اثر رجوع از اقرار به ‌سرقت، در سقوط‌ حدّ (نقد مادّه 173 قانون مجازات اسلامی1392)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق‌اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق‌اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، آذرشهر، ایران

چکیده

مشهور فقیهان، رجوع از اقرار را، جز درحدّ رجم وقتل، مسموع ندانسته و در موارد دیگر، ازجمله سرقت، حکم به ‌اجرای حدّ کرده­ و قانون‌گذار نیز تابع همین ‌نظر است. گروه دیگر، قائل به ‌تخییر امام(ع) در ‌اجرای‌ حدّ هستند. قول ‌‌سوم، ‌رجوع از اقرار به سرقت ‌را همانند ‌حدّ رجم و قتل، موجب سقوط حدّ می‌داند. نوشتار حاضر، ضمن مطالعه ‌انتقادی مبانی دیدگاه­های ‌موجود، قول به‌ استماع رجوع از اقرار را درسرقت‌ حدّی، موجّه دانسته، درمقام تعلیل، پس از تحلیل مستندات مطرح (ادعای اجماع، روایت‌ جمیل‌، قاعده درء، همسان‌انگاری رجوع بعد از اقرار با توبه پس از آن و‌ابتنای‌ حدود الهی بر مسامحه)، مواردی چون: تنقیح ‌مناط ‌پذیرش رجوع از اقرار در جرایم مستوجب حدّ رجم و قتل و تعمیم آن به‌ حدّ سرقت و نیز اهتمام شارع به مسأله دماء را به ادلّه افزوده، آن‌ را تقویت کرده‌ و بر آن ‌اساس، اصلاح مادّه 173 قانون‌ مجازات ‌اسلامی و تعمیم حکم آن را به ‌حدّ سرقت، پیشنهاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


