بررسی عقد مضاربه و تطبیق آن با قانون عملیات بانکی بدون ربا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه حقوق دانشگاه بیرجند

چکیده

فقیهان عقد مضاربه را با وجه نقد و فقط در صورتی صحیح می‌دانند که عملیاتی که توسط عامل انجام می‌شود عملیات تجاری باشد. این دو شرط در مواد 36 و 37 آیین‌نامۀ فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و مادۀ 9 قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز مطرح شده است. اینکه مراد از عملیات تجاری چیست، محل تردید است. به‌نظر می‌رسد با توجه به فلسفۀ تأسیس مضاربه و استفاده از عمومات و اطلاقات موجود، می‌توان نوع عملیاتی را که عامل برای تحصیل سود انجام می‌دهد، به همۀ انواع فعالیت‌های مشروع و قانونی تسری داد و مواد مذکور قانون عملیات بانکی بدون ربا را اصلاح کرد تا امکان استفادۀ بهتر از عقد مضاربه در عملیات بانکی فراهم شود.

کلیدواژه‌ها


1[. قرآن کریم.
]2[.آخوند خراسانی، شیخ محمدکاظم (1426)، کفایة الاصول، تحقیق و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری، مؤسسۀ نشر اسلامی، قم، چاپ دوم.
]3[. اردبیلی، احمدبن محمد (1403)، مجمع الفائده و البرهان، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، قم.
]4[. اسکینی، ربیعا (1385)، حقوق تجارت؛ کلیات، انتشارات سمت، تهران.
]5[. امامی، سیدحسن (1387)، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، چاپ بیستم.
]6[. انصاری، شیخ مرتضی (1385)، کتاب المکاسب، مؤسسۀ مطبوعات دینی، چاپ چهارم.
]7[. بجنوردی، سید محمدحسن (1384)، القواعد‌الفقهیه، انتشارات دلیل ما، چاپ دوم.
]8[. بحرانی، شیخ یوسف (1405)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة‌الطاهرة، جامعۀ مدرسین، چاپ اول، قم.
]9[. حر عاملی، شیخ محمدبن الحسن(بی‌تا)، داراحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.
]10[. حلی، محقق نجم الدین جعفربن حسن (1420)، شرایع‌الاسلام، مؤسسۀ نشر اسلامی، چاپ اول.
]11[. حلی، علامه حسن بن یوسف (1413)، قواعدالاحکام فی معرفةالحلال و الحرام، انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.
]12[. ---------- (بی‌تا)، تذکره‌الفقهاء، مؤسسۀ آل‌البیت، چاپ اول، قم.
]13[. خمینی، سیدروح الله (1385)، تحریرالوسیله، مؤسسۀ نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
]14[. ---------- (1422)، العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی، در یک جلد، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران - ایران، اول،
]15[. خمینی، سید مصطفی (1418)، البیع، مؤسسۀ تنظیم و نشرآثار امام خمینی، چاپ اول.
]16[. خویی، سید ابوالقاسم (1408)، کتاب‌المضاربه، المطبعه العلمیه، قم، چاپ اول.
]17[. --------- (1410)، منهاج‌الصالحین، نشر مدینةالعلم، قم، چاپ بیست‌وهشتم.
]18[. سبحانی، شیخ جعفر، درس خارج فقه، بحث شرکت‌ها، سال تحصیلی 88 – 89.
]19[. شهید اول، محمد بن جمال الدین مکی عاملی (1380)، اللمعه‌الدمشقیه، دارالفکر، چاپ شانزدهم.
]20[. ---------- (1414)، غایةالمراد فی شرح نکت‌الارشاد،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول.
]21[. شهید ثانی (1382)، زین الدین جبعی عاملی، الروضه‌البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، دارالتفسیر، قم، چاپ سوم.
]22[. ----------- (1413)، مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایع‌الاسلام، مؤسسۀ المعارف الاسلامیه، قم، چاپ اول.
]23[. شهیدی، مهدی (1386)، تشکیل قراردادها و تعهدات، انتشارات مجد، چاپ ششم.
]24[.طباطبایی، سیدعلی (1419)، ریاض‌المسائل(طبع جدید)، مؤسسۀ نشر اسلامی، قم
]25[. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1420)، العروه‌الوثقی(همراه با حواشی)، مؤسسۀ نشر اسلامی، چاپ اول.
]26[.---------- ،(1419) العروة‌الوثقى (المحشّى)، 5 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم - ایران، چاپ اول.
]27[.طوسی، شیخ ابوجعفر محمدبن حسن (بی‌تا)، الاستبصار، دارالکتب الاسلامیه، قم.
]28[. -------- (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، المکتبة المرتضویة، تهران، چاپ سوم.
]29[. عاملی، سیدمحمدجواد (بی‌تا)، مفتاح‌الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بی‌جا.
]30[. علیدوست، ابوالقاسم (تابستان و پاییز 1390)، ادلۀ عمومی قراردادها، فقه اهل بیت، شمارۀ 66 و 67.
]31[. فاضل مقداد، جمال‌الدین مقدادبن عبدالله (بی‌تا)،کنز‌العرفان فی فقه القرآن، چاپ اول، قم.
]32[. فیض کاشانی، ملامحمدمحسن (بی‌تا) مفاتیح‌الشرایع، بی‌جا.
]33[. قانون تجارت مصوب 1311.
]34[. قزوینی زنجانی، ملاعلی(1414)، صیغ العقود و الایقاعات، شرح میرزامحمد علی تبریزی، انتشارات شکوری، قم.
]35[. قلعجی، محمد (بی‌تا) معجم لغةالفقها، کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت.
]36[.کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی؛ مشارکت‌ها- صلح، شرکت سهامی انتشار، چاپ پنجم.
]37[. --------- (1389)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، درس‌هایی از عقود معین، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ چهاردهم.
]38[. محقق داماد، سید مصطفی (1384)، قواعد فقه مدنی، انتشارات سمت، تهران.
]39[. مراغی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیة، بی‌جا، بی‌تا.
]40[. مصطفوی، سیدمحمدکاظم (1423)، فقه‌المعاملات، مؤسسۀ نشراسلامی، قم.
]41[. مظفر، شیخ محمدرضا، اصول‌الفقه، مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، قم، بی‌تا.
]42[. مکارم شیرازی، ناصر، بحوث فقهیة هامة، مدرسۀ امام علی، قم، چاپ اول، 1422.
]43[. نائینی، میرزا محمد حسین (1373)، منیه‌الطالب فی حاشیه‌المکاسب (مقرر: نجفی خوانساری، موسی) تهران، المکتبه‌المحمدیه.
]44[. نجفی، شیخ محمد حسن (1385)، جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم
]45[. نراقی، مولی احمدبن محمدمهدی (بی‌تا)، عوائدالایام فی بیان قواعد‌الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، بی‌جا.