مبانی فقهی ثبت اختراعات نظامی‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری (ره)، تهران، ایران

چکیده

امروزه ظهور مالکیت معنوی (فکری) و سیطره آن بر اختراعات، برای حمایت از حقوق مخترعین، امری غیرقابل‌انکار به‌نظر می‌رسد؛ با این‌وجود، وضعیت حمایتی حقوق مالکیت معنوی از اختراعات در نزد متخصصان فن، فی‌الجمله با تردیدهای در برخی از زمینه‌ها مواجه است. ازجمله این زمینه‌ها اختراعات نظامی است که در عمل موردتردید جدی برخی از داعیه‌داران اختراعات نظامی است.در این پژوهش بر آن هستیم، با استناد به منابع کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی-توصیفی به ‌بررسی فقهی مواضع موافقین و مخالفین ثبت اختراعات نظامی-به‌عنوان اولین قدم برای حمایت معنوی از اختراعات نظامی-پرداخته شود تتبع در آثار کسانی که در این زمینه پژوهش انجام‌داده‌اند، نشان می‌دهد که در این زمینه دو دیدگاه کلی ابراز شده‌است: برخی بر این عقیده هستند که اختراعات نظامی نیازی به ثبت ندارد؛ زیرا ثبت آن احتمال افشای اسرار نظامی را در پی دارد و لذا خطرات نقض امنیت ملی را در پی دارد. عده‌ای دیگر نیز بر این عقیده هستند که اختراعات نظامی نیز به‌مانند سایر اختراعات نیاز به ثبت دارد؛ زیرا اولاً احتمال افشای اسرار نظامی در صورتی که روند ثبت اختراعات محرمانه باشد، بسیار کاهش می‌یابد؛ و ثانیاً برخی از اختراعات نظامی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار نیست، لذا مخاطره‌ای برای امنیت ملی ندارد و درنتیجه ثبت آن‌ها با مشکلی روبه‌رو نیست.

کلیدواژه‌ها


آخوند خراسانی، محمدکاظم (بی‌تا). کفایه الاصول. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث
آشتیانی، محمدحسن بن جعفر (1404ق). کتاب القضا. قم: منشورات‌دار الهجرة.
باقی زاده، محمدجوا؛ امیدی فر، عبدالله (1393). ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه. فصلنامه علمی شیعه‌شناسی. (12) (47)، 170-200.
بجنوردی، سیدحسن (1419ه. ق). القواعدالفقهیه. چاپ اول. قم: نشر الهادی.
پارسامهر، ابراهیم؛ صادقی، محمود (1398). نظام حقوقی حاکم بر ثبت اختراعات نظامی در ایران و آمریکا.
جمالزاده، ناصر؛ باباخانی، مجتبی (1396). کاربرد قاعده حفظ نظام در اندیشه فقهی ـ سیاسی امام خمینی‌ (ره). مجله دانش سیاسی. 13 (1)، 5-39.
حکیم، محمدتقی (1431ق). التنقیح. چاپ اول. بیروت: موسسة الحکمة الثقافة الاسلامیة.
حکیم، سیدمحمدتقی (1428ق). الاصول العامة للفقه المقارن. چاپ دوم. قم: المجمع العالمی لأهل البیت.
حلی، ابن‌ادریس (1410). السرائر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی
حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا). مبادی الوصول الی علم الاصول.‌دار الأضواء.
خمینی، سیدمصطفی (بی‌تا). الخیارات. چاپ اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار.
رهبری، ابراهیم (1396). حقوق اسرار تجاری. چاپ پنجم. تهران: سمت.
زبیدی، سیدمرتضی (1414ق). تاج العروس. چاپ اول. بیروت:‌دار الفکر.
سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1386ش). ولایة الفقیه و ما یتعلق بها (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی قدس سره). چاپ اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س).
سیوری، مقداد (بی‌تا). کنز القرآن. تهران: منشورات المکتبة المرتضویة للإحیاء الآثار الجعفریة
عاملی، حر (1412ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
عمازاده، محمدکاظم (1388ش). حقوق بازرگانی (جلد1). چاپ سوم. تهران: آموخته.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق). الکافی. چاپ هفتم. تهران:‌دار الکتب الإسلامیة.
مکارم، شیرازی (1410ق). القواعد الفقهیه. چاپ سوم. قم: انتشارات مدرسه امیرالمومنین.
منصوریان، ناصرعلی؛ شیبانی، عادل (1395). مفهوم منفعت عمومی و جایگاه آن در قانون‌گذاری ایران. دوفصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، پاییز و زمستان 1395، ش75 و 76،
موسوی خمینی، روح‌الله (1422). استفتائات. چاپ پنجم. قم: موسسه نشر اسلامی.
موسوی قزوینی، سید علی (بی‌تا). ینابیع الاحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
میرحسینی، سیدحسن (1385ش). مقدمه‌ای بر حقوق مالکیت معنوی. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
میرشمسی، محمدهادی؛ ناظری، امیر (1397ش). حقوق مادی مخترعین صنایع دفاعی (مطالعۀ تطبیقی در چین، روسیه، آمریکا و ایران). مجله سیاست دفاعی، زمستان 1397، ش105،
نجفی، محمد بن حسن (1404ق). جواهر الکلام. چاپ هفتم. بیروت:‌دار احیاء التراث العربی.
واقدی، محمد بن‌عمر (بی‌تا). المغازی. بی‌جا. قابل دسترسی از: https://lib.eshia.ir/86590/0/3