جستاری دربارۀ تأخیر در اجرای حد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشکدۀ حقوق- دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

برابر روایات، تأخیر در اجرای حد روا نیست. این روایات اغلب ناظر به حدود اصطلاحی تفسیر و تعبیر شده‌اند. این مقاله با واکاوی مضمون این روایات، آنها را به مطلق کیفرهای لازم‌الاجرا ناظر دانسته است. در واقع، لزوم اجرای متعارف کیفر پس از اثبات نهایی جرم، به حدود اصطلاحی اختصاص ندارد. باید همۀ مجازات‌ها را با رعایت اصل قطعیت کیفر اجرا کرد. به‌همین ترتیب در چارچوب رعایت اصل قطعیت اجرای کیفر مانعی ندارد که مصلحت، تأخیر اجرای کیفر را تجویز یا ایجاب کند. این مصالح به مواردی اختصاص ندارد که در نصوص برشمرده شده‌‌اند. مهم این است که تأخیر در اجرای کیفر، مصداق تضییع و ابطال حد و اهمال در اجرای آن نباشد. پس حد و تعزیر از جنبۀ تأخیر در اجرا با یکدیگر تفاوت ندارند. مقاله همچنین دامنۀ حکم عدم جواز تأخیر حد و تأخیر در فرض اجتماع مجازات‌ها را واکاوی کرده است.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن مجید
[2]. ابن فارس (1404ق). معجم مقاییس اللغه، جلد 2، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
[3]. ابن منظور (1408ق). لسان العرب، چاپ اول، جلد 3، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
[4]. انصاری دزفولی، مرتضی (1415ق). رساله فی منجزات المریض، تحقیق: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ مرتضی انصاری. در: تراث الشیخ الاعظم (21)، چاپ اول، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ مرتضی انصاری.
[5]. بکر‌بن عبدالله (1415ق). الحدود والتعزیرات عند ابن القیم، دراسه و موازنه، چاپ دوم، الریاض، دارالعاصمه.
[6]. حاجی‌ده‌آبادی، احمد (1387). قواعد فقه جزایی، چاپ اول، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 [7]. الحر العاملی، محمدبن الحسن (1401ق). وسائل الشیعه، جلد 11 و 18، تهران، انتشارات المکتبه الاسلامیه.
[8]. الحلی، ابن‌إدریس (بی‌تا). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، جلد 3، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[9]. الحلی، جعفربن الحسن (1408ق). شرایع‌الاسلام، تحقیق: محمّدعلی البقال، چاپ دوم، جلد 1 و 4، قم، اسماعیلیان.
[10]. الخوانساری، سید احمد (1405ق). جامع المدارک، تحقیق: علی اکبر غفاری، چاپ دوم، جلد 7، قم، اسماعیلیان.
[11]. السرخسی، شمس‌الدین (بی‌تا). المبسوط، چاپ دوم، جلد 20، بیروت، دارالمعرفه.
[12]. شریف کاشانی، حبیب‌الله (1404ق). تسهیل المسالک إلی المدارک فی رؤوس القواعد، قم، المطبعه العلمیه.
[13]. الصدوق، محمدبن علی‌بن الحسین (1404ق). من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر الغفاری، چاپ دوم، جلد 3 و 4، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[14]. الطباطبایی، السید محمد مهدی (بحرالعلوم) (1363). رجال السید بحرالعلوم، چاپ اول، تهران، مکتبه الصادق.
[15]. الطباطبایی الحائرى، سیدعلى (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، تحقیق: محمد بهره‌مند و دیگران‌، چاپ اول، جلد 16، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[16]. الطوسی، محمدبن الحسن (1387). الاستبصار، تحقیق: علی اکبر غفاری، چاپ اول، جلد 4، قم، دارالحدیث.
[17]. عاملی جبعی، حسن‌بن زین‌الدین (1362). معالم الدین و ملاذ المجتهدین، تحقیق: مهدی محقق، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبۀ تهران.
[18]. عزالدین‌بن عبدالسلام (بی‌تا). القواعد الکبری (قواعد الأحکام فی إصلاح الأنام). تحقیق: نزیه کمال حمّاد و عثمان جمعه ضمیریه، جلد 1، دمشق، دارالقلم.
[19]. القرطبی، محمدبن احمد (1420ق). الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، جلد 16، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[20]. الکلینی، محمدبن یعقوب (1387). الفروع من الکافی. تحقیق: علی اکبر غفاری، چاپ ششم، جلد 7، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[21]. المجلسی، محمد باقر (1403ق). بحارالانوار، چاپ دوم، جلد 44، بیروت، مؤسسة الوفاء.
[22]. المفید، محمدبن محمدبن النعمان (1430ق). المقنعه، چاپ پنجم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[23]. منتطری، حسینعلی (بی‌تا). کتاب الحدود، ج 1، قم، دارالفکر.
[24]. موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1412). الدر المنضود فی أحکام الحدود، جلد 2، تقریر: علی کریمی جهرمی، قم، دارالقرآن الکریم.
 [25]. النجفی، محمد حسن (1405ق). جواهرالکلام، جلد 41 و 42، تهران، دارالکتب الاسلامیّه.
 [26]. النراقی، مولی احمدبن محمد (1417ق) عوائد الایام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحرام والحلال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
[27]. النوری، میرزا حسین (1407ق). مستدرک‌الوسائل، چاپ اول، جلد 18، قم، آل‌البیت (ع).