بررسی فقهی حقوقی مال بودن داده‌های رایانه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار رشتۀ فقه و مبانی حقوق دانشگاه یاسوج.

2 استادیار رشتۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی

3 کارشناس ارشد حقوق جزا، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی

چکیده

بحث از مالیت داشتن داده‌های رایانه‌ای در علوم مختلفی چون فقه، حقوق، اقتصاد و حتی علوم مهندسی رایانه بسیار اهمیت دارد. اثبات مالیت این داده‌ها شاید در علوم مذکور دارای آثار و احکام مدنی و کیفری باشد. ماهیت این داده‌ها و مالیت آنها به تبیین اساسی نیاز دارد. در این پژوهش ابتدا داده‌های رایانه‌ای را تعریف و سپس آن را با مبانی مختلف مال بودن اشیا، مانند مبنای ارزش اقتصادی، مبنای عرف و عقلا، مبنای برآورده کردن نیازها و سایر مبانی معتبر در ارزیابی مال بودن اشیا مقایسه می‌کنیم، سپس خواهیم دید که این داده‌ها با تمامی ملاک‌های مال بودن اشیا تطبیق‌پذیرند. در این رهگذر به آثار مترتب بر مال بودن اشیا می‌پردازیم و داده‌های رایانه‌ای را از حیث قابلیت پذیرش این آثار ارزیابی می‌کنیم تا آثار مال بودن داده‌ها نیز واکاوی شود. این مقاله کوششی نو برای نیل به این هدف و ارائۀ افق جدیدی در مباحث کیفری مترتب بر مال بودن داده‌های رایانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها


الف) کتاب‌ها
[1].ابن‌منظور، ابوالفضل،(1414ه.ق)، لسان‌العرب، جلد 11 بیروت - لبنان، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، ص636.
[2].امام خمینی، روح الله الموسوی،(بی‌تا). کتاب البیع، جلد اول، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، ص 20.
[3].امامی، سید حسن، (1377). حقوق مدنی، جلد اول، تهران، انتشارات کتاب فروشی اسلامیه، ص 26.
[4].بجنوردی، سید میرزا حسن، (1389 ه.ق.). القواعدالفقهیه، جلد2، قم، دارالکتب العلمیه، ص 29.
[5].تقی‌زاده، ابراهیم و احمد علی، هاشمی، (1391). مدنی2_ اموال و مالکیت، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، ص 9.
[6].جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1378).ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، ص 3126.
 [7].جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1388).حقوق اموال، تهران، انتشارات گنج دانش، ص 12.
[8].حائری، سید کاظم حسین، (1423ه.ق.). فقه‌العقود، جلد اول، قم، انتشارات مجمع اندیشۀ اسلامی، ص 107.
[9].حجتی، سید مهدی، (1384). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، جلد اول، تهران، انتشارات میثاق عدالت، ص 239
[10].حلی، شمس الدین محمد بن شجاع القطان،(1424ه.ق.). معالم الدین فی فقه آل یاسین، جلد دوم، قم، مؤسسۀ امام صادق (ع)، ص 483
[11].حیاتی، علی‌عباس،(1389).حقوق مدنی2_ اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، ص 28 - 27.
[12].حییم، سلیمان،(1337). فرهنگ کوچک انگلیسی - فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، ص 125.
[13].خلیق، غلامرضا،(1381). کاربر رایانه، تهران، انتشارات راهی- اشراقی، ص 19.
[14].خلیق، غلامرضا،(1387). رایانه‌کار درجۀ 2، تهران، انتشارات راهی - اشراقی، ص 23.
[15].خویی، سید ابوالقاسم،(1412ه.ق.). مصباح‌الفقاهه فی المعاملات، جلد2، بیروت، دارالهادی، ص 34.
[16].دهخدا، علی‌اکبر،(1377). لغت‌نامۀ دهخدا، جلد سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ص 3377.
[17].سبزعلی گل، مجید؛(1389). موسوی، سید علی، رایانه‌کار درجۀ 2، جلد اول، تهران، انتشارات صفار - اشراقی، ص 42.
[18].سبزعلی گل، مجید؛(1390). موسوی، سید علی، ICDL سطح یک، تهران، انتشارات صفار - اشراقی، ص 33.
[19].شهیدی، مهدی،(1387). حقوق مدنی 3_ تعهدات، تهران، انتشارات مجد، ص 50.
[20].شیرزاد، کامران،(1388). جرایم رایانه‌ای از دیدگاه حقوق جزای ایران و بین‌الملل، تهران، نشر بهینۀ فراگیر، ص 80 - 79.
[21].طباطبایی، سید محسن،(1379). نهج الفقاهه، جلد 2، قم، انتشارات جواد قیومی، ص 325.
[22].طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن،(1387 ه.ق.). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد8، تهران، مکتب المرتضویه لاحیاء الآثارالجعفریه، ص 20.
[23].طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن،(1407ه.ق.). الخلاف، جلد 5، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ص 418-417.
[24].عبدالنبی، قیم،(1381). فرهنگ معاصر عربی _فارسی، تهران، انتشارات سپهر، ذیل واژۀ مال.
[25].عدل، مصطفی،(1385)، حقوق مدنی قزوین، انتشارات طه، ص 31.
[26].کاتوزیان، ناصر،(1386). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، ص 9.
[27].گرجی، ابوالقاسم،(1369). مقالات حقوقی، جلد 2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ص 311.
[28].گلدوزیان، ایرج،(1387). محشّای قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات مجد، ص 126.
[29].مایکروسافت،(1382). فرهنگ تشریحی واژه‌ها و اطلاعات کامپیوتری مایکروسافت، مترجم سعید ظریفی، تهران، انتشارات دیباگران، ص 216.
[30].مدنی، سید جلال‌الدین،(1382). حقوق مدنی، جلد اول، تهران، انتشارات پایدار، ص 160.
[31].معین، محمد،(1375). فرهنگ فارسی معین، جلد 3، تهران، انتشارات امیرکبیر، ص 3078.
[32].مغنیه، محمدجواد،(1421ه.ق). فقه الامام الصادق(ع)، قم، مؤسسۀ انصاریان، ص 118.
[33].مکی عاملی،(1412ه.ق). محمد ابن جمال الدین(شهید اول)، اللمعه الدمشقیه، جلد سوم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ص 203.
[34].میرمحمد صادقی، حسین،(1388).حقوق کیفری اختصاصی2_جرائم علیه اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، ص 208.
[35].نراقی، مولی احمد،(1417ه.ق). عوائدالایام، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ص 113.
ب) قوانین
[36].قانون مجازات اسلامی.
[37].قانون مدنی.
[38]. قانون مطبوعات.
ج) مقالات
[39].ایزدی فرد، علی‌اکبر و پیردهی علی (1389). سرقت اینترنتی حدی یا تعزیری، مجلۀ مطالعات اسلامی دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران شمارۀ 1: 84 .
[40].مأوی، مجلۀ قوۀ قضاییه، شمارۀ 8، تاریخ 29/6/1382. ص 8.