کنکاشی در مفهوم شهادت زور و آثار آن‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

چکیده

اهتمام شارع و قانونگذار عرفی به اشتراط قیود و شروط لازم در شهادت به منظور اثبات دعاوی، حاکی از اهمیت موضوع و نقش تعیین‌کننده شهادت به عنوان دلیل اثبات دعوی می‌باشد؛ از اینرو علاوه بر شرایط لازم در خود شهود، شرط است که شهادت از روی حق ادا شده و به ناحق یا دروغ و در اصطلاح شهادت زور نباشد. شهادت کذب و از روی باطل و غیر واقع که در لسان فقها به تزویر شهادت یاد می‌شود ضمن این که از گناهان کبیره بوده و جرم محسوب می‌شود دارای آثاری نیز می‌می باشد که در عمل ماهیت حکم را تغییر می‌دهد. این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده‌است در پی پاسخ به این سوال اصلی است که چنان چه تزویر شهود برای قاضی اثبات شده و شهادت از شرط لازم برخوردار نباشد چگونه حکم می‌شود؟ یافته تحقیق حاکی از این است که چنان چه حاکم پس از صدور حکم و قبل از اجرای آن، متوجه کذب شهادت شهود شود، حکم صادره نقض می‌شود و شهود فقط مسئولیت کیفری خواهند داشت، مگر در صورت اتلاف مشهودٌبه که در این صورت، شهود علاوه بر مسئولیت کیفری، ضامن جبران خسارت وارده بر مشهودٌ علیه نیز می‌باشند؛ ضمن این که عدم پذیرش شهادت شهود محکوم به کذب و مجازات تعزیری ایشان از آثار تزویر در شهادت محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آبی ازهری (بی تا). الثمر الدانی، بیروت: المکتبه الثقافیه.
ابراهیمی سید محمد؛ آهنگران، محمدرسول؛ نقیبی، سید ابوالقاسم (1402). مطالعه تطبیقی آثار حقوقی و جزایی شهادت زور در فقه امامیه، حقوق ایران و مصر، فصلنامه دستاوردهای نوین در حقوق عمومی، 7 (2)، 78-99.
ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقائیس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن منظور، جمال الدین محمد (1405ق). لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه.
ابوجیب، سعدی (1408ق). القاموس الفقهی، چاپ دوم، دمشق:‌دار الفکر.
اسلامی پناه، علی (1397). رویه قضایی به منزله منبع حقوق، مجله تحقیقات حقوقی،  84، 243-266.
اکرمی، روح اله (1396)، رجوع از شهادت پس از صدور حکم کیفری در فقه امامیه و حقوق ایران، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 23، 35-66.
الزبیدی، مرتضی (بی تا). تاج العروس من الجواهر القاموس، بیروت:‌دار احیاء التراث العربی.
امامی، سید حسن (1377). حقوق مدنی، ج6، تهران: اسلامیه.
انصاری (شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق). القضاء و الشهادات، قم: باقری.
جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: داوری.
ــــــــــ (1414ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). دانشنامه حقوقی، ج5، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــ (1382). ترمینولوژی حقوق، ج2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، ج2، تحقق: احمد عبدالغفور عطار، بیروت:‌دار الملایین.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
حسینی روحانی، سید محمدصادق (1414ق). فقه الصادق، چاپ دوم، قم:‌دار الکتاب.
حسینی شیرازی، سیدمحمد (بی تا). ایصال الطالب الی المکاسب، تهران: منشورات اعلمی.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1422ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
حلّی (محقق)، جعفر بن حسن (1375). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
ــــــــــ (1410ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه، چاپ سوم، تهران: موسسه بعثت.
خمینی (امام)، سید روح الله (1409ق). تحریر الوسیله، قم: اسماعیلیان.
خوانساری، سید احمد (1405ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران: مکتبه الصدوق.
خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا). مبانی تکمله المنهاج، بی‌جا: بی‌نا.
دیلمی، حسن بن محمد (1412ق). ارشاد القلوب، قم: الشریف الرضی.
سبزواری، سید عبدالأعلی (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم: دفتر آیه الله سبزواری.
سحاب، سید نعیم (1397). جرم تزویر در حقوق جزای افغانستان، فصلنامه علمی، پژوهشی څارنوال، ارگان نشراتی لوی خارنوالی افغانستان.
سیوری حلی (فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله سیوری (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
شافعی، محمد بن ادریس (1403ق). الأمّ، چاپ دوم، بیروت:‌دار الفکر.
شربینی، محمد بن خطیب (1415ق). مغنی المحتاج، بیروت:‌دار الفکر.
شیخ احمدی، عبدالبصیر (1393). اسلام و مبارزه با فساد اداری، بی‌جا: مطبعه توانا.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوى.
طوسی (شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت:‌دار الکتاب العربی.
ــــــــــ (1420ق). کتاب الخلاف، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــ (بی تا). المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: المکتبه المرتضویه.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکّی (1375). اللمعة الدمشقیة، چاپ چهارم، ترجمه: محسن غرویان و علی شیروانی، قم:‌دار الفکر.
عمید، حسن، فرهنگ عمید (1376). چاپ دهم، تهران.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1415ق). القاموس المحیط، بیروت:‌دار الکتب العلمیه.
قیروانی، ابن ابی زید (بی تا). رساله ابن ابی زید، بیروت: المکتبه الثقافیه.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود (1414ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت:‌دار الکتب العلمیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1411ق.). الکافی، بیروت:‌دار التعارف.
محدثی، زهرا؛ سلطانی، عباسعلی (1396). نگرشی بر مجازات تشهیر در فقه شیعه با نگاهی به قوانین موضوعه ایران، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 49، 71-102.
مغنیه، محمدجواد (1421ق). فقه الإمام الصاد (ع)، قم: انصاریان.
مفید (شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1410ق). المقنعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1377). القواعد الفقهیه، قم: الهادی.
موسوی خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا). مبانی تکمله المنهاج، بیروت، بی‌جا.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1426ق). کتاب القضاء و الشهادات، چاپ سوم، قم: شریعت.
نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن (1408ق.) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران:‌دار الکتب الاسلامیه.