بررسی رابطۀ محرمیت میان کودک و صاحب رحم جایگزین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس قم، دانشگاه تهران

2 دانش‌آموختۀ دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

چکیده

استفاده از رحم جایگزین در درمان ناباروری از مباحثی است که با سؤالات و ابهامات متعددی مواجه است. یکی از مسائلی که در این مبحث کمتر مورد توجه اندیشوران قرار گرفته، بررسی رابطۀ میان کودک و صاحب رحم جایگزین از جهت نشر حرمت است. اثبات یا نفی این رابطه آثار متعددی دارد. نگارندگان کوشیده‌اند با بررسی ادلۀ مختلفی که ممکن است در اثبات حرمت استدلال شوند به این مسئله پاسخ گویند. دستاورد این پژوهش پس از بررسی استدلال‌های مختلف، این است که هیچ‌یک از این ادله برای اثبات مدعا کافی نیست. مفهوم اولویت نسبت به حرمت از راه رضاع نیز که مهم‌ترین به‌شمار می‌رود، دارای شرایط لازم برای حجیت نیست. هر چند به‌طور جزمی نمی‌توان رابطۀ محرمیت را رد کرد و بهتر است از جنبۀ ازدواج ـ به‌دلیل اهمیت فراوان آن ـ جانب احتیاط رعایت شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم؛
[2]. ابن‌بابویه قمی، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، مصحح: علی‌اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413ه.ق؛
[3]. انصاری، مرتضی، کتاب النکاح، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم، 1415ه.ق، چاپ اول؛
[4]. بحر العلوم، محمد‌بن علی، بلغۀ الفقیه، مکتبۀ الصادق علیه السلام، تهران، 1403، چاپ چهارم؛
[5]. بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترۀ الطاهره علیهم السلام، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1405ه.ق، چاپ اول؛
[6]. بروجردی (طباطبائی)، حسین، نهایۀ الاصول، مقرر: حسینعلی منتظری، نشر تفکر، قم، 1415ه.ق، چاپ اول؛
[7]. بورقعه، سفیان بن عمر، النسب و مدی تأثیرات المستجدات العلمیه فی اثباته، دارکنوز اشبیلیا، ‌ریاض، 1428ه.ق، چاپ اول؛
[8]. جعفری لنگرودی، ‌محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، کتابخانه گنج دانش، تهران، 1378، چاپ اول؛
[9]. جمعی از محققان، فرهنگ‌نامۀ اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1389، چاپ اول؛
[10]. الجواهری، حسن، بحوث فی الفقه المعاصر، نشر مجمع الذخائر الاسلامیه، قم، 1422ه.ق، چاپ اول؛
[11]. حجتی اشرفی، غلامرضا، قانون مدنی، گنج دانش، تهران، 1384، چاپ اول؛
[12]. حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413ه.ق، چاپ اول؛
[13]. حلی، نجم‌الدین، المختصر النافع فی فقه الامامیه، مؤسسة المطبوعات الدینیة، قم، 1418ه.ق، چاپ ششم؛
[14]. حسینی واسطی، سید محمد مرتضی، تاج‌العروس من جواهر‌القاموس، دارالفکر، بیروت، 1414ه.ق، چاپ اول؛
[15]. الحکیم، محمدتقی، الاصول العامه للفقه المقارن، دارالاندلس، بیروت، 1963م، چاپ اول؛
[16]. حلی، (علامه حلی)حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، مؤسسه ‌آل‌البیت، قم، 1419ه.ق، چاپ ‌اول؛
[17]. حمداللهی، عاصف و محمد روشن، قرارداد استفاده از جایگزین، انتشارات مجد، تهران، 1388، چاپ اول؛
[18]. خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1424ه.ق، /چاپ هشتم؛
[19]. الخوئی، سید ابوالقاسم، مجمع الرسائل، رساله فی الرضاع، مقرر: محمدتقی ایروانی و محمد مهدی موسوی، ؟، قم؛
[20]. خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعه الامام الخوئی، مقرر: رضا موسوی خلخالی، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی،قم، 1427ه.ق، چاپ اول؛
[21]. خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، مقرر: محمد تقی خوئی، بی‌تا، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی؛
[22]. سبحانی، جعفر، فقه الرضاع، مقرر، حسن محمد مکی العاملی، مؤسسه امام صادق، قم، 1424ه.ق، چاپ دوم؛
[23]. سبزواری، محمد باقر، کفایة الاحکام، انتشارات مهدوی، اصفهان، بی‌تا، چاپ اول؛
[24]. سیستانی، محمد رضا، وسائل الانجاب الصناعیه، دارالمورخ العربی، بیروت، 1425ه.ق، چاپ اول؛
[25]. شهیدی، محمدتقی، دراسات فی الاصول، قم، بی‌تا؛
[26]. صادقی مقدم، محمد حسن، (مبانی فقهی و بایسته‌های قانون نحوۀ اهدای جنین به زوجین نابارور)، اهدای گامت و جنین، سمت، تهران، 1384، چاپ اول؛
[27]. صمدی اهری، محمد هاشم، نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام، کتابخانۀ گنج دانش، تهران، 1382، چاپ اول؛
[28]. صنقورعلی، محمد، المعجم الاصولی، بی‌جا، منشورات نقش، 1426ه.ق، بی جا، چاپ دوم؛
[29]. طاهری، محمد علی و دیگران، دانشنامۀ حقوق خصوصی، نشر محراب، تهران، 1384، چاپ اول؛
[30]. طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، بیروت، موسسة الأعلمی، بیروت، 1409ه.ق، چاپ دوم؛
[31]. طبرسی، احمد‌بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مصحح: محمد باقر خرسان، نشر مرتضی، مشهد، 1403ه.ق، چاپ اول؛
[32]. طوسی، محمد‌بن حسن، الاستبصار فیما اختلف فیه الاخبار، تهران، دار‌الکتب الاسلامیه، 1390ه.ق، چاپ اول؛
[33]. طوسی، محمد‌بن حسن، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407ه.ق، چاپ چهارم؛
[34]. العاملی، محمد‌بن مکی ، اللمعة الدمشقیة، دارالتراث، بیروت، 1409ه.ق، چاپ اول؛
[35]. العاملی (شهید‌ثانی)، زین‌الدین‌بن علی، تمهید القواعد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1374، چاپ اول؛
[36]. العذاری، سعیدکاظم، التلقیح الصناعی بین العلم و الشریعة، نشر المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، قم، 1429ه.ق، چاپ اول؛
[37]. علوی قزوینی، سید علی و قائنی محمد، نشست‌های علمی مرکز فقهی ائمه اطهار مرکز فقهی ائمۀ اطهار، قم، 1390، چاپ اول؛
[38]. غروی نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، مقرر: محمد علی کاظمی خراسانی، مؤسسۀ نشر اسلامی، قم، 1424ه.ق، چاپ هشتم؛
[39]. غفاری، علی اکبر و دیگران، ترجمۀ من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، تهران، 1367، چاپ اول؛
[40]. فاضل آبی، حسن، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ه.ق، چاپ سوم؛
[41]. فاضل لنکرانی، محمد، الاحکام الطبیة، حوزة فقه الائمه الاطهار، دمشق، 1428ه.ق، چاپ اول؛
[42]. فاضل لنکرانی، محمد جواد، بررسی فقهی ـ حقوقی تلقیح مصنوعی، مرکز فقهی ائمۀ اطهار، قم، 1387، چاپ اول؛
[43]. قائنی، محمد، المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة، مرکز فقهی ائمۀ اطهار، قم، 1424ه.ق، چاپ اول؛
[44]. کلینی، محمد‌بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407ه.ق، چاپ چهارم؛
[45]. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الاطهار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ه.ق، چاپ دوم؛
[46]. محلاتی، شهربانو، بررسی خلأ‌های قانونی حقوق کودک، روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان، تهران، 1384، چاپ اول؛
[47]. محمد منصور، شهات ابراهیم، نسب المولود الناتج عن التلقیح الصناعی، دارالفکر الجامعی، مصر، 2011م، چاپ اول؛
[48]. محمود حمزه، محمد، اجارة الارحام بین‌‌ الطب والشریعة الاسلامیة، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1428ه.ق، چاپ اول؛
[49]. مرسیی زهرة، محمد، الانجاب الصناعی، جامعة الکویت، کویت، 1993م؛
[50]. مصری، ابن منظور، لسان‌العرب، دارالفکر، بیروت، 1424ه.ق، چاپ سوم؛
[51]. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، مصحح: سید مهدی حسینی، مؤسسه الامام المنتظر، قم، 1384، چاپ اول؛
[52]. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، مقرر: احمد قدسی، نسل جوان، قم، 1416ه.ق، چاپ دوم؛
[53]. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1981م، چاپ هفتم؛
[54]. نراقی، احمد، مستند الشیعه، آل البیت، قم، 1417ه.ق، چاپ اول؛
[55]. ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصلاحات اصول، نشر نی، تهران، 1374، چاپ اول.