خمینی، سیدروح اللّٰه (1374). تحریرالوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم.
[24]. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم(1418). موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
[25]. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1410 ه‍ ق). منهاجالصالحین، قم، نشر مدینة العلم.
[26]. موسوی خویی، سید محمد تقی (1414 ه‍ ق). الشروط، چ اول، بیروت، دار المؤرخ العربی.
[27]. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا ( 1409). مجمع المسائل، چ دوم، قم، دارالقرآن الکریم.
[28]. منتظری، حسین علی (۱۳۸۳). رساله استفتاءات، ج1، چ اول، قم، نشر سایه.
[29]. وحید خراسانی، حسین (1428 ه‍ ق). منهاج الصالحین، ج3، قم، مدرسه امام باقر علیه‌السلام.
[30]. Annie Chamoulaud-Trapiers (2007). Titre Droit des affaires, Éditeur Editions Bréal.
[31]. Dfossez, Francoise Dekeuwer (1990). Droit commercial, Paris, Montchrstien.
[32]. Jean Cattaruzza (1997). Le gage sur fonds de commerce pratique du droit, Kluwer.
[33]. Jean Pierre Renard (2005). Titre Le guide du gérant de la SPRL, Editeur Edipro.
[34]. Guy Lambert (1971). Cour de droit civil, Paris, Maidonneuve.
[35].Nicole Ferry-Maccario(2006). Titre Gestion juridique de l'entreprise, Editeur Pearson Education France.
[36]. Mazeaud, Henri et Leon, par Francois Chabash (1985). Leçons de Droit Civil, Paris, Montchrstien.
[37]. Pascale Hainaut-Hamende, Gilberte Raucq (2005). Titre Les sociétés anonymes: Constitution et Fonctionnement, Volume 1, des sociétés anonymes, Larcier.