مجازات سرقت پرندگان در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه مازندران

2 دکتری گروه فقه و اصول حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

با وجود اجماع فقها در حرزیت اموال به‌عنوان یکی از شرایط سرقت مستوجب حد، بعضی از فقها پرنده را استثنا کردند و اعتقاد دارند اگرچه پرنده در حرز نیز باشد، باز هم به‌دلیل وجود روایاتی در این زمینه، سرقت آن موجب اجرای حد قطع بر سارق نمی‌شود. در حالی‌که اکثریت فقها به‌دلیل ضعف سندی و دلالی روایاتی که مستند طرفداران قول به عدم اجرای حد قطع به‌طور مطلق بر سارق پرنده است، به اجرای حد قطع بر سارق پرنده در فرض محرز بودن پرنده رأی داده‌اند. پس از نقد و بررسی اقوال و ادلۀ فقها در این زمینه نتیجه می‌شود که روایت غیاث‌بن ابراهیم که از جملۀ روایات مستند قائلان به استنثای پرنده است، از نظر سند اعتبار دارد و از نظر دلالت نیز با توجه با ظاهرش مقتضی عدم اجرای حد قطع بر سارق پرنده به‌طور مطلق حتی در فرض احراز پرنده خواهد بود. لذا در نهایت این روایات به‌عنوان دلیل خاص منفصل، سبب تخصیص عموم آیۀ سرقت و عموم روایات وارده در باب سرقت می‌شوند، مبنی بر اینکه حد قطع بر سارق پرندگان به‌هیچ‌وجه اجرا نمی‌شود، حتی اگر پرندگان در حرز نیز بوده باشند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.
[2].آخوند خراسانى، محمد کاظم‌بن حسین (1430ق). کفایة الأصول، چاپ اول، ج 1، قم، بی‌نا.
[3].ابن طاووس، سید علی (1406ق). فلاح السائل و نجاح المسائل، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامى.
[4].اصفهانى، محمد حسین(1429ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، چاپ دوم، ج 2، بیروت، مؤسسۀ آل البیت (ع).
[5].ایروانى، على (1370ش). نهایة النهایة فی شرح الکفایة، چاپ اول، ج 1، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏.
[6].بحرالعلوم، سید محمد مهدی‌بن سید مرتضی (1363ش). الفوائد الرجالیه، چاپ اول، ج 1، تهران، مکتبة الصادق.
[7]. تبریزی، جواد‌بن علی (1416ق). ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، چاپ اول، ج 1، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
[8].----  (1417ق). أسس الحدود و التعزیرات، چاپ اول، قم، دفتر آیت‌الله تبریزی.
[9].---- . درس خارج فقه الحدود و التعزیرات، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخۀ خطی.
[10].تسترى کاظمینى، عبدالحسین‌بن محمد تقى (1330ش). الهدایة فی شرح الکفایة، چاپ اول، بغداد، مطبعه الآداب.
[11].جزایرى، محمد جعفر (1415ق). منتهى الدرایة فی توضیح الکفایة، چاپ چهارم، ج 1و 3، قم، مؤسسۀ دار الکتاب.
[12].حائری مازندرانی، محمد‌بن اسماعیل ‌(1416ق). منتهى المقال فی أحوال الرجال‌، چاپ اول، ج 1 و 2، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع).
[13].حر عاملی، محمد‌بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، چاپ اول، ج 28، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[14].---- (1412ق). هدایة الامة الی احکام الائمة، ج 8، مشهد، مجمع البحوت الاسلامیه.
[15].حسینی عاملى، سید جواد‌بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، چاپ اول، ج 10، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
[16].حلّى، حسن‌بن على‌بن داود (1383ق). الرجال، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[17].حلّی، حسن‌بن یوسف مطهّر، علّامه (1381ق). الخلاصه، چاپ دوم، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة.
[18].---- (1413ق). مختلف الشیعة، چاپ دوم، ج 9، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[19].---- (1412ق). منتهی المطلب، چاپ اول، ج 2، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة.
[20].حلّى، محمد‌بن منصور‌بن احمد، ابن ادریس (1410ق). السرائر، چاپ دوم، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
[21].حلّی، نجم‌الدین جعفر‌بن حسن، محقق اول (1408ق). شرائع الاسلام، چاپ دوم، ج 4، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
[22].---- (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر، چاپ اول، ج 1، قم، مؤسسۀ سید الشهداء (ع).
[23].خواجویی، محمد اسماعیل (1413ق). الفوائد الرجالیة، چاپ اول، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
[24].---- (1427ق). التعلیقة على الرسالة الصومیة، چاپ اول، قم، مؤسسۀ عاشوراء.
[25].خوانسارى، سید احمد‌بن یوسف (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ دوم، ج 7، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
[26]. راشد صیمرى، مفلح‌بن حسن (1420ق). غایة المرام فی شرح شرائع‌الإسلام، ج 4، چاپ اول، بیروت، دارالهادی.
[27].سبحانی، جعفر (بی‌تا). اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
[28].----. درس خارج اصول، بحث حجیت خبر واحد، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخۀ خطی.
[29].---- . درس خارج فقه القصاص و الدیات، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخۀ خطی.
[30].سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام، چاپ چهارم، ج 28، قم، دفتر آیت‌الله سبزواری.
[31].شبیرى زنجانى، سید موسى (1419ق). کتاب نکاح، چاپ اول، ج 1، قم، مؤسسۀ پژوهشى رأى‌پرداز.
