گسترۀ تمکین خاص زوجه و مقدمات آن در تنوع عرف‌ها از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری. تهران ایران

چکیده

یکی از موضوعات حقوق خانواده که در گذر زمان کم و بیش دستخوش تغییراتی شده، موضوع بهره‌وری جنسی زوج و لزوم تأمین آنها از طرف زوجه است. تمایل مرد به زیباتر شدن زوجه با درخواست‌هایی از قبیل کاشت ناخن و کاشت نگین و حتی جراحی‌های زیبایی و پروتزها، در برخی مناطق یا طبقات اجتماعی، عرف‌های ویژه‌ای در این زمینه رقم زده‌است. پرسش آن است که آیا حق استمتاعات زوج و تکلیف زوجه در فراهم نمودن مقدمات استفاده از این حق، در تنوع عرف‌ها، تغییر می‌کند یا اینکه در موضوع استمتاع، حقیقت شرعیه‌ای مقدم بر عرف وجود دارد؟ آیا در صورت وجود امر شرعی به رجوع به عرف، در این موضوع، وظیفه‌ای برای زوجه با ایجاد مقدمات به گونۀ تصرف در بدن، قابل تصور است؟ نوشتۀ حاضر به روش توصیفی تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای به تحقیق این مسأله پرداخته، معتقد شده‌است از آنجا که قوانین در فقه خانواده، بر پایه «معروف» بودن امور، مقرر می‌شود، در این گونه درخواست‌های جنسی، فقط موارد معروف؛ یعنی آنچه مطابق پسند عقل، اخلاق، شریعت و عرف خاص باشد، لزوم تمکین دارد.

کلیدواژه‌ها


  1.        قرآن

    1. ابن براج، عبد العزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1406.
    2. ابراهیمی، بی‌بی رحیمه، تحلیل انتقادی بر تعیین مصادیق زینت در فتاوای معاصر، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش 27، تابستان 1401.
    3. اراکى، محمد على، کتاب النکاح، قم، نور نگار، 1419.
    4. اصفهانى، محمد تقى، تبصرة الفقهاء، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة، 1427.
    5. ایروانى، باقر، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، قم، بی‌نا، 1427.
    6. بحرانى، حسین، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم، مجمع البحوث العلمیۀ، بی‌تا.
    7. جرجانی، علی، التعریفات، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403.
    8. جمعى از محققان، فرهنگ نامه اصول فقه، تهیه: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم، 1389ش.
    9. حر عاملى، محمد، تفصیل وسائل الشیعۀ إلى تحصیل مسائل الشریعۀ، قم، مؤسسۀ آل البیت (ع) 1409.
    10. ----------، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1412.
    11. حکیم، محمد تقى، الأصول العامة فی الفقه المقارن، قم، بی‌نا، 1418.
    12. خرازى، محسن، عمدة الأصول، قم، بی‌نا، 1422.
    13. خمینى، مصطفی، تحریرات فی الأصول، قم، بی‌نا، 1418.
    14. خویى، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418.
    15. روحانى، سید صادق، فقه الصادق علیه السلام، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    16. سبحانی، جعفر، إرشاد العقول الى مباحث الأصول، قم، بی‌نا، 1424.
    17. ----------، مصادر الفقه الاِسلامی و منابعه، بیروت، دار الاضواء، بی‌تا.
    18. سبزوارى، سید عبد الاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه اهل بیت(ع)، 1409.
    19. ---------، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، 1413.
    20. شبیری زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419.
    21. شهید ثانى، الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، قم، کتابفروشى داورى، 1410.
    22. شهید اول، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1419.
    23. شیخ طوسى، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، ‏دار احیاء التراث العربى، بی‌تا‏.
    24. ----------، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبۀ المرتضویۀ لإحیاء الآثار الجعفریۀ، 1387.
    25. ---------، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407.
    26. صافى، محمود، الجدول فى اعراب القرآن، بیروت، دار الرشید مؤسسۀ الإیمان، 1418.
    27. طباطبایى، سید على، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1418.
    28. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417.
    29. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
    30. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412.
    31. علامه حلی، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413.
    32. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، 1397ش.
    33. عمید زنجانى، عباس على، فقه سیاسى، تهران، امیر کبیر، 1421.
    34. فاضل لنکرانى، محمد، اصول فقه شیعه، قم، بی‌نا، 1381ش.
    35. فخر المحققین، محمد، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387.
    36. فیاض، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسى، 1426.
    37. فیض کاشانى، محمد محسن، النخبة فی الحکمة العملیة و الأحکام الشرعیة، تهران، چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، 1418.
    38. قمى مشهدى، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1368ش.
    39. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیۀ، 1407.
    40. کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریر المجلة، نجف، المکتبة المرتضویة، 1359.
    41. گلپایگانى، سید محمد رضا، کتاب القضاء، قم، دار القرآن الکریم، 1413.
    42. محقق ثانى، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1414.
    43. محقق حلّى، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408.
    44. محقق سبزوارى، محمد باقر، کفایۀ الأحکام، اصفهان، انتشارات مهدوى، بی‌تا.
    45. مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، قم، انتشارات اسلامى، 1403.
    46. مکارم، ناصر انوار الأصول، قم، بی‌نا، 1428.
    47. ---------، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1427.
    48. ----------، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب (ع) 1424.
    49. ----------، الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع) 1421.
    50. ----------، بحوث فقهیة هامة، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع) 1422.
    51. ملکى اصفهانى، مجتبى، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم، بی‌نا، 1379ش.
    52. نائینى، محمد حسین، أجود التقریرات، قم، بی‌نا، 1352ش.
    53. نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، لبنان، دار إحیاء التراث العربی، 1404.
    54. نراقى، محمد مهدى، انیس المجتهدین فی علم الأصول، قم، بی‌نا، 1388ش.