دلیل عقل در دیدگاه شیخ انصاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 پژوهشگر جهاد دانشگاهی مشهد

چکیده

برای شناخت نقش دلیل عقل در استنباط احکام شرعی در سیرۀ نظری و عملی شیخ انصاری (ره) بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی وی بر اساس روش تحلیل محتوا انجام شده ‌است. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد او عقل را به‌عنوان رسول باطنی مطرح و حجیت آن را به این دلیل می‌پذیرد. وی به استقلال عقل در حکم باور دارد و قبح برخی محرمات شرعی را به‌دلیل عقل مستقل مستند می‌کند. وی نیز اعلام می‌دارد که دلیل عقل قطعی در تعارض با نص مقدم است و در مقام تعارض امارات، انتخاب اقوی به‌دلیل عقل است، در استدلال به عمومات عقل یاری‌کنندۀ دلیل شرع خواهد بود. وی عقل را حاکم به اجتناب از محرمات شرعی و در مواردی درک حکم شرع را به عقل می‌داند و بیان می‌کند که در مواردی تکلیف خطاب شرعی به‌دلیل عقلی ساقط می‌شود. او وجوب تحصیل موافقت با حکم شارع را به‌دلیل عقلی اثبات می‌کند. در مواردی استصحاب را دلیلی عقلی می‌داند و مقدمات آن را به‌صورت قضیۀ عقلی به اثبات می‌رساند. شیخ انصاری دلیل عقل را مؤسس برخی قواعد کلی دانسته است.

کلیدواژه‌ها


 

 [1] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1414ه.ق). رسائل الفقهیۀ، گروه پژوهشی در کنگره، قم، کنگرۀ بزرگداشت شیخ اعظم انصاری

 [2] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1416). فرائد الاصول، ج1 و2، قم، انتشارات اسلامی.

 [3] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1415ه.ق.). القضاء والشهادات، گروه پژوهشی در کنگرۀ قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری

 [4] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1415ه.ق.). کتاب الصلوۀ، گروه پژوهشی در کنگره، قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری

 [5] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1413ه.ق.). کتاب الصوم، گروه پژوهشی در کنگره، قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری

[6] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1415ه.ق.). کتاب الطهاره، گروه پژوهشی در کنگره، قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری
 [7] الانصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، (1362). مطارح الانظار، ابوالقاسم کلانتری، قم، موسسه آل البیت.
 [8] تبریزى، موسى بن جعفر بن احمد، (1369 ه‍ ق‌). قاعدة الضرر، الید، التجاوز و الصحة(أوثق الوسائل)، ج1، قم، کتابفروشى کتبى نجفى‌
 [9] حر عاملی، شیخ، (1414ه.ق.). وسائل الشیعه، ج18، بیروت، احیاء التراث العربی.
[10] طباطبایی حکیم، سید محسن، (1404ه.ق). مستمسک العروة الوثقى، ج7، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشى نجفى
 [11] فیض، علیرضا، (؟). ارزش مدرکات عقلی، دلیل عقل،نشریۀ گروه تحقیقاتی دانشکدۀ حقوق دانشگاه،: 42 - 74
 [12] قماشی، سعید؛ (1380). «بازشناسى جایگاه عقل در فقه شیعه»،ماهنامه رواق اندیشه، شمارۀ3، 46 - 57
 [13] قماشی، سعید؛(1389). جایگاه عقل "دلیل عقل" در استنباط احکام شرعی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،
[14] کلینی، محمد بن یعقوب،(1388ه.ق.). اصول کافی، ج 1، تهران، مکتبةالاسلامیة
[15] مخلصی، عباس، (1373). «پایه های فکری شیخ انصاری»، مجلۀ فقه، شمارۀ اول، قم، 48 - 60