از «فقه» تا «حقوق اسلامی»؛ بررسی انتقادی تکوین مفهوم «حقوق اسلامی» در اندیشه یوزف شاخت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترا، گروه حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

«حقوق اسلامی» در ادبیات مسلمانان مفهوم نسبتا جدیدی است. این مفهوم، صورت‌بندی جدیدی از فقه اسلامی ارائه می‌دهد. یکی از بسترهای اصلی تشکیل این مفهوم، اندیشه‌های مستشرقین است. یوزف شاخت از مستشرقینی است که به تبیین چیستی «حقوق اسلامی» پرداخته‌است. پروژه فکری شاخت را می‌توان بازآفرینی مفهوم «حقوق اسلامی» دانست. «حقوق اسلامی» در اندیشه شاخت، محصول بازخوانی فقه در چهارچوب جامعه‌شناسی تاریخی است. سوال مقاله حاضر این است که این صورت‌بندی جدید در تبیین فقه، با چه چالش‌هایی در روایی و پایایی مواجه‌است؟ مقاله حاضر تلاشی است برای توضیح چگونگی تکوین این امر جدید در سه حوزه روش، منابع و مسائل در اندیشه شاخت (نظریه، رهیافت و فرآیندهای تحقیق) و نگاهی به برخی از ناتوانی‌های آن در تبیین فقه اسلامی. برای پی‌جویی پاسخ‌ها، متن حاضر از روش توصیفی-تحلیلی بهره برده‌است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اس‍م‍ی‍ت‌، دن‍ی‍س. برآمدن جامعه‌شناسی تاریخی، سید هاشم آقاجری. تهران: مروارید.۱۳۹۲.
  2. اسمی‌جوشقانی، ‌زهرا. «بررسی زمینه‌های شکل‌گیری جامعه شناسی تاریخی؛ الزامات و کارکردهای آن». پژوهش در آموزش تاریخ(۶). صص ۱۷-۳۴. ۱۴۰۰.
  3. افندی، عبدالحمید. «شرح حال ابن مقفع». عباس راسخی. راه حق(۱).۱۳۳۶.
  4. آذرنوش، آذرتاش؛ زریاب خویی، عباس. «ابن مقفع، ابو محمد». تهران. دایره المعارف بزرگ اسلامی ۴. ۱۳۹۹.
  5. آش‍ت‍ی‍ان‍ی‌، م‍ن‍وچ‍ه‍ر. جامعه‌شناسی تاریخی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ۱۳۹۱.
  6. ت‍ن‍ه‍ائ‍ی، ح‍س‍ی‍ن‌ اب‍وال‍ح‍س‍ن. ‏‫درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی.(‏‫ویرایش ۴). ‏‫مشهد, ‏‫تهران‏‫: انتشارات مرندیز ‏‫: شرکت بهمن برنا.۱۳۸۹.
  7. حلاق، وائل. تاریخ تئوری‌های حقوقی اسلامی. مقدمه‌ای بر اصول فقه سنی. تهران: نشر نی.۱۳۸۸.
  8. دورکیم، امیل. قواعد روش جامعه‌شناسی. هوشنگ نایبی. تهران: انتشارات آگاه. ۱۴۰۱.
  9. ریتزر،‌ جورج. نظریه جامعه‌شناسی. هوشنگ نایبی. تهران. تهران: نشر نی.۱۳۹۳.
  10. ش‍اخ‍ت‌، ی‍وزف. مقدمه‌ای بر حقوق اسلامی، احمدرضا خواجه‌فرد؛ احمدرضا مرادی‌بنی. تهران: دادگستر.۱۳۸۸، الف.
  11. ش‍اخ‍ت‌، ی‍وزف. دی‍ب‍اچ‍ه‌ای‌ بر فقه‌ اسلامی. اسدالله نوری.تهران‌: کتابهای هرمس. ۱۳۸۸، ب.
  12. فائزی، ‌مجتبی.«ابن مقفع». ارمغان (۲۵). صص ۱۴۱-۱۴۴. ۱۳۲۹.
  13. فلاح، ‌رستم؛ فرامرز‌قراملکی، ‌احد. «ابن مقفع و مکتب اخلاقی وی». جاویدان خرد(۲۳).صص ۵۷-۷۶. ۱۳۹۲.
  14. کافی، مجید. جامعه‌شناسی تاریخی (مفاهیم، نظریه‌ها، نقد و بررسی). قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ۱۳۹۳.
  15. گیدنز، آنتونی؛ بردسال، کارن. جامعه‌شناسی. حسن چاوشیان. نشر نی. ۱۳۸۶.
  16. ل‍وی‌ ب‍رول، هانری. جامعه‌شناسی‌ حقوق. ‌ابوالفضل قاضی.‏‫تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ۳۵۳۱.
