اجرت‌المثل زوجه در فقه و حقوق ایران با نظر به قانون حمایت از خانواده 1391

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی

2 طلبۀ خارج فقه و دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

از جمله حقوق مالی که در فقه و حقوق ایران برای زوجه به رسمیت شناخته شده، اجرت‌المثل کارهای زوجه است. این موضوع ضمن سه ماده مطرح شده است: تبصرۀ الحاقی مادۀ 336 ق.م.، بند «ب» تبصرۀ 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و مادۀ 29 قانون حمایت خانوادۀ 1391. قانون حمایت خانواده موضوع اجرت‌المثل را به تبصرۀ مادۀ 336 ارجاع داده که طبق آن زوجه در هر زمانی استحقاق دریافت اجرت‌المثل کارهایی را که خارج از وظایف شرعیش و به دستور زوج انجام داده است دارد؛ مشروط بر اینکه این امور را با قصد تبرع انجام نداده باشد و عرف نیز برای آنها اجرت در نظر گرفته باشد. اما دستور زوج و قصد تبرع باید در دادگاه احراز شود؛ با توجه به محدودیت اثبات، قید احراز دستور زوج و قصد عدم تبرع زوجه، مانع جدی در رسیدن زوجه به این حق خواهد بود. در صورتی‌که دادگاه نتواند به اجرت‌المثل حکم کند، نوبت به بند «ب» تبصرۀ 6 می‌رسد و به نحله که به نحوی اجرت‌المثل محسوب می‌شود، حکم خواهد شد. این مقاله به شیوۀ توصیفی – تحلیلی، مبانی شرعی و قانونی اجرت‌المثل زوجه، زمان استحقاق و مطالبۀ آن را تبیین کرده و به نقد و بررسی مواد قانونی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


فارسی
1)   امامی، سید حسن (1384). حقوق مدنی، جلد 2، چاپ هجدهم، تهران، اسلامیه.
2) صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1392). مختصر حقوق خانواده، چاپ سی و پنجم، تهران، میزان.
3) عدل، مصطفی (1385). حقوق مدنی، چاپ دوم، قزوین، طه.
4) کاتوزیان، ناصر (1384). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، جلد 1، چاپ هشتم، تهران، گنج دانش.
5)     ـــــــــــــــ (1392). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سی و ششم، تهران، میزان.
6)     ـــــــــــــــ (1390). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: خانواده، چاپ هشتم، تهران، میزان.
7) محقق داماد، سید مصطفی (1390). بررسی فقهی حقوق خانواده، چاپ شانزدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
8) محمدی، مرتضی (1383). مقالۀ «طلاق و سهم زن از زندگی مشترک»، نشریۀ نامۀ مفید، شمارۀ 43.
9) مرکز تحقیقات فقهی (1381). مجموعه آرای فقهی قضایی در امور حقوقی، قم، بی‌نا.
10)                         قانون مدنی.
11)  قانون حمایت از خانواده مصوب 1/12/1391 مجلس شورای اسلامی.
12)  قانون اصلاح مقرارات مربوط به طلاق مصوب 28/8/1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام.
13) قانون تفسیر تبصره‌های 3 و 6 قانون مقررات مربوط به طلاق مصوب 3/6/1373 مجمع تشخیص مصلحت نظام.
عربی
14)                       آل عصفور بحرانى، یوسف‌بن احمد بن ابراهیم (1405). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، جلد 23 و 21، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
15) ابن بابویه قمی، محمد‌بن علی (شیخ صدوق) (1413). من لایحضره الفقیه، جلد 3، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
16) انصاری، مرتضی (شیخ انصاری) (1415). المکاسب، جلد 2، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
17) تبریزی، جواد‌بن علی (1426). منهاج‌الصالحین، جلد 2، قم، مجمع الامام المهدی.
18) حر عاملی، محمد‌بن حسن (1409). وسائل‌الشیعه، جلد 20، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
19) حسینی سیستانی، سید علی (1417). منهاج‌الصالحین، جلد 3، چاپ پنجم، قم، دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
20) حلی، جعفر‌بن حسن (محقق حلی) (1408). شرایع‌الاسلام، جلد 2، چاپ دوم، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
21) سبزواری، سید عبد‌الأعلی (1413). مهذب‌الاحکام، جلد 25، چاپ چهارم، قم، مؤسسۀ المنار.
22) طباطبایی، سید علی (1418). ریاض‌المسائل، جلد 9 و 10، قم، آل‌البیت.
23) طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم (1409). العروه الوثقى، جلد 2، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
24) طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1415). منهاج‌الصالحین، جلد 3، بیروت، دارالصفوه.
25) طباطبایی قمی، سید تقی (1423). الدلائل فی شرح منتخب‌المسائل، جلد 5، قم، کتابفروشی محلاتی.
26) طرابلسی، عبدالعزیز (قاضی ابن براج) (1406). المهذب، جلد 1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
27) طوسی، ابو جعفر محمد‌بن حسن(شیخ طوسی) (1387). المبسوط، جلد 3 و 8، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
28) عاملی، زین‌الدین ابن علی (شهید ثانی) (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد 2، قم، کتابفروشی داوری.
29) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413)، مسالک‌الافهام الی تنقیح شرائع‌الاسلام، جلد 8، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
30) فاضل موحدى لنکرانى، محمد (بی‌تا). جامع المسائل، جلد 1 و 2، چاپ یازدهم، قم، امیر قلم.
31) فاضل هندى اصفهانى، محمد‌بن حسن (1416). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، جلد 10، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
32) فیاض، محمد اسحاق (بی‌تا). تعالیق مبسوطه علی العروه الوثقی، جلد 10، بی‌جا، محلاتی.
33) ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا). منهاج‌الصالحین، جلد 3، بی‌جا، بی‌نا.
34) فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرایع، جلد 2، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
35) کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407). الکافی، جلد 5، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
36) مکارم شیرازی، ناصر (1424). کتاب‌النکاح، جلد 6، قم، مدرسۀ علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام.
37) موسوی بجنوردی، حسن (1419). القواعد الفقهیه، جلد 6 و 7، قم، الهادی.
38) موسوی خمینی، روح‌الله (امام خمینی) (بی‌تا). کتاب البیع، جلد 4، بی‌جا، بی‌نا.
39) موسوى گلپایگانى، سید محمد رضا (1409)، مجمع‌المسائل، جلد 5، چاپ دوم، قم، دارالقرآن الکریم.
40) نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، جلد 27، 28 و 43، چاپ هفتم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
41) نراقى، احمد‌بن محمد مهدى (1422). رسائل و مسائل، جلد 1، قم، کنگرۀ نراقیین ملا مهدى و ملا احمد.