[32].طباطبایی، سید على‌بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، ج 16، چاپ اول، قم، مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
[33].طوسی، ابوجعفر محمد‌بن حسن (1407ق). تهذیب‌الاحکام، چاپ چهارم، ج 10، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[34].---- (1427ق). الرجال، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
[35].---- (1417ق).  العدّة فی اصول الفقه، ج 1،قم، چاپخانۀ ستاره.
[36].---- (بی‌تا).  الفهرست‌، چاپ اول، نجف اشرف، المکتبة الرضویة‌.
[37].---- (1400ق). النهایة، چاپ دوم، بیروت، دار‌الکتاب العربی.
[38].عاملى، ابو جعفر محمد‌بن حسن (1419ق). استقصاء الاعتبار فی شرح‌الاستبصار، چاپ اول، ج 9، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[39].عاملى، زین‌الدین‌بن على، شهید ثانى (1413ق). مسالک‌الافهام، ج 14، چاپ اول، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه.
[40].عکبری، محمّد‌بن محمد‌بن نعمان، شیخ مفید (1413ق). المقنعة، چاپ اول، قم، کنگرۀ جهانی شیخ مفید (ره).
[41].فاضل لنکرانی، محمد (1422ق). تفصیل‌الشریعة فی شرح تحریرالوسیله (الحدود)، چاپ اول، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
[42].---- . درس خارج فقه الحدود و التعزیرات، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخۀ خطی.
[43].فاضل هندی، محمد‌بن حسن (1416ق). کشف‌اللثام، چاپ اول، ج 10، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[44].قمى، محمّد‌بن على‌بن بابویه، شیخ صدوق؛ (1413ق). کتاب من لایحضره‌الفقیه، چاپ دوم، ج 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[45].---- (1403ق). معانی الأخبار، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
[46].---- (1415ق). المقنع، قم، مؤسسۀ امام هادى (ع).
[47].کشّى، ابو عمرو محمد‌بن عمر ‌(بی‌تا). اختیار معرفة الرجال، مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد‌.
[48].کلینی، ابوجعفر محمد‌بن یعقوب؛ (1407ق). الکافی، چاپ چهارم، ج 7، تهران، دار‌الکتب الإسلامیة.‌
[49].مامقانی، عبدالله (1411ق). مقباس الهدایه فی علم الدرایه، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[50].---- (1350ق). نهایة‌المقال فی تکملة غایة الآمال، چاپ اول، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة.
[51].مجلسی اول، محمد تقی (1406ق). روضة‌المتقین فی شرح من لایحضره‌الفقیه، چاپ دوم، ج 10 و 14، قم، مؤسسۀ کوشانپور.
[52].مجلسی دوم، مولی محمد باقر‌بن مولی محمد تقی (1410ق). بحار‌الأنوار، ج 23 و 24 و 36 و 45 و 51، چاپ اول، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
[53].----(1406ق). ملاذالاخیار فی فهم تهذیب‌الاخبار، چاپ اول، ج 16، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
[54].مشکینى اردبیلى، على (1374ش). اصطلاحات الأصول، چاپ ششم، قم، بی‌نا.
[55].مقدس اردبیلی، احمد‌بن محمد (بی‌تا). جامع‌الرواة، ج 1، بی‌جا، بی‌نا.
[56]. ---- (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان، چاپ اول، ج 7، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[57].موسوى حائرى، مصطفى محسن (1395ق). نهایة‌الوصول الى کفایة‌الأصول، چاپ اول، نجف اشرف، مطبعة الآداب.
[58].موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1418ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى، چاپ اول، ج 1، قم، تحت اشراف جناب آقاى لطفى‌.
[59].---- (1418ق). فقه الشیعة- کتاب الطهارة، چاپ سوم، ج 2، قم، مؤسسۀ آفاق.
[60].----  (1422ق). مبانی تکملة‌المنهاج، چاپ اول، ج 41، قم، مؤسسة إلاحیاء آثار الإمام الخوئی (ره‌).
[61].---- (1380ش). مصباح‌الاصول، چاپ اول، ج 2، قم، مؤسسه نشر الفقاهة.
[62].---- (بی‌تا). معجم رجال الحدیث ، ج 1 و 3 و 6 و 11 و 13، بی‌جا، بی‌نا
[63].موسوی عاملى، محمد‌بن على (1411ق). مدارک‌الأحکام فی شرح عبادات شرائع‌الإسلام، چاپ اول، ج 5، بیروت، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[64].موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1412ق). الدرالمنضود فی احکام‌الحدود، چاپ اول، ج 3، تقریرات درس خارج آیت‌الله گلپایگانی، مقرر: علی کریمی جهرمی، قم، دارالقرآن الکریم.
[65].نائینى، محمد حسین (بی‌تا). فوائد الأصول، ج 4، بی‌جا، بی‌نا.
[66].نجاشی، أبی العبّاس أحمد‌بن علی (1407ق). الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامى‌.
[67].نجفی، محمد حسن‌بن باقر (بی‌تا). جواهرالکلام، چاپ هفتم، ج 41، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
[68].نوری، میرزا حسین (1417ق). خاتمة‌المستدرک، چاپ اول، ج 4 و 5، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[69].یوسفی، حسن‌بن ابی‌طالب، فاضل آبی (1417ق). کشف‌الرموز فی شرح مختصر‌النافع، ج 2، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[70].وحید خراسانى، حسین (1428ق). منهاج‌الصالحین، چاپ پنجم، ج 3، قم، مدرسۀ امام باقر(ع).