  17. ولدبیگی، ‌مرادعلی؛ سعدون‌زاده، ‌جواد. «ابن مقفع شهید قربانی تفکر شعوبیه ادیب و دانشمند نثر عربی و فارسی».پژوهشنامه تاریخ(۴۹). صص ۱۶۵-۱۸۲. ۱۳۹۶.
  18. Arjomand, Said Amir ('Abd Allah Ibn al-Muqaffa' and the 'Abbasid Revolution). Iranian Studies (27). pp. 9-36. 1994.
  19. Berger, Adolf. Encyclopedic dictionary of Roman law. Clark, New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd. 2004.
  20. Garner, Bryan A.; Black, Henry Campbell: Black's law dictionary. 9th ed. St. Paul, MN: West. 2009.
  21. Goldziher, Ignác: Muslim studies. Edited by S. M. Stern. Chicago: Aldine Pub. Co. 1973, 1966-71.
  22. Hallaq, Wael B.: Sharī’a. Theory, practice, transformations. Cambridge UK, New York: Cambridge University Press. 2009.
  23. Hayes, Christine Elizabeth: Cambridge companion to Judaism and law. New York, NY: Cambridge University Press. 2017.
  24. Schacht, Joseph: (Foreign Elements in Ancient Islamic Law). Journal of Comparative Legislation and International Law, Vol. 32, No. 3/4 (1950), pp. 9-17. 1950
  25. Schacht, Joseph: (Problems of Modern Islamic Legislation). Studia Islamica (12), p. 99-129. 1960.
  26. Schacht, Joseph: The origins of Muhammadan jurisprudence. Oxford: Clarendon Press. 1979.
  27. Schacht, Joseph: An introduction to Islamic law. Oxford Oxfordshire, New York: Clarendon Press. 1982, 1964.
  28. Afandi, Abd-Al Hamid. Biography of Ibn Muqaffa'. Translated by Abbas Rasekhi. Rah-e-Haq.1954.in Persian
  29. Ashtiani, Manouchehr: Historical Sociology. Institute for Humanities and Cultural Studies. Tehran. 2019. In Persian.
  30. Azarnoush, Azartash. Zaryāb Khoyi, 'Abbās: Ibn Muqaffa', Abou Mohammad. The Great Islamic Encyclopaedia. Tehran. 2019. In Persian.
  31. Dennis, Smith: The Rise of Historical Sociology. Translated by H.Aghajeri.Teharn. Morvarid Pub.2007. in Persian.
  32. Durkheim, Émile: The Rules of Sociological Method. Translated by Hooshang Nayebi. Aghah Pub. Tehran. 2021. In Persian.
  33. Esmi Joshghani, Zahra: Investigating the Fields of Formation of Historical Scociology:Its Requirements and Functions. Research in history education.pp 17-34. 2020. In Persian.
  34. Faezi, Mojtaba: Ibn Muqaffa'. Armaghan. pp 141-144. Tehran. 1948.
  35. Fallah, Rostam; Faramarz Gharamaleki, Ahmad: Ibn Muqaffa' and His Moral School. Sophia Perennis. pp 57-76. 2013.
  36. Giddens, Anthony; Birdsall, Karen: Sociology. Translated by Hasan Chavoshian. Ney Pub. Tehran. 2007.
  37. A.Tanhaei: An Introduction to the Schools and Theories of Sociology. Marandiz Pub and Bahmanborna Pub. Mashhad. 2009. In Persian.
  38. Hallaq, Wael B. A History of Islamic Legal Theories: An Introduction to Sunni Usul AlFiqh. Translated by Mohammad Rasekh. Ney Pub. Tehran. 2015.
  39. Kafi, Hasan: Historical Sociology (concepts, theories, criticism). Research Institute of Hawzeh and University Pub.Qom.2013. In Persian
  40. Levi Bruhl, Henry: Sociology of Law. University of Tehran Pub. Tehran. 1970.
  41. Ritzer, Georg: Sociological Theory. Translated by Hooshang Nayebi. Ney Pub. Tehran. 2014. In Persian.
  42. Schacht, Joseph: An introduction to Islamic law. Translated by Ahmad Reza Khajeh fard and Ahmad Reza Moradi Beni. Dadgostar Pub. Tehran. 2009. In Persian
  43. Schacht, Joseph: An introduction to Islamic law. Translated by Asad-ollah Nori. Hermes Pub. Tehran. 2009. In Persian.
  44. Valad Beigi, Morad Ali; SadonZadeh, Javad: Ibn Muqaffa', the martyr victim of Shuaubi' thought, writer and scholar of Arabic and Persian prose. Pazhohesnameh Tarikh. Pp 165-182. 2017.
فقه و مبانی حقوق اسلامی
دوره 56، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 219-235

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار