اولویت در اجارۀ عرصه بر مبنای حق مالکیت بر اعیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه بین‌المللی امام‌‌رضا علیه‌السلام

چکیده

در قراردادهایی که موجر، حق احداث اعیان را به مستأجر اعطاء می‌کند، مادۀ 504 قانون مدنی پس از انقضای مدت اجاره، به پیروی از یکی از دو دیدگاه عمدۀ فقهی، حق ابقای اعیان را پیش‌بینی نموده است. اما این پرسش را بی‌پاسخ گذاشته که آیا مستأجر، اولویت در استیجار مجدد عرصه را به واسطۀ داشتن حق مالکیت اعیان، دارا خواهد شد یا خیر. دکترین فقهی و حقوقی نیز به بررسی حق ابقای اعیان بسنده کرده‌ و اساساً پرسش یادشده را مطرح نساخته‌اند. با این همه، می‌توان اولویت مستأجر در استیجار مجدد عرصه را به عنوان شرط بنایی یا شرط ضمنی عرفی در نظر گرفت. چنانکه، رویۀ قضایی و اداری به شناسایی این حق تمایل جدی دارد. وانگهی، اولویت در استیجار ناشی از مالکیت اعیان، پیشینۀ فقهی و قانونی نیز دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410.
  2. احـسایی، مـحمد، عوالی اللئالی العزیزیه، قم، دار سیدالشهداء، 1405.
  3. اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروه، ج27، تهران، دار‌الأسوه للطباعه و النشر، 1417.
  4. امامی، سیدحسن، حقوق‌ مدنی‌، ج 1، تـهران، کـتاب ‌فروشی اسلامیه، 1371.
  5. ----------، حقوق‌ مدنی‌، ج 2، تـهران، کـتاب ‌فروشی اسلامیه، 1376.
  6. باریکلو، علیرضا، اموال و حقوق مالی، تهران، سمت،1390.
  7. بازگیر، یداله، آرای دیـوان عـالی کـشور در امور حقوقی، تهران، ققنوس، 1377.
  8. بحر العلوم، محمد، بلغه الفقیه، ج3، تهران، منشورات مکتبه الصادق، 1403.
  9. بهجت، محمد‌تقی، جامع المسائل، ج3، قم، دفتر معظم‌له، 1426.
  10. تبریزی، جواد، منهاج الصالحین، ج2، قم، مجمع الإمام المهدی، 1426.
  11. جعفری‌ لنگرودی، محمدجعفر، حقوق اموال‌، تهران‌، گـنج‌ دانـش، 1388.
  12. حائری شاهباغ، سیدعلی، شرح قانون مدنی، تهران، گنج دانش، 1387.
  13. حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، ج2، قم، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، 1417.
  14. حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسـائل الشـیعه‌ الی‌ تحصیل‌ مسائل الشریعه، قم، آل‌البیت، 1409.
  15. حکیم، محسن، مستمسک العروه الوثقی، ج12، قم، موسسه دار التفسیر، 1416.
  16. حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم، مؤسسه سید الشهداء العلمیه، 1405.
  17. حیاتی، علی عباس، اموال و مالکیت، تهران، میزان، 1389.
  18. خسروی، علی، «حق زارعانه از منظر حقوق ایران»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پاییز و زمستان 1387، سال 3، ش. 10 و 11.
  19. خـمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، ج 1، قم، دار‌العلم، 1379.
  20. سبزواری، سید عبد‌الأعلی، مهذّب الأحکام، ج19، قم، مؤسسه المنار، 1413.
  21. سلمان‌پور، عباس، «حق اعیان در حقوق ثبت و دعاوی مرتبط با آن»، اندیشه‌های حقوقی، پاییز و زمستان 1385، سال4، ش11.
  22. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک‌ الافهام الی تنقیح شرائع‌ الاسلام‌، ج5، قـم، مـؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413.
  23. شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج3، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، 1387.
  24. صدر، سید محمدباقر، قاعده لا ضرر و لا ضرار، قم، دار الصادقین للطباعه و النشر، 1420.
  25. صفائی، سیدحسین، اشخاص و اموال، تهران، میزان، 1388.
  26. عامری‌نیا، محمدباقر، «امکان اجبار مستأجر به قلع و قمع اعیانی بعد از انقضاء مدت اجاره: بررسی و تحلیل فقهی- حقوقی مادۀ 504 ق.م.»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1394، ش15.
  27. علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء‌، قم، آل البیت، 1414.
  28. عمیدی، عمیدالدین، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، ج2، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1416.
  29. صیمری، مفلح، غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج ۲، بیروت، دار الهادی، 1420.
  30. طباطبایی، محمدصادق، و حسین اسعدی، «وضعیت مستحدثات پس از انقضای مدت اجاره در حقوق ایران و مصر»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، زمستان 1395، سال5، ش.17.
  31. طباطبایی قمی، سیدتقی، الغایه القصوی فی التعلیق علی العروه الوثقی: کتاب الإجاره، قم، محلاتی، 1423.
  32. طباطبایی یزدی‌، سیدمحمدکاظم‌، العـروه الوثـقی، ج2، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409.
  33. فخرالمحققین (حلی)، محمدبن‌حسن، إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، ج۲، قم، اسماعیلیان، 1387.
  34. قاسم‌زاده، سید مرتضی و حسن ره‌پیک و عبداله کیایی، تفسیر قانون مدنی: اسناد، آراء و اندیشه‌های حقوقی، تهران، سمت، 1393.
  35. قـوۀ قضاییه، رویۀ قضایی ایران‌ در‌ ارتباط با‌ دادگاه‌های عمومی حقوقی، تهران، جنگل، 1387.
  36. کاتوزیان، ناصر ، حقوق مدنی: معاملات معوض_عقود تملیکی، تهران، سهامی انتشار، 1387.
  37. ----------، اموال و مالکیت، تهران، سهامی انتشار، 1391.
  38. محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم، اسماعیلیان، 1408.
  39. محقق کرکی، علی بن عبدالعالی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج7، قم، مؤسسه آل البیت، 1414.
  40. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی، فقه الشیعه: کـتاب الاجـاره، تـهران، مـنیر، 1427.
  41. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج2، قم، نشر مدینه العلم،1410.
  42. نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج27، بـیروت‌، دار‌ احیاء التراث العربی، 1362.
  43. وحید خراسانی، حسین، منهاج الصالحین، ج3، قم، مدرسه امام باقر (ع)، 1428.
فقه و مبانی حقوق اسلامی
دوره 55، شماره 2
اسفند 1401
صفحه 264-247

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار