بررسی و تحلیل مشروعیّت نمایندگی مجلس با توجه به جایگاه آن در ساختار نظام مردم سالار دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه خوارزمی

2 دانشیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران.

چکیده

یکی از مهمترین ارکان حکومت­های مردم سالار، مجالس و پارلمانها هستند. جایگاه و اهمیت مجلس چنان است که هر نظام و حکومت مردم سالار، بایستی آن را به عنوان یک نهاد اساسی و حیاتی مورد توجه قرار دهد. این ضرورت در حکومت­های اسلامی نیز مطرح است. با توجه به مبانی کلامی اندیشه­ی اسلامی، پیش از آنکه بتوان در مورد مجلس، جایگاه آن و چگونگی و شکل ساختاری آن در نظام اسلامی سخن گفت، باید مشروعیت این نهاد ثابت شود. برای اینکه مجلس و نمایندگان، مشروعیّت لازم را جهت إعمال نفوذ و حضور در ساختار نظام اسلامی داشته باشند، ضروری است که در شرع مقدس، مستندی در راستای مشروعیت­بخشی به آنان وجود داشته باشد. با رجوع به منابع اسلامی می­توان با استناد به تسرّی مشروعیت از فقها به نمایندگان، نظام شورا در اسلام، لزوم و وجوب نظارت عمومی و نیز وجود نهادهای اسلامی ـ فقهی مشابه و مشروع، مشروعیت نهاد نمایندگی را به اثبات رسانید.
 

کلیدواژه‌ها


[یک]. قرآن
[دو]. نهج البلاغه؛ ترجمه سیدجعفر شهیدی
[1]. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن، علی بن ابی الکرم (1965).  الکامل فی التاریخ. جلد2، بیروت، دار صادر ـ داربیروت.
[2]. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414). لسان العرب. جلد9، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
[3]. ابن هشام، الحمیری المعافری، عبدالملک بن هشام (بی تا). السیرة النبویة. جلد1،  بیروت، دارالمعرفة.
[4]. ابوالحسنی، سیدرحیم (1386). تحدید رفتار دولت در فرهنگ سیاسی اسلام. تهران، نشر میزان.
[5]. احمدی میانجی، میرزا علی(1381) اطلاعات و تحقیقات در اسلام. تهران، نشر دادگستر.
[6]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد5، چاپ اول، تهران، کتابخانۀ گنج دانش.
[7]. جوادی آملی، عبدالله (1392). ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت. چاپ پانزدهم، قم، نشر اسراء.
[8]. جوهری، اسماعیل بن حماد (1410). الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة. جلد4 و 1، بیروت، دارالعلم للملایین.
[9]. حبیب‌نژاد، سیداحمد (1385). نمایندگی مجلس، حقوق و وظایف. بی‌جا، کانون اندیشه جوان.
[10]. حر عاملی، محمد بن حسن (1409). ‏وسائل الشیعة. جلد16. قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.
[11]. ـــــــــــــــــــ (1418). الفصول المهمة فی أصول الأئمة: تکملة الوسائل. جلد2، قم، موسسه معارف اسلامی امام رضا علیة السلام‏.
[12]. حکیمی، محمدرضا، ترجمه احمد آرام (1380). الحیاة. جلد6 و1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
[13]. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1420). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامیة. جلد2، قم، موسسه امام صادق علیه السلام.
[14]. ــــــــــــــ (1414). تذکرة الفقها. جلد9، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
[15]. ــــــــــــــ (1412). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. جلد 14، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة.
[16]. حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. جلد1، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[17]. خالقی، محمد هادی (1378). دیوان نقابت: پژوهشی دربارهء پیدایش و گسترش اولیه تشکیلات سرپرستی سادات. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
[18]. دارابکلائی، اسماعیل ( 1388). نگرشی بر فلسفۀ سیاسی اسلام. چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
[19]. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت نامه دهخدا. جلد 13، تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
[20]. دیلمی، احمد (1381). مقدمه‌ای بر مبانی حقوقی و  کلامی نظام سیاسی در اسلام. تهران، نشر معارف.
[21]. روحانی، سید محمدصادق (1378). استفتائات قضائیه و موسسه حقوقی وکلای بین‌الملل. قم، چاپخانه سپهر.
[22]. روزبه، محمدحسین (1385). مبانی مشروعیت در نظام سیاسی اسلام. بی‌جا، انتشارات کانون اندیشه جوان.
[23]. زرگری‌نژاد، غلامحسین (1374). رسائل مشروطیت: 18رساله و لایحه دربارهء مشروطیت. تهران، انتشارات کویر.
[24]. ساکت، محمدحسین (1382). دادرسی در حقوق اسلامی. تهران، نشر میزان.
[25]. شعبانی، قاسم (1384). حقوق اساسی و ساختار حکومت اسلامی ایران. چاپ هجدهم، بی‌جا، انتشارات اطلاعات.
[26]. الشیرازی، السید محمد (1403). الفقه السیاسة. قم، دارالایمان للطباعة و النشر.
[27]. صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد(1414). المحیط فی اللغة. جلد5، بیروت، عالم الکتاب.
[28]. صدوق، محمدبن علی (1404). الخصال. ترجمه یعقوب‏جعفری. جلد1، قم، نسیم کوثر.
[29]. ــــــــــــــــــــ (1413). من لا یحضره الفقیه‏. جلد4، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[30]. طاهری، حبیب الله (1385). مجموعه مقالات سیاسی. قم، انتشارات زائر.
[31]. طبرسی، علی بن حسن‏ (1385). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار. نجف، المکتبة الحیدریة.
[32]. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1387). المبسوط فی فقه الامامیة. جلد2، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الاثار الجعفریة.
[33]. عالم، عبد الرحمن (1381). بنیادهای علم سیاست. چاپ نهم، تهران، نشر نی.
[34]. عراقی، محسن (1413). الولایة الإلهیة و ولایة الفقیه. قم، مجمع الفکر الإسلامی.
[35]. عباسعلی، عمیدزنجانی (1377). فقه سیاسی. ج1، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
[36]. ــــــــــــــــــ (1389). دانشنامه فقه سیاسی: مشتمل بر واژگان فقهی و حقوق عمومی، جلد2، تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
[37]. ـــــــــــــــ ( 1385). حقوق اساسی ایران. تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
[38]. العینی، بدرالدین ابی محمد محمود بن احمد (بی‌تا). عمدة القاری شرح البخاری. جلد24، بیروت، دارالفکر.
[39]. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین. جلد5، چاپ دوم، قم، نشر هجرت.
[40]. فیرحی، داود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام: دورۀ میانه. تهران، نشر نی.
[41]. فیومی، احمد بن محمد مقری (بی تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. جلد2، قم، منشورات دارالرضی.
[42]. القبانچی، صدرالدین(1405). المذهب السیاسی فی الاسلام. چاپ دوم، بیروت، دارالاضواء.
[43]. کریمی والا، محمدرضا(1387). مقارنه مشروعیت حاکمیت در حکومت علوی و حکومت‌های غیردینی. چاپ اول، قم، موسسه بوستان کتاب.
[44]. لیپست، سیمورمارتین (1383). دایرة المعارف دموکراسی. ترجمه: کامران فانی و نورالله مرادی، ج3، بی‌جا، کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه.
[45]. مجلسی، محمدباقر(1403). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار. جلد41، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[46]. مدنی، سیدجلال الدین(1373). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. جلد1، چاپ دوم، بی‌جا، نشر همراه.
[47]. مصباح یزدی، محمد تقی(1377). حقوق و سیاست در قرآن. جلد1، چاپ اول، قم، انتشارات موسسه امام خمینی(ره).
[48]. مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القران الکریم. جلد6، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[49]. مطهری، مرتضی (1368). حماسه حسینی. جلد1، چاپ چهاردهم، انتشارات صدرا.
[50]. منتظری، حسینعلی (1367). مبانی فقهی حکومت اسلامی: دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة. ترجمه: محمود صلواتی، جلد1، تهران، اتنشارات کیهان.
[51]. موسوی خمینی، سید روح الله (1423). ولایت فقیه. چاپ دوازدهم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
[52]. نائینی، میرزا محمدحسین(1424). تنبیه الامة و تنزیه الملة. قم، انشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[53]. نجفی اسفاد، مرتضی؛ محسنی، فرید (1379). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی.
[54]. نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. جلد21، چاپ هفتم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
[55]. نفیسی، علی اکبر(2535). فرهنگ نفیسی. ج5، بی جا، کتابفروشی خیام.
[56]. واسطی زبیدی، سیدمحمد مرتضی حسینی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس. جلد2، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[57]. وبر، ماکس (1371). مفاهیم اساسی جامعه شناسی. ترجمه: احمد صلواتی، چاپ سوم، تهران، نشر مرکز.
[58]. هاشمی، سیدمحمد (1379). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. جلد2، چاپ چهارم، بی‌جا، نشر دادگستر.