نقش سؤال راوی در حل تعارض احادیث فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 طلبه سطح چهار حوزه خراسان، مشهد، ایران

چکیده

کمتر بابی در منابع روایی است که حداقل یک مورد از تعارض احادیث در آن وجود نداشته باشد. ازین‌رو، همواره رفع تعارض اخبار، دغدغۀ فقیهان بوده و تلاش‌هایی با هدف جمع عرفی و ترجیح میان احادیث صورت گرفته است. در این میان نقش سؤال راوی در جمع احادیث و اعمال مرجحات مورد غفلت بوده است.
این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشد به جایگاه سؤال راوی در باب حلّ تعارض اخبار بپردازد. سؤال راوی نشانۀ اهتمام راوی، در نقل حدیث و قرائن مرتبط با آن است و صلاحیت دارد تعارضات ناشی از توهم اتحاد موضوع را رفع کند. سؤال راوی قرینۀ متصل بر اخصّ بودن یک حدیث بر دیگری و گاه اقربیّت مضمون یک حدیث بر دیگری و از منابع مهم استخراج فهم راوی، ارتکازات، افکار و توهمات راوی و سیره‌های موجود در عصر معصومان و سایر قرائن مؤثر در استنباط حکم شرعی است.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. اردبیلی، احمد، مجمع الفائده و البرهان، قم، جامعه مدرسین، 1403ق.‌
    3. انصاری، مرتضی، فرائد‌الاصول، قم، مجمع الفکر، 1424ق.
    4. ---------- ، کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت‌شیخ اعظم، 1415ق.‌
    5. ---------- ، کتاب‌الطهارة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم، 1415ق.
    6. بهجت، محمد تقی، بهجة الفقیه، قم، انتشارات شفق، 1424ق.
    7. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، 1410ق.‌
    8. حر عاملی، محمد‌بن‌حسن،‌ وسائل‌الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1409ق.‌
    9. حکیم، محسن، مستمسک العروة، قم، دار التفسیر، 1416ق.
    10. حلی، حسن بن یوسف، تهذیب الوصول الی علم الاصول، لندن، مؤسسۀ امام علی (ع)، 1380ق.‌
    11. ---------- ، مختلف الشیعة، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.‌
    12. ---------- ، منتهی المطلب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیّة، 1412ق.‌
    13. حلی (محقق)، جعفر بن حسن،‌ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، 1408ق.‌
    14. حلی(فخر الدین)، محمد، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.‌
    15. خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1428ق.
    16. خوانساری، جمال الدین، التعلیقات علی الروضة البهیة، قم، منشورات المدرسة الرضویة، بی‌تا.
    17. خویی، ابو القاسم، (بی‌تا)، المستند فی شرح العروة الوثقی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    18. ----------، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.
    19. روحانی، صادق، فقه الصادق، قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه السلام، 1412ق.
    20. زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.
    21. سبحانی، جعفر، درس خارج فقه (شرایط قصاص)، (10/7/1390).
    22. سبزواری، محمد باقر، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1247ق.
    23. ----------، کفایة الأحکام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1423ق.
    24. سیستانی، علی، اختلاف الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، 1396ش.
    25. صدر، محمد باقر، بحوث فی شرح العروه، قم، مجمع الشهید الصدر، 1408ق.
    26. صدوق، محمد بن علی، من‌لا‌یحضره‌الفقیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1413ق.
    27. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1416ق.
    28. طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران، دار الکتب‌الاسلامیه، 1390ق.
    29. ----------، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة، 1387ق.
    30. ----------، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    31. عاملی، زین الدین، رسائل الشهید الثانی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1421ق.
    32. عاملی، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاُصول و العربیة، قم، کتاب ‌فروشی مفید، بی‌تا.
    33. عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، قم، جامعه مدرسین، 1419ق.
    34. عاملی، زین‌الدین، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
    35. عاملی، محمد، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت، مؤسسه آل البیت (ع)، 1411ق.
    36. علوی عاملی، احمد، مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، 1399ق.
    37. فراهیدی، خلیل ابن احمد، (1410)، کتاب العین، قم، نشر هجرت، 1410ق.
    38. فیّاض، محمد اسحاق، تعالیق مبسوطه علی العروه الوثقی، قم، انتشارات ‌محلاتی، بی‌تا.
    39. قانصو، محمود، المقدمات و التنبیهات فی شرح أصول الفقه، بیروت، دارالمورخ العربی، 1418ق.
    40. کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب‌الاسلامیة، 1407ق.
    41. گلپایگانی، محمد رضا موسوی، کتاب الشهادات، قم، سید علی حسینی میلانی، 1405ق.
    42. لاری، سید عبد الحسین، التعلیقة علی ریاض المسائل، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1418ق.
    43. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    44. ----------، مرآة العقول، تهران، دار‌الکتب الاسلامیة، 1404ق.
    45. ----------، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم، کتابخانۀ آیت الله مرعشی، 1406ق.
    46. ----------، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسۀ کوشانبور، 1406ق.
    47. نائینی، محمد حسین، کتاب الصلاة، قم، جامعۀ مدرسین، 1411ق.
    48. نجف‌آبادی، حسین علی منتظری، کتاب الصوم، قم، انتشارات ارغوان دانش، 1428ق.
    49. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار احیاء‌التراث‌العربی، 1404ق.
    50. نجفی، محمد جواد (بلاغی)، الرسائل الفقهیة، قم، مرکز العلوم و الثقافة الاسلامیة، 1428ق.
    51. وحید بهبهانی، محمد باقر، حاشیة الوافی، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1426ق.
    52. همدانی، آقارضا، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
فقه و مبانی حقوق اسلامی
دوره 55، شماره 2
اسفند 1401
صفحه 348-327

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار