«نافرمانی مدنی» از یک‌سو نقض قانون یا مقررۀ مصوب در حکومتی است که از دیدگاه نافرمان مدنی برخوردار از پایه‌های حقانیت است و از سوی دیگر اعتراضی است به ناصوابی تصمیم حکمرانان. تحقیق کیفی پیش‌رو براساس روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر تحلیل‌های فقهی معتبر در فقه شیعه سامان یافته است. نگارنده در این تحقیق بر آن است که اولاً «نافرمانی مدنی»، با دیگر مفاهیم فقهی متقارب تفاوت ماهوی و مرزی روشن دارد؛ ثانیاً براساس ادلۀ «حجیت قطع»، «امربه‌معروف و نهی از منکر» و «حق بر اعتراض»، حکم اولی نافرمانی مدنی «جواز» است. ثالثاً حکم اولی نافرمانی مدنی جزء احکامی است که با عروض عناوین ثانویه‌ای چون «اختلال نظام» قابل تغییر به «عدم جواز» است؛ رابعاً طبق عمومات «ضمان» در صورت ورود خسارت براثر نافرمانی مدنی، خسارت زننده را باید ضامن دانست.
القادری، علی فایز احمد، العصیان المدنی، دراسة قانونیة فقهیة معاصرة، رسالة ماجیستر، الأردن، جامعة الیرموک، کلیة الشریعة و الدراسات الإسلامیة، قسم الفقه و الأصول، ۲۰۱۲ م.
القحطانی، أسامة بن سعید، علی بن عبد العزیز بن أحمد الخضیر، ظافر بن حسن العمری، فیصل بن محمد الوعلان، فهد بن صالح بن محمد اللحیدان، صالح بن عبید الحربی، صالح بن ناعم العمری، عزیز بن فرحان بن محمد الحبلانی العنزی، محمد بن معیض آل دواس الشهرانی، عبد الله بن سعد بن عبد العزیز المحارب، عادل بن محمد العبیسی، موسوعة الإجماع فی الفقه الإسلامی، الریاض، دار الفضیلة للنشر والتوزیع، ۲۰۱۲ م.
القرافی، ابوالعباس شهاب الدین أحمد بن إدریس بن عبد الرحمن المالکی، الذخیرة، بیروت، دار الغرب الإسلامی، ۱۹۹۴ م.
القرطبی، ابو عمر یوسف بن عبد الله، الاستذکار، بیروت، دار الکتب العلمیة، 2000 م.
الماوردی، أبو الحسن علی بن محمد، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، لبنان، دار الکتب العلمیة، ۱۹۹۹م.
النووی، أبوزکریا محیی‌الدین یحیی بن شرف، روضة الطالبین و عمدة المفتین، الطبعة الثالثة، بیروت، المکتب الإسلامی، ۱۹۹۱ م.
انصاری، محمدعلی، الموسوعة الفقهیة المیسرة و یلیها الملحق الاصولی، قم، مجمع الفکرالاسلامی، ۱۴۲۸ ق.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الأصول، الطبعة التاسعة، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۲۸ ق.
ایروانی، باقر، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، قم، دار الفقه للطباعه و النشر، ۱۴۲۸ ق .
نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1362.
هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، مرکز پژوهش‌های فارسی الغدیر، 1392.
----------، مقالات فقهیة، بیروت، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۷ ق.
----------، موسوعة الفقه الاسلامی المقارن، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، ۱۴۳۲ ق.
Dworkin, Ronald, A matter of Principle, Clarendon, Oxford, 1986.
Falcony Tella, Maria Jose, Civil Disobedience and Test Case, Ratio Juris, 2004.
Haniff Hassan, Muhammad, Civil disobedience in Islam : a contemporary debate, Palgrave Macmillan, 2017.
Rawls, John, A Theory of Justice, Massachusetts, The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge, 1999.
Milligan, Tony, Civil disobedience: protest, justification and the law, New York, Bloomsbury Academic, 2013.
)