محدودیت‌های آزادی بیان؛ موجهات و مستندات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه فقه شافعی، دانشگاه تهران؛

چکیده

آزادی بیان به معنای حق اظهار عقاید و افکار، و ابراز عواطف و احساسات به روش‌های گوناگون، از حقوق بنیادین بشر محسوب می‌شود؛ حقی مبتنی بر کرامت ذاتی بشر که همه اولاد آدم به‌گونه‌ای برابر از آن برخوردارند. حق آزادی بیان همچون سایر حقوق و آزادی‌های فردی، در توازن با مسؤولیت اجتماعی افراد قرار می‌گیرد. موازنۀ حق و مسؤولیت خود به خود موجب محدودیت حقوق افراد از جمله حق آزادی بیان آنان می‌گردد. الزامات زیستِ جمعی، حفظ کرامت بشر و اصل منع ایراد ضرر به دیگران، مبانی مسؤولیت اجتماعی افراد و محدودیت آزادی‌های آنان هستند. این مبانی موجب شده‌اند تا اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای حقوق بشر، موازین اسلامی و قوانین موضوعۀ ملی، آزادی بیان را به نفع ارزش‌هایی دیگر مثل حقوق و آزادی‌های دیگران، مقتضیات صحیح اخلاقی، نظم اجتماعی و مصلحت عمومی محدود کنند. این مقاله به روش کتابخانه‌ای و از طریق تحلیل محتوای اسناد به بررسی محدودیت‌های آزادی بیان می‌پردازد و به سؤالی که در این زمینه مطرح است پاسخ مستدل و مستند می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


[1]. القرآن الکریم
[2]. استوارت میل، جان (1388). دربارۀ آزادی، ترجمه محمود صناعی، تهران، روشنگران.
[3]. اعلامیه اسلامی حقوق بشر یا اعلامیه قاهره مصوب سال 1990
[4]. اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 10 دسامبر 1948
[5]. البیضاوی، ناصرالدین(1434). أنوارُ التنزیل و أسرارُ التأویل، بیروت، دارالمعرفة.
[6]. پوپر،کارل (1396). جامعه باز و دشمنان آن. ترجمه عزت الله فولادوند، تهران، خوارزمی.
[7]. دوورژه، موریس ( 1376). جامعه شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[8]. روستایی، مهرانگیز (1399). اصل ضرر در جرم‌انگاری، دانشنامۀ سیاستگذاری حقوقی، معاونت حقوقی رئیس جمهور، تهران.
[9]. ژولی، ساداژاندرون (1382). تساهل، ترجمه عباس باقری، تهران، نشر نی.
[10]. شریفی طرازکوهی، حسین (1380). حقوق بشر، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
[11]. عالم، عبدالرحمن (1377). تاریخ فلسفۀ سیاسی غرب، تهران، وزارت امورخارجه.
[12]. الغزالی، ابوحامد (1432). احیاء علوم الدین، جدة، دارالمنهاج.
[13]. قانون اساسی ایران مصوب 1368-1358
[14]. کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375
[15]. کنوانسیون حقوق مدنی و سیاسی مصوب سال 1966
[16]. کنوانسیون بین‌المللی رفع هر نوع تبعیض نژادی مصوب21 دسامبر 1365
[17]. کنوانسیون جهانی حقوق کودک مصوب سال 1989
[18]. کنوانسیون‌ جلوگیری‌ از کشتار جمعی‌ و مجازات‌ آن‌ مصوب‌ 9 دسامبر 1948
[19]. کرمی، رضا؛ شریفی طرازکوهی، حسین (1398). محدودیت‌های حق آزادی بیان در کنوانسیون حقوق بشر آمریکا، مجله پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، ش41.
[20]. کلی، جان (1382). تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، تهران، طرح نو.
[21]. متمم اول قانون اساسی ایالات متحده، 15 دسامبر 1791
[22]. مرکز مطالعات حقوق بشر (1382). گزیده‌ای از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی حقوق بشر، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
[23]. منتسکیو (1396). روح‌‌القوانین،‌ ترجمه علی‌ اکبر مهتدی، تهران، امیرکبیر.
[24]. ناصف، منصور (1988). التاج الجامع لأصول الأحادیث، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[25]. هارت، هربرت (1389). آزادی، اخلاق، قانون، ترجمه محمد راسخ، تهران، طرح نو.
[26]. American Convention on Human Rights, 22 November, 1969.
[27]. David van Mill: Freedom of speech, Stanford Encyclopaedia of Philosophy (SEP), Stanford university, 1995
[28]. European Convention on Human Rights, 4 November 1950
[29]. Emerson, Thomas: freedom of speech, Columbia Encyclopaedia. Columbia University, 1963.
[30]. https://www.bbc.com, world-us-canada-57297902-/2021/may/30
[31]. https://www.the guardian.com/us-news/2021/may/30
[32]. https://www.cbsnews.com. 2021/ January/9
[33]. James Fitz James Stephen: Liberty, Equality, Fraternity, New York: St. Martin's Press, 1983.
[34]. Jones, Peter, Freedom of speech, Rutledge Encyclopaedia of Philosophy (REP), edited by bEdward Carig, Oxford, 1998.
[35]. U.K Public Order Act 1986.
[36]. Raaflaub, Kurt; Ober, Josiah; Wallace, Robert: Origins of democracy in ancient Greece, University of California Press, 2007.