[1]. آل‌ عصفور بحرانی، حسین بن محمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، ج 14، قم، مجمع البحوث العلمیة.
[2]. ابن‌ادریس، محمدبن‌منصور (1410).السرائر الحاوی‌لتحریرالفتاوی، قم،انتشارات اسلامی.
[3]. ابن‌زهره، حمزةبن‌علی (1417). غنیةالنزوع إلی علمی‌الاصول والفروع، قم، موسسه امام‌صادق (ع).
[4]. اردبیلی، احمدبن‌محمد (1403). مجمع ‌الفائدة والبرهان فی‌شرح ‌إرشاد الأذهان، قم، انتشارات اسلامی.
[5]. امام خمینی، سیدروح الله (بی­تا). تحریر الوسیله، ج2، قم، مطبوعات دارالعلم.
[6]. انصاری، مرتضی (1428). فرائد الاصول، ج2، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
[7]. جمال­ الدین‌حلّی، احمد (1407). المهذّب البارع، قم، انتشارات اسلامی.
[8]. حرّعاملی، محمدبن‌حسن (1409). وسائل الشیعة، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام.
[9]. حسینی‌عاملی، سیدجواد (بی­تا). مفتاح‌الکرامةفی‌شرح ‌قواعد العلامه، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
[10]. حلبی، ابوالصلاح، تقی‌الدین بن نجم‌الدین (1403). الکافی فی الفقه،اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه السلام.
[11]. حلّی، فخرالدین‌محمد (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، قم، اسماعیلیان.
[12]. خسروشاهی، قدرت‌الله (1380). فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام، قم، بوستان‌کتاب.
[13]. خوانساری، سیدأحمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان.
[14]. خویی، سیدابوالقاسم موسوی، (1410). تکملة المنهاج، قم،  نشر مدینة العلم.
[15]. سبحانی تبریزی، جعفر (1430). الوسیط فی أصول الفقه، قم، مؤسسةالإمام الصادق (ع)
[16]. سبزواری، سیدعبدالأعلی (1413). مهذّب الاحکام، قم، موسسة المنار.
[17]. شهیداول، محمدبن‌مکی (1414). غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، دفترتبلیغات اسلامی.
[18]. شهید ثانی، زین‌الدین (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، داوری.
[19]. ــــــــــــــ (1413). مسالک‌الأفهام الی‌تنقیح‌شرائع‌الاسلام، قم، موسسة المعارف الاسلامیة.
[20]. صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌حسین‌بن‌بابویه (1413). من‌لایحضره‌الفقیه، ج4، قم، انتشارات اسلامی.
[21]. ـــــــــــــ (1415). المقنع، قم، موسسه امام هادی علیه السلام.
[22]. صیمری، مفلح‌ بن‌حسن (1420). غایة المرام فی شرح شرائع الاسلام، ج4، بیروت، دار الهادی.
[23]. طوسی، أبوجعفرمحمدبن‌حسن (1407ق). الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[24]. ـــــــــــــ (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة، ج8، تهران، المکتبة المرتضویة.
[25]. ـــــــــــــ (1390). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب‌الإسلامیه.
[26]. ـــــــــــــ (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، بیروت، دارالکتب.
[27]. ـــــــــــــ (1407). تهذیب‌الأحکام، ج10، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[28]. طباطبایی، سید علی (1418). ریاض المسائل، ج16، قم، موسسه آل‌البیت علیهم السلام.
[29]. علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف (1413). قواعد الأحکام،ج3،قم، انتشارات اسلامی
[30]. ــــــــــــــ (1413) مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، ج9، قم، انتشارات اسلامی.
[31]. فاضل‌آبی، حسن‌بن‌أبی‌طالب (1417). کشف‌الرموزفی‌شرح‌المختصرالنافع، قم، انتشارات اسلامی.
[32]. فاضل‌لنکرانی، محمد (1422). تفصیل‌الشریعة‌فی‌شرح‌تحریرالوسیله، قم، مرکزفقهی‌أئمه‌اطهار (ع).
[33]. فاضل‌هندی، محمد (1416). کشف‌اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، ج10، قم، انتشارات اسلامی.
[34]. فیض‌کاشانی، محمد محسن (بی­تا). مفاتیح الشرائع، ج2، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی(ره).
[35]. قانون‌مجازات‌اسلامی، گردآوری: جواد صادقی (1392). تبریز، انتشارات یانار.
[36]. قبله­ای‌خویی، خلیل (1393). قواعدفقه،ج1،تهران، مرکزتحقیق‌وتوسعه‌علوم انسانی.
[37]. قطب‌الدین، محمدبن‌حسین (1416). إاصباح ‌الشیعه بمصباح‌الشریعة، قم، مؤسسه امام‌صادق(ع).
[38]. کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، ج 7 ، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[39]. محقق‌حلّی، جعفربن‌حسن (1408). شرائع‌الاسلام‌فی‌مسائل‌الحلال والحرام، ج4، قم، اسماعلیان.
[40]. محقق‌کرکی، علی‌بن‌حسین (1414).  جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 9، قم، مؤسسةآل‌البیت (ع).
[41]. محقق ‌داماد، سیدمصطفی (1393). قواعد فقه، ج4،تهران، نشر علوم اسلامی.
[42]. ــــــــــــــ (1383). قواعد فقه، ج1، تهران، نشر علوم اسلامی.
[43]. مرعشی‌شوشتری، سیدمحمدحسن (1365). شرح‌قانون‌حدود وقصاص، تهران، وزارت‌ارشاداسلامی.
[44]. مرعشی‌نجفی، سیدشهاب‌الدین (1424). السرقة علی ‌ضوء القرآن ‌والسنة، قم، کتابخانه ‌آیت‌الله مرعشی(ره).
[45]. مطهری، مرتضی (1368). اسلام و مقتضیّات زمان، ج2، چاپ چهارم، تهران، نشر صدرا.
[46]. مظفر، محمدرضا (1375). اصول الفقه، ج 2، قم، اسماعیلیان.
[47]. موسوی ‌بجنوردی، سیدمحمد (1401ق). قواعد فقهیه، ج1، تهران، موسسه عروج.
[48]. موسوی‌گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1412). الدرالمنضود فی ­أحکام ­الحدود، ج3، قم، دارالقرآن.
[49]. نجفی، محمدحسن (1404). جواهرالکلام ‌فی‌ شرح‌ شرائع‌الاسلام، ج41، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[50]. وحیدخراسانی، حسین (1428). منهاج الصالحین، ج3، قم: مدرسه امام باقر علیه السلام.